Απεργία πείνας στο Σύνταγµα, για όσα ορίζει το Σύνταγµα

Toυ ΛΑΜΠΡΟΥ ΠΑΠΑΔΗ *

Η εικόνα του κ. Ρούτσι, να βρίσκεται σε απεργία πείνας στην πλατεία Συντάγµατος, δεν είναι µόνο µια κραυγή αγωνίας· είναι ταυτόχρονα µια σιωπηλή καταγγελία απέναντι σε ένα κράτος που αρνείται να ακούσει. Η κινητοποίησή του, που συγκεντρώνει κύµα συµπαράστασης από πολίτες, οργανώσεις δικαιωµάτων και συλλογικότητες, υπενθυµίζει ότι η Δηµοκρατία µετριέται από την ικανότητά της να αντιµετωπίζει τις φωνές διαµαρτυρίας µε σεβασµό και όχι µε αδιαφορία.

Η κυβέρνηση επιχειρεί να κρυφτεί πίσω από τον Άρειο Πάγο, επικαλούµενη δήθεν «µη παρέµβαση» στη Δικαιοσύνη. Πρόκειται για µια βολική υπεκφυγή που δεν πείθει κανέναν. Διότι όλοι γνωρίζουµε πως σε άλλες περιπτώσεις, µε µεγαλύτερο πολιτικό κόστος ή ισχυρότερο παρασκήνιο, δεν δίστασε να ασκήσει επιρροή, να στείλει µηνύµατα, να διευκολύνει εκβάσεις. Η επιλεκτική «ουδετερότητα» αποκαλύπτει την πραγµατική φύση της εξουσίας: άλλοτε παρεµβαίνει απροκάλυπτα και άλλοτε κρύβεται πίσω από θεσµικά άλλοθι.

Η απεργία πείνας δεν είναι µια ελαφρά επιλογή· είναι έσχατη µορφή αγώνα, όταν οι θεσµοί έχουν γυρίσει την πλάτη. Όταν κάποιος φτάνει να θέτει σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή, το πολιτικό σύστηµα έχει ήδη αποτύχει να ανοίξει δίαυλο επικοινωνίας. Το ότι η κυβέρνηση αφήνει µια τέτοια υπόθεση να εκτυλίσσεται µπροστά στο Κοινοβούλιο, µε την κοινωνία να παρακολουθεί συγκλονισµένη, δείχνει απώλεια ευαισθησίας και δηµοκρατικής εγρήγορσης.

Η συµπαράσταση που εκδηλώνεται γύρω από τον κ. Ρούτσι δεν είναι τυχαία. Αντιθέτως, αποκαλύπτει µια ευρύτερη αγανάκτηση απέναντι στη διγλωσσία της εξουσίας. Οι πολίτες καταλαβαίνουν ότι το κράτος δεν µπορεί να εµφανίζεται αµείλικτο απέναντι σε έναν απεργό πείνας, ενώ έχει υπάρξει πρόθυµο σε άλλες περιπτώσεις να «διευκολύνει» τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης για λόγους σκοπιµότητας. Το κοινωνικό κύµα συµπαράστασης είναι στην πραγµατικότητα κύµα αµφισβήτησης προς µια κυβέρνηση που επιχειρεί να χτίσει την εικόνα του «θεµατοφύλακα» του κράτους δικαίου, ενώ την ίδια στιγµή το καταστρατηγεί όποτε το πολιτικό συµφέρον το απαιτεί.

Η αλήθεια είναι πως η Δικαιοσύνη δεν µπορεί να λειτουργεί ως εργαλείο της εκτελεστικής εξουσίας ούτε ως καταφύγιο της αδράνειάς της. Αν η κυβέρνηση θέλει να είναι συνεπής, οφείλει να εξηγήσει γιατί σε συγκεκριµένες υποθέσεις υιοθέτησε «ειδικές µεταχειρίσεις» και τώρα προβάλλει ως ανήµπορη να πράξει το ίδιο. Η θεσµική συνέπεια δεν µπορεί να είναι επιλεκτική· αλλιώς καταντά θεσµική υποκρισία.

Ας µην ξεχνάµε ότι η Ελλάδα έχει πληρώσει ακριβά στην ιστορία της τέτοιες επιλεκτικές ευαισθησίες. Κάθε φορά που το κράτος δικαίου έγινε λάστιχο στα χέρια της εξουσίας, οι κοινωνικές εντάσεις οξύνθηκαν και η εµπιστοσύνη στους θεσµούς κατέρρευσε. Σήµερα, η κυβέρνηση παίζει ξανά µε αυτή τη φωτιά, πιστεύοντας πως η κοινωνία θα αρκεστεί σε επικοινωνιακά τεχνάσµατα. Όµως η πραγµατικότητα είναι αµείλικτη: η εικόνα ενός ανθρώπου που λιµοκτονεί στο Σύνταγµα βαραίνει περισσότερο από κάθε δελτίο τύπου. Και όσο περνούν οι µέρες, τόσο η εικόνα αυτή γίνεται σύµβολο αντίστασης και καταδίκης της αδιαφορίας.

Και εδώ βρίσκεται η ουσία: το πρόβληµα δεν είναι µόνο νοµικό, αλλά βαθιά πολιτικό. Μια κυβέρνηση που διαρκώς επικαλείται «σεβασµό στους θεσµούς», ενώ τους εργαλειοποιεί, χάνει το πιο πολύτιµο κεφάλαιο που διαθέτει: την εµπιστοσύνη της κοινωνίας. Όταν οι πολίτες βλέπουν την ίδια εξουσία να παρεµβαίνει κατά το δοκούν και ταυτόχρονα να αδιαφορεί για έναν άνθρωπο που οδηγείται στον θάνατο, αντιλαµβάνονται την αντίφαση. Αυτή η αντίφαση δεν ξεχνιέται· καταγράφεται, τροφοδοτεί την κοινωνική δυσπιστία και φθείρει πολιτικά µε τρόπο που δύσκολα αναστρέφεται.

Η υπόθεση του κ. Ρούτσι, ανεξάρτητα από την τελική της έκβαση, φωτίζει την κρίσιµη αντίφαση της εποχής µας: µια κυβέρνηση που µιλά για κράτος δικαίου, αλλά το εργαλειοποιεί κατά το δοκούν. Η κοινωνία το βλέπει, το καταγράφει και δεν θα το ξεχάσει. Γιατί η αλήθεια είναι απλή: όποιος παριστάνει τον ουδέτερο µόνο όταν τον συµφέρει, στο τέλος εκτίθεται ανεπανόρθωτα. Και αυτή η έκθεση, πολιτικά, έχει πάντα βαρύ τίµηµα -ένα τίµηµα που δεν θα πληρωθεί µόνο από την εξουσία, αλλά και από τη δηµοκρατική οµαλότητα της χώρας.

* Πολιτικός αναλυτής,
Δηµοσιογράφος