Η ανθρώπινη βία ενάντια στη φύση και η ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος είναι το κύριο θέμα του βιβλίου της Ιφιγένειας Θεοδώρου «Γλώσσα από μάρμαρο», που εγείρει με τη γλαφυρή γραφή της η συγγραφέας. Η Ιφιγένεια Θεοδώρου μιλά στην Kontra news για το νέο της μυθιστόρημα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διάπλαση.
-Τι σημαίνει « Γλώσσα από μάρμαρο» ;
Ο τίτλος έχει διπλή σημασία. «Γλώσσα από μάρμαρο» είναι η Αλυκή της Θάσου, μια μικρή χερσόνησος, ένα αρχαίο λατομείο μαρμάρου, μια γλώσσα από μάρμαρο που βουτάει στη θάλασσα. «Γλώσσα από μάρμαρο» είναι όμως και η στάση ζωής που επιλέγουν οι χαρακτήρες του βιβλίου , η σιωπή , τα κλειστά στόματα του περίγυρου, ο βουβός πόνος είτε πρόκειται για τον εκφοβισμό που υφίστανται τα παιδιά στο περιβάλλον τους, είτε για την σωματική και ψυχολογική βία κατά των γυναικών. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, παλιό σαν τα μάρμαρα της Αλυκής, που αναδύεται στην επιφάνεια επειδή στην εποχή μας η πληροφόρηση τρέχει, τα περιστατικά δεν μένουν κρυφά και η πολιτεία προσπαθεί να συνδράμει τα θύματα και να τιμωρήσει τους θύτες.
-Είστε σύζυγος ενός Ελληνα διπλωμάτη, τι σας έκανε να γράψετε για την βία ;
Γνώρισα την Αλυκή της Θάσου και εντυπωσιάστηκα από το τοπίο και την ιστορία του. Στη ζωή μου έμαθα να προβάλω την χώρα μου, λυπάμαι όμως όταν διαπιστώνω την ασέβεια προς το περιβάλλον και την κακοποίηση του χάριν της άμετρης τουριστικής ανάπτυξης. Είμαι υπέρ της εξέλιξης , η στείρα παράδοση δεν καταλήγει σε κάτι καλό, όμως το αντίθετο άκρο, το φαινόμενο της μαζικής εκποίησης και της κακοποίησης του περιβάλλοντος ήταν ένας από τους λόγους που έγραψα την «Γλώσσα από μάρμαρο». Η τουριστική εξέλιξη με όρους είναι το ζητούμενο, η τσιμεντοποίηση των ακτών και η υπερβολική εκμετάλλευση, η ασυδοσία γενικά γυρίζει μπούμερανγκ. Η φύση έχει μνήμη… Οταν όμως ακούμε τη λέξη κακοποίηση ο νους μας πηγαίνει αμέσως και στην ενδοοικογενειακή βία, ένα φαινόμενο, που παραμένει ταμπού και κρυμμένο μυστικό πίσω από κλειστές πόρτες . Η Αλυκή λοιπόν στάθηκε η αφορμή να κάνω τον συνειρμό και να διηγηθώ μια ιστορία για τα δυο αυτά φαινόμενα, την βία ενάντια στη φύση και την βία μέσα στο σπίτι. Μιλάει για την συνένοχη σιωπή του περίγυρου , είτε ο περίγυρος είναι μεγάλα συμφέροντα που εποφθαλμιούν οικόπεδα και ακτές, είτε είναι ο συγγενής και ο γείτονας που γνωρίζει, αλλά σωπαίνει.
-Θίγετε δυο σπουδαία κοινωνικά προβλήματα με μια ιστορία που διαδραματίζεται σε μια πανέμορφη παραλία, με ένα βιβλίο που οι σελίδες του μυρίζουν αλμύρα ,θάλασσα και καλοκαίρι…
Πίσω από την όμορφη όψη των πραγμάτων πολλές φορές κρύβονται δράματα. Αυτή είναι και η πρόκληση της δημιουργίας, να πεις αυτό που θέλεις με τρόπο που δεν θα απωθήσει, ούτε θα έχει διδακτικό χαρακτήρα . Εζησα στην Αλυκή πέντε όμορφα καλοκαίρια. Ηταν ένας παράδεισος ! Εβαλα ένα στοίχημα να γράψω ένα βιβλίο με θέμα την βία χωρίς να προσβάλω τους ανθρώπους του τόπου με τους οποίους μοιράστηκα τόσες καλές στιγμές. Το στοίχημα αυτό το κερδίσαμε μαζί γιατί αυτό που διατρέχει την ραχοκοκαλιά του βιβλίου είναι η αγάπη για την γενέθλια γη, η αγάπη για τον διπλανό μας , η αυτοεκτίμηση που δίνει δύναμη και ο έρωτας, που σαν το ζωογόνο θαλάσσιο ρεύμα της Αλυκής ανατρέπει τα πάντα και φέρνει την κάθαρση στις ζωές μας.
