Ο Ερντογάν εμπνεόμενος από τον Ερμπακάν, ξεριζώνει το κεμαλικό κατεστημένο

Το στρατιωτικό πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ιστορική πορεία προς την ισλαμοποίηση της τουρκικής κοινωνίας. Πρόεδρος της Τουρκίας ανέλαβε ο εγκέφαλος του πραξικοπήματος Κενάν Εβρέν (1917-2015). Παρέμεινε στον προεδρικό θώκο μέχρι την 9η Νοεμβρίου 1989. Την ημέρα εκδήλωσης του πραξικοπήματος, ο Ερμπακάν τέθηκε υπό αυστηρό περιορισμό και μερικές μέρες αργότερα αφέθη ελεύθερος. Στις 15 Οκτωβρίου 1980, ο Ερμπακάν με 21 στελέχη του κόμματός του συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στη φυλακή. Χαρακτηρίστηκαν φονταμενταλιστές, εκπρόσωποι του εξτρεμιστικού Ισλάμ. Η βασική κατηγορία που τους αποδόθηκε, ήταν ότι με την πολιτική τους δράση αποσκοπούν στην αποδόμηση του κοσμικού κεμαλικού καθεστώτος και την επικράτηση του πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία. Στις 24 Ιουλίου του 1981 ο Ερμπακάν αποφυλακίστηκε, με την προϋπόθεση όμως να μην ασχοληθεί με την πολιτική. Το Νοέμβριο του 1982 ψηφίστηκε νέο Σύνταγμα, με το οποίο το κόμμα της Εθνικής Σωτηρίας τέθηκε εκτός νόμου και τιμωρούσε τον Ερμπακάν με δεκαετή αποκλεισμό από τα πολιτικά δρώμενα στην Τουρκία. Παρ’ όλα αυτά, τον Ιούλιο του 1983, ο Ερμπακάν προχώρησε στην δημιουργία του ισλαμικού κόμματος της Ευημερίας, ανάμεσα στα μέλη του οποίου ήταν και ο Ταγίπ Ερντογάν. Γεγονός είναι ότι πριν το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980, η Τουρκία ήταν εστία οξύτατων πολιτικών συγκρούσεων και με μια εθνική οικονομία που παρέπαιε. Οι βιαιότητες μεταξύ πολιτικών αντιπάλων, η αύξηση της εγκληματικότητας και οι βομβιστικές επιθέσεις ήταν επί μονίμου βάσης στην επικαιρότητα. Επί δύο και πλέον χρόνια, το καθεστώς ήταν ιδιαίτερα σκληρό και αμείλικτο. Εκτός του κόμματος της Ευημερίας του Ερμπακάν, αρκετά πολιτικά κόμματα από την άκρα  δεξιά έως την αριστερά χαρακτηρίστηκαν παράνομα και καταργήθηκαν από τη χούντα των στρατιωτικών. Διάφορες βιβλιογραφικές πηγές αναφέρουν, ότι, το δικτατορικό καθεστώς Εβρέν συνέλαβε 650.000 πολίτες, εκ των οποίων 230.000 προσήχθησαν σε δίκη, δεκάδες χιλιάδες στάλθηκαν στις φυλακές και τουλάχιστον 500 θανατώθηκαν. Η δικτατορία Εβρέν είχε την υποστήριξη των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Στο εσωτερικό της Τουρκίας υπήρχαν αριστερά κόμματα που καλόβλεπαν τη συνεργασία με την τότε κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση. Έναν από τους βασικούς λόγους που οι πραξικοπηματίες επικαλέστηκαν για την επιβολή δικτατορίας, ήταν η απειλή του κομμουνιστικού κινδύνου και το ενδεχόμενο ανατροπής του κεμαλικού κατεστημένου από τους κομμουνιστές. Με το φόβητρο του κομμουνιστικού κινδύνου, οι ΗΠΑ με θέρμη υποστήριξαν το δικτατορικό καθεστώς Εβρέν, παραβλέποντας τις μαζικές συλλήψεις και τις θανατώσεις εκατοντάδων πολιτών.

