Νότης Μαριάς, Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ –Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, πρώην Ευρωβουλευτής
Η είδηση του θανάτου του πρώην υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ σε ηλικία 100 ετών αναγγέλθηκε µε πηχυαίους τίτλους στον παγκόσµιο και εγχώριο Τύπο. Γνωστός και ως δήθεν «µάγος» της εξωτερικής πολιτικής, ο Κίσινγκερ έβαλε τη δική του σφραγίδα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στην εποχή του Ψυχρού Πολέµου και του ανταγωνισµού των τότε δύο υπερδυνάµεων της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ.
Είχε άµεση εµπλοκή και σηµαίνοντα ρόλο στις επεµβάσεις των ΗΠΑ στον πόλεµο του Βιετνάµ και γενικότερα στην Ινδοκίνα, καθώς επίσης και στο πραξικόπηµα που οργάνωσε η CIA στη Χιλή κατά του Αλιέντε και όχι µόνο. Ο «διπλωµάτης του Διαβόλου, σφαγέας της Κύπρου» (Δηµοκρατία, 1/12/2023), η «αντιφατική φυσιογνωµία της ιστορίας που ζηµίωσε δολίως τον Ελληνισµό» (Εστία, 1/12/2023), ο «δαίµονας αλλά και άλλοθι» (Η Καθηµερινή, 1/12/2023) αιωνόβιος Κίσινγκερ παρέµεινε εξαιρετικά δραστήριος µέχρι το τέλος της ζωής του και παρά τα 100 του χρόνια τον περασµένο Ιούλιο επισκέφτηκε την Κίνα σε µια προσπάθεια να συµβάλλει στην οµαλοποίηση των σχέσεων της Ουάσινγκτον µε το Πεκίνο.
Για τον λόγο αυτόν άλλωστε έγινε δεκτός µε τιµές από τον Σι Ζινπίνγκ στο Πεκίνο στις 20 Ιουλίου 2023. Ο Κινέζος ηγέτης κατά τη συνάντησή τους, αφού χαρακτήρισε τον Κίσινγκερ ως «αξέχαστο παλιό φίλο», επισήµανε την καθοριστική συµβολή του στις σινοαµερικανικές σχέσεις (https://www.globaltimes.cn, 20/7/2023). Άλλωστε ο Κίσινγκερ ήταν αυτός που πρωτοστάτησε στην περίφηµη «διπλωµατία του πίνγκ-πονγκ» που σηµατοδότησε το ξεπάγωµα των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας στη δεκαετία του ’70 και αφού ήδη είχε µεσολαβήσει ένα µεγάλο διάστηµα εντάσεων ανάµεσα στις δύο χώρες µε αφορµή τον πόλεµο στην Κορέα, τις σχέσεις ΗΠΑ-Φορµόζας (νυν Ταϊβάν), τον πόλεµο στην Ινδοκίνα µε κύρια αιχµή την επέµβαση των ΗΠΑ στο Βιετνάµ κ.λπ.
Παρά ταύτα και ενώ η πολιτιστική επανάσταση του Μάο βρισκόταν στο απόγειό της, ο Κίσινγκερ επισκέφτηκε µυστικά την Κίνα στις 9 Ιουλίου του 1971 και συµφώνησε σε συναντήσεις που είχε µε την τότε κινεζική ηγεσία την αναθέρµανση των σινοαµερικανικών σχέσεων. Αποτέλεσµα της πολιτικής Κίσινγκερ ήταν η υπογραφή της Διακήρυξης της Σαγκάης του 1972, η οποία σηµατοδότησε την προσέγγιση ΗΠΑ και Κίνας.
Ήταν 21 Φεβρουαρίου του 1972 όταν ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον έφτανε στο Πεκίνο προκειµένου να συναντηθεί αυθηµερόν µε τον Κινέζο ηγέτη Μάο Τσετούνγκ. Επρόκειτο για µια σηµαντική ιστορική αµερικανική πρωτοβουλία προσέγγισης µε τη Λαϊκή Κίνα του Μάο. Μια κίνηση η οποία αποσκοπούσε στη διαµόρφωση µιας νέας εποχής στις σινοαµερικανικές σχέσεις.
Έτσι η γνωστή ως «Ping-Pong Diplomacy» που προώθησε ο Χένρι Κίσινγκερ, άνοιγε τον δρόµο της Κίνας προς τη Δύση, ενώ ταυτόχρονα την αποµάκρυνε ακόµη περισσότερο από την τότε ΕΣΣΔ. Βέβαια οι σχέσεις ΕΣΣΔ και Λαϊκής Κίνας είχαν ήδη αρχίσει να ψυχραίνονται από την εποχή του Νικήτα Χρουστσόφ που στο περίφηµο 20ο Συνέδριο του Κοµµουνιστικού Κόµµατος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) το 1956 προχώρησε στην αποκαθήλωση του Στάλιν γεγονός το οποίο η ηγεσία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος Κίνας (ΚΚΚ) υπό τον Μάο Τσετούγκ είχε στη συνέχεια καταγγείλει.
Η συνάντηση Νίξον-Μάο στις 21 Φεβρουαρίου 1972 εξόργισε ακόµη περισσότερο τη Μόσχα και ενέτεινε το σχίσµα ανάµεσα στο ΚΚΣΕ και στο ΚΚΚ, µια κόντρα η οποία οδήγησε στην έντονη διαµάχη των Κοµµουνιστικών Κοµµάτων των χωρών της Δύσης και της Λατινικής Αµερικής µε τις εκεί διάφορες µαοϊκές αριστερές οργανώσεις.