-Ο έρωτας τι ρόλο παίζει στο βιβλίο;
Όλα γίνονται από έρωτα, Τα καλά αλλά και τα άσχημα. Στο βιβλίο, μέσα από το παρελθόν αναδύεται το φάντασμα ενός ανεκπλήρωτου έρωτα, σαν μάρμαρο από εκείνα που ξέθαβαν από χρόνια οι ξένοι αρχαιολόγοι.- ας μη ξεχνάμε ότι μέχρι και σήμερα η Αλυκή είναι αρχαιολογικός χώρος που ανασκάπτεται από την γαλλική αρχαιολογική σχολή,- ο έρωτας λειτουργεί ως καταλύτης , η αγάπη προς τον εαυτό μας και η αυτοεκτίμηση οδηγούν στη λύση του αδιέξοδου.
-Είχατε εμπειρία στο κοντινό σας περιβάλλον από ενδοοικογενειακή βία; Πώς χειριστήκατε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα ;
Εψαξα μαρτυρίες για την ενδοοικογενειακή βία μέσα από έρευνες κυρίως ξένης βιβλιογραφίας. Δεν μιλάμε μόνο για την βιαιοπραγία ενάντια στην σύζυγο ή στην σύντροφο, αλλά και για την ψυχολογική βία, τον εκφοβισμό των παιδιών, την βία που εκκολάπτεται μέσα στο σπίτι μας. Τα παιδιά δυστυχώς εκπαιδεύονται μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης και των τάμπλετς, εθίζονται στα προσβλητικά σχόλια και τους καυγάδες των γονιών τους. Ολοι μας έχουμε ερεθίσματα και εμπειρίες εκείνης της βουβής απελπισίας και του φόβου στα μάτια των θυμάτων , όμως τις περισσότερες φορές απέχουμε, μάθαμε ότι δεν μας αφορά και γυρνάμε όλο ενοχή την πλάτη. Εκείνο που μου έκανε πολύ εντύπωση όσο καιρό ερευνούσα αυτό το παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο ήταν η σιωπή του περίγυρου. Η βία μέσα στο σπίτι είναι ταμπού, οι διαχωριστικοί τοίχοι ορθώνονται σαν ανυπέρβλητο εμπόδιο, η σιωπή βαριά σαν μάρμαρο εμποδίζει το θύμα να μιλήσει ,αλλά και τους άλλους τριγύρω να καταγγείλουν το γεγονός. Το «Μην ανακατεύεσαι στο σπίτι μου» λειτουργεί αποτρεπτικά. Οπως είμαστε υποχρεωμένοι να επέμβουμε όταν αντιληφθούμε φωτιά στο διπλανό διαμέρισμα, ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωσης της κακοποίησης. Τα τραύματα είναι εξίσου ανεξίτηλα με αυτά του εμπρησμού και της πυρκαγιάς και η δική μας επέμβαση είναι αναγκαία και υποχρεωτική για να σπάσει επιτέλους η σιωπή , να ραγίσει τα μάρμαρο. Οι θεσμοί της πολιτείας αναλαμβάνουν τα υπόλοιπα…
-Ποιος ο ρόλος της οικογένειας σε αυτές τις παραβατικές καταστάσεις ;
Όλα τα οικογενειακά δράματα ξεκινούν από την άγνοια και την απειρία. Δεν γεννιόμαστε γονείς, συνεχώς μαθαίνουμε… Οι γονείς είναι και η θεμέλιος λίθος της κοινωνίας, κάθε σπίτι είναι κι ένα μικρό κύτταρο. Τα τραύματα της παιδικής ηλικίας μας ακολουθούν πάντα, μας διαμορφώνουν και μας ορίζουν όταν γινόμαστε κι εμείς γονείς… Δύσκολα ξεφεύγουμε από μια καταπιεσμένη μητέρα ή από έναν αδιάφορο πατέρα… Θέλει αρετή και τόλμη για να μην επαναλάβουμε το ίδιο μοτίβο. Γι αυτό και υπάρχουν τόσες παθογένειες στις οικογένειες… Διαμορφώνουμε χαρακτήρα στο σπίτι μας.