Ωστόσο, η δικτατορία Εβρέν δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για την ανάδειξη του νεο-οθωμανισμού και την περαιτέρω διείσδυση των δυνάμεων που εξέφραζαν το πολιτικό Ισλάμ στην τουρκική κοινωνία. Το δικτατορικό καθεστώς Εβρέν παρέμεινε στην κυβερνητική εξουσία μέχρι τον Δεκέμβριο του 1983, καθότι στη συνέχεια παρέδωσε τα ηνία της εξουσίας στους πολιτικούς. Ο Τουργκούτ Οζάλ (1927-1993) υπήρξε προεξέχουσα προσωπικότητα του δικτατορικού καθεστώτος. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Οζέλ ξεκίνησε την πολιτική του διαδρομή  ως μέλος του κόμματος της Εθνικής Σωτηρίας του Ερμπακάν. Πριν την εκδήλωση του πραξικοπήματος της 12ης Σεπτεμβρίου 1980, ο Οζάλ ήταν στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Η δικτατορία Εβρέν τον διόρισε  υπουργό παρά τω πρωθυπουργό, υπεύθυνο σε θέματα οικονομίας. Στο συγκεκριμένο υπουργικό πόστο παρέμεινε μέχρι τον Ιούλιο του 1982. Τον Μάιο του 1983, ο Οζάλ ίδρυσε το κόμμα της Μητέρας Πατρίδας, το οποίο ήταν ένα από τα τρία κόμματα, την ίδρυση και τη συμμετοχή του οποίου στις επερχόμενες εκλογές επέτρεψε η δικτατορία.

Ο Οζάλ ήταν ο μεγάλος νικητής στις εκλογές της 24ης Δεκεμβρίου 1983 και της 29ης Νοεμβρίου 1987. Παρέμεινε στο πόστο του πρωθυπουργού για έξι συναπτά έτη. Στις 9 Νοεμβρίου 1989 έγινε Πρόεδρος της Τουρκίας, αξίωμα στο οποίο παρέμεινε έως τον θάνατό του. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα της πρωθυπουργικής θητείας του Οζάλ, ήταν η προσπάθειά του να συμφιλιώσει τον κεμαλισμό με τον ισλαμισμό. Έχοντας τη φήμη του μετριοπαθούς ισλαμιστή, ενθάρρυνε την δημιουργία ισλαμικών σχολείων, διευκόλυνε την είσοδο ισλαμιστών στα πανεπιστήμια και επέτρεψε να διοριστούν αρκετοί ισλαμιστές στο κρατικό μηχανισμό. Η προσήλωσή του στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Τουρκίας και την είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τον έκανε πολύ συμπαθή στους ηγήτορες του κεμαλικού κατεστημένου. Θεωρείται ιδεολογικός εκφραστής του νέο-οθωμανισμού, με την έννοια ότι επιδίωξε να δημιουργήσει την ιστορική σύνθεση του κεμαλισμού με το πολιτικό Ισλάμ. Ο νέο-οθωμανισμός του Οζάλ ταυτίστηκε με το μετριοπαθές Ισλάμ. Η νέο-οθωμανική θεωρία και πραχτική του Οζάλ υιοθετήθηκε από τις ΗΠΑ, γιατί διευκόλυνε την διείσδυση του αμερικανικού παράγοντα στον ισλαμικό κόσμο. Το δυτικόφιλο και το εκσυγχρονιστικό ύφος της πρωθυπουργικής του θητείας, τον έκαναν ιδιαίτερα αγαπητό σε νεοανερχόμενους επιχειρηματικούς κύκλους, σε διάφορες αστικές ομάδες του πληθυσμού και σε άτομα της διανόησης. Απέναντι στους κούρδους επέδειξε μετριοπάθεια και διαλλακτικότητα.

Δείτε επίσης

Τελευταία Άρθρα

Τα πιο Δημοφιλή