Δικηγόρος Αθηνών παρ’ Αρείω Πάγω
Στον απόηχο µίας ακόµα γυναικοκτονίας, της Λουίζας Ρίνη που δολοφονήθηκε τον περασµένο Μάιο στη Λάρισα από τον υιό της, προστίθεται ένα ακόµα θύµα στον ήδη µακρύ κατάλογο θυµάτων – γυναικών ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα.
Η µητροκτονία, ως µία ακραία έκφανση της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς διαπράττεται µε µισογυνικά κίνητρα µε δράστη τον υιό -άντρα ή έφηβο αγόρι- της γυναίκας, επαναφέρει ολοένα και εντονότερα στο προσκήνιο το ζήτηµα της καταλληλότητας και προσφορότητας των ληφθέντων µέτρων για την αποτελεσµατικότερη αντιµετώπιση του κοινωνικού αυτού φαινοµένου, µεταξύ των οποίων είναι και η θέσπιση του αυτοτελούς ποινικού αδικήµατος της γυναικοκτονίας.
Έµφυλη και ενδοοικογενειακή βία. Στερεότυπα και πατριαρχία
Σύµφωνα µε το άρθρο 3, εδάφιο β’ της Σύµβασης της Κωνσταντινούπολης µε τον όρο «ενδοοικογενειακή βία» νοούνται όλες οι πράξεις σωµατικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονοµικής βίας που συµβαίνουν εντός της οικογένειας ή της οικιακής µονάδας ή ανάµεσα σε πρώην ή νυν συζύγους ή συντρόφους, είτε ο αυτουργός διαµένει ή διέµενε στην ίδια κατοικία µε το θύµα είτε όχι.
Περαιτέρω, ως εκδήλωση της έµφυλης βίας, ερείδεται σε έµφυλα στερεότυπα και σε βαθιά ριζωµένες απαρχαιωµένες πατριαρχικές αντιλήψεις που διαιωνίζουν την κοινωνική ανισότητα µεταξύ των δύο φύλων. Υπό αυτή την έννοια, λοιπόν, η γυναίκα θεωρείται κατώτερη του άντρα και στην περίπτωση που αµφισβητήσει την αντίληψη αυτή και διεκδικήσει ισότητα, η άσκηση βίας από πλευράς του άντρα εκλαµβάνεται ως «σωφρονισµός» και «επιστροφή στην κανονικότητα».
Με αυτά τα δεδοµένα, η ενδοοικογενειακή βία έχει εξελιχθεί στις µέρες µας, ως ένα παγκόσµιο, πολυσύνθετο και αταξικό κοινωνικό φαινόµενο µε ραγδαία αύξηση των περιστατικών σε καθηµερινή βάση µε την πλειονότητα των θυµάτων να είναι γυναίκες.
Ο αµφιλεγόµενος όρος της «γυναικοκτονίας»
Κορωνίδα της ενδοοικογενειακής βίας αποτελεί η τέλεση των γυναικοκτονιών.
Με τον όρο αυτό, ορίζεται η διάπραξη ανθρωποκτονίας γυναίκας από άντρα που συνήθως είναι σύντροφος ή σύζυγος της και από τον οποίο το θύµα αντιµετώπιζε µακροχρόνια κακοποιητική συµπεριφορά.
Δυστυχώς, η έξαρση τους τα τελευταία χρόνια τόσο στη χώρα µας όσο και σε παγκόσµιο επίπεδο έχει θέσει έντονα στο δηµόσιο διάλογο τη νοµική κατοχύρωση του αδικήµατος της γυναικοκτονίας, ως αυτοτελούς ποινικού αδικήµατος. Μάλιστα αρκετά κράτη έχουν προβεί στην κατοχύρωση του ως ξεχωριστού αδικήµατος, µεταξύ των οποίων είναι και η Κύπρος.
Στην Ελλάδα, η θέσπιση του ως αυτοτελούς ποινικού αδικήµατος, έχει προκαλέσει έντονες διχογνωµίες και αντιπαραθέσεις.
Η µία πλευρά υποστηρίζει ότι, καθίσταται µη αναγκαία µε την αιτιολογία ότι το αδίκηµα της ανθρωποκτονίας αφορά αδιακρίτως όλες τις περιπτώσεις αφαίρεσης ζωής χωρίς να λαµβάνεται υπόψη το φύλο του θύµατος και περαιτέρω ότι υποσκάπτεται η αρχή της ισότητας σε βάρος των γυναικών.