-Γιατί κάποιοι πουλούν την γη τους και κάποιο άλλοι αγοράζουν με υψηλό τίμημα ;
Ολοι μας αναζητούμε τους επίγειους παραδείσους μας. Για τον καθένα είναι διαφορετικός. Ο παράδεισος όμως ζει μέσα μας, τον αναζητάμε σε λάθος τόπους και ανθρώπους. Ο Μουράτος χτίζει ξενοδοχεία και πλάθει ψεύτικους παραδείσους γκρεμίζοντας μέσα του κάθε αίσθημα , ενώ ο Σάββας ζει την εσωτερική του γαλήνη σε απόλυτη αρμονία με τη φύση που του χαρίστηκε και ο μόνος συμβιβασμός που θα κάνει είναι στο όνομα του έρωτα. Η Ελσα εξορίστηκε από τον παράδεισο προς χάριν του έρωτά της , όμως τον κουβαλάει μέσα της στα πέρατα της γης, άσβηστο για σαράντα χρόνια. Θα επιστρέψει στο τόπο του μαρτυρίου της για να αντιμετωπίσει τον φόβο που της στέρησε την ευτυχία. Κι αν ο έρωτας δεν σώζει την Τούλα από τον βίαιο σύζυγο, η επιστροφή της Ελσας θα της δείξει το σύντομο δρόμο για να λυτρωθεί. Να σπάσει, έγκαιρα, τη σιωπή της , να αποδράσει από την εξάρτηση και την ταπείνωση.
-Ποιος είναι δικός σας επίγειος παράδεισος ;
Η οικογένειά μου, οι φίλοι μου και η φαντασία μου. Μοιράζομαι τα εύκολα και τα δύσκολα με τους ανθρώπους που αγαπάω και μ΄αγαπούν. Επειδή αλλάζω πολύ συχνά χώρα κατοικίας κι επειδή «χτίζω» την καθημερινότητά μου κάθε τόσο αλλού, γράφω γιατί θέλω να μοιραστώ με πολλούς τις εμπειρίες μου, να δεθώ με τον τόπο αλλιώς νιώθω μετέωρη, ξένη. Οταν δεν μου αρέσει η πραγματικότητα παίρνω το μολύβι και την ξαναγράφω. Όταν γράφεις μπορείς να αντέξεις το κακό και να κάνεις το καλό να μην μοιάζει με αυταπάτη.
Το στόρι του βιβλίου «Γλώσσα από μάρμαρο», εχει ως εξής: Ο Λευτέρης Μουράτος, πετυχημένος εργολάβος και εκφραστής της τουριστικής εξέλιξης, φιλοδοξεί να μετατρέψει την Αλυκή Θάσου σε διεθνές κέντρο ακριβών διακοπών, προσφέροντας στους ντόπιους κατοίκους σημαντικά χρηματικά ανταλλάγματα, που κάμπτουν τις αντιρρήσεις τους. Μόνο ο Σάββας ο φονιάς, που έχει εκτίσει την ποινή του και ζει αποτραβηγμένος εκεί, εναντιώνεται σθεναρά στο να πουλήσει τη γη του. Αυτός και η μυστηριώδης σύζυγος του εφοπλιστή Αντωνέλλου, που έχει εγκαταλείψει το νησί εδώ και σαράντα χρόνια και αρνείται πεισματικά να διαπραγματευτεί με τον φιλόδοξο εργολάβο.
Ποιος ο ρόλος του νεαρού Σπύρου, που εμφανίζεται ξαφνικά ως εποχιακός σερβιτόρος στο καφενείο της παραλίας; Είναι το παλιό φονικό ο λόγος που ο καθηγητής Φίλιας διακόπτει την αγοραπωλησία του σπιτιού της κυρίας Αντωνέλλου; Ήταν τα χωράφια η αιτία που ο φονιάς σήκωσε την πέτρα, και η σιωπή το τίμημα του εφησυχασμού όλων των άλλων;
Σιγά-σιγά ξετυλίγεται η ιστορία ενός τόπου που έμαθε να ζει για αιώνες με τα σημάδια της βίας πάνω του, ενώ συγχρόνως το κοινωνικό φαινόμενο της ενδοοικογενειακής κακοποίησης και της ένοχης σιωπής του περίγυρου βαραίνουν σαν μάρμαρο τη ζωή των ηρώων. Ποιος θα σηκώσει πρώτος την πέτρα για να σπάσει ο κύκλος της αέναης αυτής ανοχής;
Η Ιφιγένεια Θεοδώρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Μέχρι σήμερα έχει κυκλοφορήσει τη συλλογή διηγημάτων Χρυσός, λιβάνι και Σμύρνη (Ίκαρος 1997) και τα μυθιστορήματα Μελέκ θα πει άγγελος (Ελληνικά Γράμματα 2001, Πατάκης 2015), υποψήφιο για το βραβείο μυθιστορήματος του περιοδικού Διαβάζω, και Η γεύση της ερήμου (Πατάκης 2012).
