Βορίζια: Η Πολιτεία σε Πλάνη

Toυ ΛΑΜΠΡΟΥ ΠΑΠΑΔΗ *

Το πρωινό που τα Βορίζια µετατράπηκαν σε πεδίο µάχης, η Κρήτη ξύπνησε µε τον πιο σκληρό της καθρέφτη: δύο άνθρωποι νεκροί -ένας 39χρονος πατέρας πολύτεκνης οικογένειας και µια 56χρονη γυναίκα- και πολλοί τραυµατίες, σε ένα ξέσπασµα βίας που οι αρχές περιγράφουν ως συνέχεια βεντέτας. Δεν ήταν απλά ένα «αστικό επεισόδιο».

Ήταν οργανωµένη επίθεση µε καταιγισµό πυρών, που ακολούθησε έκρηξη το προηγούµενο βράδυ· το χωριό µπήκε υπό αστυνοµική επιτήρηση και η κοινωνία βυθίστηκε ξανά στον φόβο και το πένθος. Οι εικόνες αυτές όµως δεν «έσκασαν» στο κενό· πάτησαν πάνω σε ένα παλιό, βαρύ υπόστρωµα ανοχής.

Στον Μυλοπόταµο και αλλού, επί δεκαετίες, συντηρήθηκε ένας επικίνδυνος µύθος: πως υπάρχουν «ιδιαίτερες ζώνες» όπου ο νόµος είναι διαπραγµατεύσιµος και οι άγραφοι κανόνες της τιµής υπερισχύουν των ενόπλων δυνάµεων της πολιτείας. Ακούσαµε για «άβατα», για περιοχές όπου η αστυνοµία «δεν µπαίνει», και το ζήσαµε ξανά -από τα ζοφερά ρεπορτάζ για την ενδοχώρα της Κρήτης µέχρι τις οµολογίες ότι ορισµένες περιοχές είχαν γυρίσει στην προ-Ζωνιανών εποχή. Αν θέλουµε να είµαστε ειλικρινείς, η λέξη «άβατο» δεν ανήκει στην Κρήτη. Ανήκει στην πολιτική µας αφήγηση και στη δική µας δειλία: να µην ενοχλούµε µικρά τοπικά δίκτυα εξουσίας επειδή «εκλέγουν ψήφους», επειδή «όλοι ξέρουµε ποιος είναι ο τάδε», επει γιατί «πάλι εκλογές έρχονται».

Ρωγµή

Ας θυµηθούµε πώς το 2007-2008 τα Ζωνιανά έγιναν διεθνές θέµα, όταν πυροβόλησαν αστυνοµικούς στη µέση του δρόµου µε καλάσνικοφ, αφήνοντας µια κοινωνία σοκαρισµένη -και αµέσως µετά ξεκίνησαν αποσπασµατικές επιχειρήσεις, συλλήψεις, επισκέψεις «ειδικών οµάδων» και υποσχέσεις. Τότε, αντί να υπάρξει συνολικό σχέδιο αποστρατιωτικοποίησης της καθηµερινότητας, µε µόνιµη παρουσία κρατικών υπηρεσιών και όχι εθιµικά πυροτεχνήµατα, κυριάρχησε η γνωστή ρωγµή: η πολιτική κάλυψη. Τα τοπικά συµφέροντα, η πελατειακή λογική, η επιλογή της «ηρεµίας» έναντι της δικαιοσύνης: οι 1 300 ψήφοι ενός χωριού αποτέλεσαν -και αποτελούν- σοβαρή πολιτική επένδυση.

