Η Κυπριακή Δηµοκρατία µπήκε σε βαθιά νερά, µετά δε το 1964

Toυ ΠΑΝΟΥ ΤΡΙΓΑΖΗ *

Στην Κύπρο πρόσφατα, σηµειώθηκε ελπιδοφόρα εξέλιξη, µη αναµενόµενη από πολλούς, µε την εκλογή στην θέση του Τατάρ του Τουφάν Ερχιουµάν, ως ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, µε θέση υπέρ της επανένωσης του νησιού, στο πλαίσιο µιας δικοινοτικής-διζωνικής οµοσπονδίας, µε πολιτική ισότητα εννοείται.

Διαψεύστηκε από την εξέλιξη αυτή και µεγάλη µερίδα του ελλαδικού πολιτικού κόσµου, που επιµένει να αγνοεί ότι ο λαός της Κύπρου είναι δισυπόστατος, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Αυτό προκύπτει και συνταγµατικά από ιδρύσεως της Κυπριακής Δηµοκρατίας το 1960, που σήµαινε το τέλος, µε πολλά µείον, της βρετανικής αποικιοκρατίας. Στην ουσία, η πολιτειακή δοµή του νεαρού κράτους ήταν εξαρχής οµοσπονδιακή: δικαίωµα βέτο του τουρκοκύπριου αντιπροέδρου, επτά προς τρία η αναλογία στα νοµοθετικά σώµατα και την δηµόσια διοίκηση. Μόνο που ούτε το ελληνοκυπριακό κατεστηµένο ούτε η Αθήνα αποδέχτηκαν την πραγµατικότητα αυτή, εµµένοντας κατά βάθος στην ανέφικτη πλέον ιδέα της «ένωσης».

Θυµίζω ότι ο Μακάριος που υπήρξε πολιτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ, µε στρατιωτικό τον ολέθριο Γεώργιο Γρίβα, είχε αγωνιστεί και εξοριστεί για την ένωση της Κύπρου µε την Ελλάδα, γι’ αυτό και δεν ένοιωθε καλά µε την λύση που είχε δοθεί υπό την πίεση της Αθήνας, µε βάση τις συµφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου.

Εξαρχής, λοιπόν, η Κυπριακή Δηµοκρατία µπήκε σε βαθιά νερά, µετά δε το 1964 και την εγκατάσταση ειρηνευτικής δύναµης του ΟΗΕ στο νησί, εξελίσσεται ατελέσφορος δικοινοτικός διάλογος, αρχικά µε συνοµιλητές τους Μακάριο και Ντενκτάς, µέχρι που η χούντα µε το φασιστικό πραξικόπηµα και η συνακόλουθη τουρκική εισβολή και κατοχή δηµιούργησαν την σηµερινή de facto διχοτόµηση, την οποία η Άγκυρα θέλει να οριστικοποιήσει µε «λύση» δύο ανεξάρτητων κρατών στην Κύπρο. Προηγουµένως, ειδικότερα το 1977, ο Μακάριος συµφώνησε µε τον Ραούφ Ντενκτάς για λύση δικοινοτικής-διζωνικής οµοσπονδίας, συµφωνία που επανελήφθη το 1979 µε νέο πρόεδρο τον Σπύρο Κυπριανού στην θέση του εκλιπόντος Μακάριου.

Στην βάση αυτή, ανέλαβε και ο ΟΗΕ όλες τις πρωτοβουλίες του είτε µε Γενικό Γραµµατέα τον Αιγύπτιο Μπούτρος Γκάλι, είτε τον Κορεάτη Μπαν Κι Μουν είτε τον Γκανέζο Κόφι Ανάν, του οποίου το σχέδιο λύσης ήταν και το πληρέστερο. Το 2004, τέθηκε σε ψηφοφορία µε δύο χωριστά δηµοψηφίσµατα στις κοινότητες, απορρίφθηκε από τους ελληνοκύπριους, αλλά εγκρίθηκε µε µεγάλη πλειοψηφία από τους τουρκοκύπριους. Με δροµολογηµένη την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ την ίδια χρονιά, οι τουρκοκύπριοι είχαν ξεσηκωθεί, διακηρύσσοντας την απόφασή τους να συµπορευτούν προς στην Ευρώπη µαζί µε τους συµπατριώτες τους Ελληνοκύπριους.

Επρόκειτο για ένα µεγαλειώδες λαϊκό κίνηµα που αψηφούσε και την Άγκυρα, µε σύνθηµα «αυτή η πατρίδα είναι δική µας». Προφανώς, σήµερα δεν υπάρχει ο ίδιος δυναµισµός, πολύ περισσότερο που ο Ερντογάν δεν είναι πια ο ισλαµοδηµοκράτης του 2002 και 2004, που ήθελε διακαώς την ευρωπαϊκή προοπτική και της Άγκυρας.

Άρα, δύσκολος ο δρόµος του Ερχιουµάν για την επανένωση, τον οποίο θα βαδίσει στον βαθµό που και η Άγκυρα ξαναπιάσει το νήµα της ευρωπαϊκής της ένταξης, ενώ πολλά απαιτούνται και από την ηγεσία της Κυπριακής Δηµοκρατίας, δηλαδή, την ηγεσία Χριστοδουλίδη, ο οποίος εξέφρασε την ελπίδα επανεκκίνησης των συνοµιλιών για το Κυπριακό από το σηµείο που διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά το 2017, µε πρωθυπουργό Τσίπρα και ΥΠΕΞ Κοτζιά, τότε στην Ελλάδα.

* Υπεύθυνος του Γραφείου Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