Λάμπρος Παπαδής: Από την Αλάσκα στον Λευκό Οίκο… τα ταµπού και οι ιδεοληψίες

Η συνάντηση στην Ουάσινγκτον ανάµεσα στον Ντόναλντ Τραµπ, τον Βολοντίµιρ Ζελένσκι και κορυφαίους Ευρωπαίους ηγέτες για το λεγόµενο «σχέδιο ειρήνης» στην Ουκρανία δεν είναι τίποτε άλλο παρά το τελευταίο επεισόδιο ενός πολιτικού θεάτρου που κρατά τέσσερα χρόνια. Οι Ευρωπαίοι πρωταγωνιστές εµφανίζονται κουρασµένοι, σαν ηθοποιοί που παίζουν σε κακή παράσταση και αναζητούν τρόπο να αποχωρήσουν χωρίς αποδοκιµασίες. Το κοινό όµως, δηλαδή οι λαοί της Ευρώπης, έχει ήδη πληρώσει πανάκριβα το εισιτήριο: µε εκτίναξη του κόστους ζωής, µε ενεργειακούς λογαριασµούς που στραγγαλίζουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, και µε την πικρή διαπίστωση ότι ο πόλεµος, που υποτίθεται θα τελείωνε µε την «ήττα της Ρωσίας», εξελίχθηκε σε εργαλείο διαρκούς αστάθειας.

Οι ευρωπαϊκές ελίτ δεν επέλεξαν την ειρήνη όταν µπορούσαν. Αντίθετα, µε ψυχρή αδιαφορία, άφησαν τα µέτωπα να αιµορραγούν, επενδύοντας σε µια στρατηγική ήττας της Ρωσίας που ουδέποτε υπήρξε ρεαλιστική. Το αποτέλεσµα ήταν η Ευρώπη να δεθεί πιο σφιχτά στο άρµα της Ουάσιγκτον, να βυθιστεί σε κυρώσεις που γύρισαν µπούµερανγκ, να χάσει την ενεργειακή της αυτονοµία και να δει τις τιµές να εκτοξεύονται.

Το κόστος το επωµίστηκαν οι εργαζόµενοι και οι µικροµεσαίοι, όχι οι Βρυξέλλες ή τα λόµπι τους. Ο Ντόναλντ Τουσκ, από τους πλέον ένθερµους θιασώτες του πολέµου, υποσχόταν «πορεία ως τη Μόσχα». Σήµερα, οι δηλώσεις του µοιάζουν µε κακόγουστο αστείο. Η Μόσχα όχι µόνο δεν κατέρρευσε, αλλά ενίσχυσε τις διεθνείς της θέσεις, βρήκε νέες συµµαχίες και επέκτεινε την οικονοµική της συνεργασία µε την Ασία. Η Ευρώπη, αντίθετα, συρρικνώθηκε γεωπολιτικά και βυθίστηκε σε ύφεση.

 Απών… 

Τώρα, οι ίδιοι ηγέτες επιχειρούν να παρουσιαστούν ως ειρηνοποιοί, ενώ όλοι γνωρίζουν ότι υπήρξαν οι αρχιτέκτονες της συνέχισης του πολέµου. Χαρακτηριστική είναι και η απουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη από τη συγκεκριµένη συνάντηση.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός, που διαβεβαίωνε ότι η χώρα βρίσκεται «στη σωστή πλευρά της ιστορίας», έλειπε από το τραπέζι όπου συζητούνται οι όροι µιας υποτιθέµενης ειρήνης. Κι όµως, η Ελλάδα υπήρξε από τις πρώτες χώρες που παρείχαν στρατιωτική και πολιτική στήριξη στο Κίεβο, µε επιλογές που επιβάρυναν την οικονοµία και αύξησαν τους κινδύνους για τη χώρα. Στη «σωστή πλευρά» ίσως, αλλά µε λάθος πολιτικές, λάθος προσανατολισµό και λάθος κόστος για τους πολίτες.

Η συνάντηση οργανώθηκε ώστε να προβληθεί η εικόνα ότι το µέλλον της ειρήνης περνά από τα χέρια του Τραµπ.

Στην πραγµατικότητα, το πρόβληµα είναι η αδυναµία της Ευρώπης να σταθεί αυτόνοµη, να χαράξει δική της στρατηγική, πέρα από τις επιταγές του ΝΑΤΟ. Ο Ζελένσκι, που µέχρι χθες περιφερόταν στα κοινοβούλια ζητώντας όπλα, βρίσκεται σήµερα αντιµέτωπος µε την κυνική απαίτηση να υπογράψει µια συµφωνία που θα µπορούσε να είχε επιτευχθεί ήδη από το 2022. Ο πόλεµος δεν ήταν µοιραίος· ήταν πολιτική επιλογή. Και αυτή είναι η µεγαλύτερη ευθύνη των Ευρωπαίων ηγετών.

Σήµερα οι συνέπειες είναι φανερές: ακριβότερη τροφή, ακριβότερα ενοίκια, δυσβάσταχτοι λογαριασµοί και µια αίσθηση µόνιµης ανασφάλειας. Όσο οι Βρυξέλλες µιλούσαν για «αξίες», οι λαοί µετρούσαν αυξήσεις. Όσο ο Τουσκ ονειρευόταν θριάµβους στη Μόσχα, οι εργαζόµενοι σε Πολωνία, Γερµανία, Ελλάδα έβλεπαν τους µισθούς τους να εξανεµίζονται. Και όσο ο Μητσοτάκης µιλούσε για «σωστή πλευρά», η χώρα έµενε εκτός της συζήτησης για το µέλλον.

Η Ουάσιγκτον δεν φιλοξένησε µια ειλικρινή ειρηνευτική πρωτοβουλία. Φιλοξένησε µια προσπάθεια να κουκουλωθεί η αποτυχία και να παρουσιαστεί το αδιέξοδο ως «στρατηγική επιλογή». Όµως το µέλλον δεν οικοδοµείται πάνω σε ψευδαισθήσεις. Οικοδοµείται µε ρεαλισµό, µε αυτοκριτική και µε σεβασµό στους λαούς που πλήρωσαν το τίµηµα. Και αυτός ο σεβασµός δεν υπήρξε.

Η Ευρώπη οφείλει να κάνει βαθιά αυτοκριτική: όχι µόνο για το πώς διαχειρίστηκε τον πόλεµο, αλλά για το πώς µετέτρεψε την καθηµερινότητα των πολιτών της σε πεδίο θυσιών. Η ειρήνη δεν είναι δώρο ούτε της Ουάσιγκτον ούτε της Μόσχας· είναι δικαίωµα των λαών. Και οι σηµερινοί ηγέτες, που προσπαθούν να γράψουν «νέους όρους ειρήνης», θα µείνουν στην ιστορία όχι ως ειρηνοποιοί, αλλά ως οι πολιτικοί που άφησαν την ήπειρο να καεί στο όνοµα µιας αυταπάτης.

* Πολιτικός αναλυτής, Δηµοσιογράφος