Κατά την παραµονή του στην Κίνα από τις 21 έως τις 28 Φεβρουαρίου 1972, ο Ρίτσαρντ Νίξον κατά κύριο λόγο επικεντρώθηκε σε συναντήσεις µε τον τότε Κινέζο πρωθυπουργό Τσου Εν Λάι. Για την ακρίβεια πραγµατοποιήθηκαν έξι γύροι συνοµιλιών µεταξύ των δύο πλευρών στο διάστηµα 21-26 Φεβρουαρίου 1972. Στην αµερικανική αντιπροσωπεία εκτός από τον Πρόεδρο Νίξον συµµετείχαν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Γουίλιαµ Ρότζερς, ο τότε προεδρικός σύµβουλος εθνικής ασφάλειας Χένρι Κίσινγκερ και πληθώρα άλλων στελεχών. Από κινεζικής πλευράς στην αντιπροσωπεία εκτός από τον πρωθυπουργό Τσου Εν Λάι συµµετείχαν ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Τσι Πένγκ Φέι (Chi Peng-fei), ο Αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Τσιάο Κούαν Χούα (Chiao Kuan-hua) και άλλα στελέχη.
Αποτέλεσµα των διαπραγµατεύσεων ΗΠΑ και Κίνας ήταν η υπογραφή στις 27 Φεβρουαρίου 1972 της περίφηµης Διακήρυξης της Σαγκάης στην οποία οι ΗΠΑ για πρώτη φορά αποδέχθηκαν την γνωστή «One China principle», δηλαδή ότι η Κίνα είναι µια, ενιαία και αδιαίρετη και ότι η Ταϊβάν, γνωστή την εποχή εκείνη ως Φορµόζα, αποτελούσε αναπόσπαστο τµήµα της ενιαίας Κίνας. Μια εξέλιξη η οποία αναµφισβήτητα πιστώθηκε στις µεγάλες διεθνείς επιτυχίες του Μάο Τσετούνγκ και του Τσου Εν Λάι.
Ο ενθουσιασµός στην κινεζική πλευρά για την µεγάλη αυτή επιτυχία της κινεζικής ηγεσίας εκδηλώθηκε µε την µαζική υποδοχή της κινεζικής αντιπροσωπείας στο αεροδρόµιο του Πεκίνου κατά την επιστροφή της από τη Σαγκάη στις 29 Φεβρουαρίου 1972. Έτσι τον Τσου Εν Λάι και τους υπόλοιπους της κινεζικής αντιπροσωπείας τους υποδέχθηκαν τουλάχιστον 5.000 συµπατριώτες τους. Στους παρόντες µπορούσε να διακρίνει κανείς την τότε σύζυγο του Μάο Τσετούνγκ, Τσιάνγκ Τσίνγκ (Chiang Ching), µέλος του ΠΓ του ΚΚΚ, γνωστή στην πορεία ως «η χήρα του Μάο» και µέλος «της οµάδας των 4». Στους παρόντες επίσης το γνωστό µέλος του ΠΓ του ΚΚΚ Γε Τσιεν Γινγκ (Yeh Chien-yin) αλλά και ο µετέπειτα ΓΓ του ΚΚΚ Χούα Κούο Φένγκ (Hua Kuo-fen) που όντας πρωθυπουργός της Κίνας διαδέχθηκε τον Μάο Τσετούγκ µετά τον θάνατό του στις 9 Σεπτεµβρίου 1976 κλείνοντας τον δρόµο της Τσιάνγκ Τσίνγκ προς την εξουσία. Και φυσικά όλοι µαζί µε δηλώσεις τους απέδωσαν τα εύσηµα στον Μάο Τσετούνγκ, για την µεγάλη αυτή κινεζική επιτυχία.
Πενήντα δύο λοιπόν χρόνια µετά τη µυστική επίσκεψη Κίσινγκερ στο Πεκίνο, ο κινεζικός Τύπος µε αφορµή τον θάνατό του επισήµανε µε νόηµα: «Έχοντας επιζήσει από τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο, ο Κίσινγκερ πέρασε το µισό της ζωής του αλληλεπιδρώντας µε την Κίνα, αντιπροσωπεύοντας το υψηλότερο επίπεδο διπλωµατικής σοφίας στις ΗΠΑ, το οποίο θα έπρεπε να εκτιµάται ιδιαίτερα» (https://www.globaltimes.cn, 30/11/2023).
Το ερώτηµα βέβαια για το Πεκίνο αλλά και για όλη την ανθρωπότητα, είναι αν και κατά πόσο η Ουάσινγκτον θα ακολουθήσει ξανά τη διπλωµατική παρακαταθήκη της σινοαµερικανικής προσέγγισης του Κίσινγκερ.
Πάντως, για την Ελλάδα και τον ελληνισµό, κεντρικό σηµείο αναφοράς παραµένει πάντοτε «ο σκοτεινός ρόλος του» Κίσινγκερ «στη χούντα και στη σφαγή της Κύπρου» (www.political.gr, 1/12/2023).
* Καθηγητής Θεσµών της ΕΕ
στο Πανεπιστήµιο Κρήτης,
Πρόεδρος του Κόµµατος
ΕΛΛΑΔΑ-Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ,
πρώην Ευρωβουλευτής