Κατά την αντίθετη άποψη, η θέσπιση του θεωρείται ότι άνευ ετέρου θα συνεισφέρει στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώµης συµβάλλοντας επιπλέον στη γενική και ειδική πρόληψη του φαινοµένου καθώς και στην τελέσφορη καταστολή του.
Στατιστικά στοιχεία για την ενδοοικογενειακή βία στην Ελλάδα
Τα διαθέσιµα στατιστικά στοιχεία για τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στη χώρα µας, όπως επίσηµα προκύπτουν από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικά.
Πιο συγκεκριµένα, το έτος 2024, η ΕΛΑΣ κατά µέσο όρο χειρίστηκε συνολικά 22.080 τέτοιου είδους υποθέσεις, ήτοι 60 – 70 περιστατικά την ηµέρα έναντι 11.589 αντίστοιχων υποθέσεων το 2023. Μέσα σε ένα έτος δηλαδή καταγράφηκε διπλασιασµός των περιστατικών µε την αύξηση τους να αγγίζει το ποσοστό του 91%.
Νοµικό πλαίσιο ενδοοικογενειακής βίας
Στη χώρα µας, η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα ποινικό αδίκηµα που επισύρει βαρύτατες ποινές.
Ο νόµος 3500/2006 αποτελεί το βασικό νοµοθετικό πλαίσιο αντιµετώπισης της συνδυαστικά µε τα άρθρα 308, 310 και 333 του Ποινικού Κώδικα.
Η πρόβλεψη της αυτεπάγγελτης ποινικής δίωξης του δράστη ανεξάρτητα από την επιθυµία του θύµατος καθώς και η κατάργηση της υποχρέωσης καταβολής παραβόλου για την υποβολή µήνυσης αποτελούν σηµαντικά στοιχεία του ισχύοντος νοµικού πλαισίου.
Παράλληλα, σε ένα πλαίσιο εξέλιξης και προσαρµογής της νοµοθεσίας στις νέες κοινωνικές συνθήκες, ο νόµος 5090/2024 εισήγαγε τροποποιήσεις στο υφιστάµενο νοµικό πλαίσιο, µε κυριότερες:
- Την αυστηροποίηση των ποινών και την πρόβλεψη προφυλάκισης του δράστη ακόµα και σε πληµµελήµατα στην περίπτωση που θα κριθεί ότι ο δράστης είναι υπότροπος ή ύποπτος τέλεσης νέων αδικηµάτων.
- Tην υποχρέωση αναφοράς τέτοιων περιστατικών από επαγγελµατίες (πχ γιατρούς, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, εκπαιδευτικούς κτλ) στις αρµόδιες αρχές κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους.
- Τη θέσπιση της ηλεκτρονικής επιτήρησης «βραχιολάκι» σε εξειδικευµένες περιπτώσεις και υπό προυποθέσεις.
Επιπλέον, η χώρα µας, επικυρώνοντας τη Σύµβασης της Κωνσταντινούπολης, ποινικοποίησε και ειδικότερες µορφές έµφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, που µέχρι πρότινος δεν προβλέπονταν, όπως είναι: το stalking, ο ακρωτηριασµός γυναικείων γεννητικών οργάνων, ο εξαναγκαστικός γάµος και η οικονοµική βία.
Βήµα-βήµα η προστασία του θύµατος
- Άµεση επικοινωνία µε το 100 ή αποστολή γραπτού µηνύµατος αναγράφοντας: Ακριβή διεύθυνση – Ονοµατεπώνυµο – Είδος επείγουσας ανάγκης (π.χ. «Με χτυπάει/µε απειλεί ο/η σύζυγος µου», «κινδυνεύει η ζωή µου» κοκ).
- Επικοινωνία µε εξειδικευµένο Δικηγόρο για υποβολή µήνυσης στις αρµόδιες αρχές.
- Αίτηµα λήψης ασφαλιστικών µέτρων για την αποµάκρυνση του δράστη από την οικογενειακή στέγη και την απαγόρευση προσέγγισης του θύµατος σε συγκεκριµένη απόσταση. Σε περίπτωση ύπαρξης ανήλικων τέκνων προβλέπεται και η δυνατότητα για την υποβολή αιτήµατος επιµέλειας και διατροφής τους.
- Επίσκεψη σε νοσοκοµείο για άµεση ιατρική περίθαλψη µε ταυτόχρονη αποκάλυψη της αλήθειας των γεγονότων στο θεράποντα ιατρό για να προχωρήσει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την προστασία του θύµατος.