Αυτή είναι η ρίζα του κακού: δεν είναι κάποια «κρητική ιδιαιτερότητα», αλλά η µαθηµατική εξίσωση της µικροπολιτικής: συµφέρον = σιωπή = ανοχή = αίµα. Δεκαεπτά χρόνια µετά, στα Βορίζια του 2025, η βία µας θυµίζει ότι δεν λύνεται µε συνεννόηση των ισχυρών πίσω από κλειστές πόρτες. Όταν κυκλοφορούν πολεµικά όπλα, όταν το δίκαιο εκδικείται αντί να απονέµεται, όταν η σιωπή είναι πιο συµφέρουσα από τη σύγκρουση µε τα τοπικά δίκτυα ισχύος, τότε ένα γλέντι µπορεί να µετατραπεί σε µνηµόσυνο σε µια ανάσα -και χθες έγινε. Ας τελειώνουµε, λοιπόν, µε τα παραµύθια. Δεν υπάρχουν «καλοί άνθρωποι που παρασύρθηκαν από το έθιµο» όταν πέφτουν καταιγιστικά πυρά µέσα σε κατοικηµένη περιοχή· υπάρχουν ένοχοι που πρέπει να συλληφθούν και να δικαστούν. Και υπάρχει µια πολιτεία που οφείλει να σταθεί όρθια, χωρίς αστερίσκους. Οι διώξεις πρέπει να είναι εξαντλητικές, οι προφυλακίσεις να µη διαπραγµατεύονται στο τηλέφωνο, η οπλοκατοχή να χτυπηθεί στη ρίζα της -µε στοχευµένες, συστηµατικές επιχειρήσεις και µε διαρκή παρουσία κρατικών υπηρεσιών (όχι «ντου» για λίγες µέρες και µετά εξαφάνιση).

Ασφάλεια

Αλλά η ασφάλεια δεν είναι µόνο ζήτηµα καταστολής· είναι και δηµόσια πολιτική: κτηµατολόγιο και γη που δεν ξεκαθαρίζεται µε µπαλωθιές, εκπαίδευση που δεν κλείνει το µάτι σε «παραδόσεις» όταν αυτές γίνονται συνώνυµο του τρόµου, αγροτική οικονοµία που δεν σπρώχνει τους νέους στην παραοικονοµία, πρόνοια που δεν αφήνει κενά να τα καλύπτουν οι «προστάτες». Χωρίς αυτά, κάθε επιχείρηση της αστυνοµίας θα µοιάζει µε ανάχωµα στην άµµο. Και τώρα, στο πολιτικό πεδίο, ας πέσουν οι µάσκες. Πρώτος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης -Κρητικός- και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Νίκος Ανδρουλάκης -επίσης Κρητικός- οφείλουν δηµόσια, καθαρά και προσωπικά να απευθυνθούν στους πολίτες του νησιού: να ζητήσουν, όχι µε γενικότητες αλλά µε δεσµεύσεις, να τελειώσει εδώ ο κύκλος του αίµατος.

Να πουν ότι δεν υπάρχουν «δικοί µας» και «δικοί σας» όταν µιλάµε για ανθρώπινες ζωές· ότι το κράτος δικαίου δεν κάνει εκπτώσεις σε κανέναν, όσο βαθιά κι αν απλώνονται τα τοπικά δίκτυα. Και έπειτα να το αποδείξουν µε πράξεις -µε ένα πολυετές, διακοµµατικά δεσµευτικό σχέδιο παρουσίας της πολιτείας στην ενδοχώρα της Κρήτης, πέρα από τις κάµερες και τα δελτία. Το χρωστούν στους νεκρούς των Βοριζίων· το χρωστούν και στους αστυνοµικούς που από τα Ζωνιανά µέχρι σήµερα πλήρωσαν µε τη ζωή και την υγεία τους τις «ιδιαιτερότητες» που εµείς βαφτίσαµε παράδοση. Η Κρήτη δεν είναι «άβατο».

Είναι ένας τόπος περήφανος που βραχυκυκλώθηκε κάθε φορά που οι πολιτικοί υπολόγιζαν το κόστος στις κάλπες και όχι στις ψυχές. Αν θέλουµε να τελειώνει αυτή η ντροπή, η ευθύνη είναι συλλογική -αλλά η πρωτοβουλία είναι πολιτική. Στα Βορίζια, στις κηδείες και στα νοσοκοµεία, δεν υπάρχει άλλη γλώσσα να µιλήσεις από την αλήθεια: ή θα σπάσουµε τον κύκλο της βεντέτας µε κράτος δικαίου που δεν διαπραγµατεύεται ή θα περιµένουµε το επόµενο «Σάββατο του αίµατος». Το 2025 δεν έχουµε καµία δικαιολογία για το δεύτερο.

* Πολιτικός αναλυτής,

Δηµοσιογράφος