Του Χρήστου Η. Χαλαζιά
Η ιδιωτικοποίηση των κοινωνικών αγαθών είναι συστατικό στοιχείο της πολιτικής του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος είναι εδώ και χρόνια η κυρίαρχη επιλογή, διότι εξασφαλίζει υπέρ – συσσώρευση κεφαλαίων και κερδών στα χέρια των πολυεθνικών, διαμέσου του μηχανισμού της υπερχρέωσης κρατών και πολιτών με συνεπακόλουθο την συρρίκνωση των πολιτικών παρεμβάσεων και ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσιών στο οικονομικό – κερδοσκοπικό κατεστημένο, υπονομεύοντας τη δημοκρατία.
Στη δεκαετία του 1990, άρχισε να εφαρμόζεται η ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων και του νερού σ’ όλο τον κόσμο, όπως στην Λατινική Αμερική, την Αφρική και στην Ευρώπη με το Θατσερικό δόγμα που εφάρμοζε το πρόγραμμα της Σχολής του Σικάγο και του Φρίτμαν (για πρώτη φορά εφαρμόστηκε στην Χιλή από το δικτάτορα Πινοσέτ). Το πείραμα αυτό απέτυχε παταγωδώς πλην ορισμένων εξαιρέσεων και όπου επέτυχε ήταν γιατί το κράτος συνέχιζε να χρηματοδότει τα δίκτυα ύδρευση και να επιδοτεί το νερό για τους φτωχούς πολίτες, οι οποίοι ήταν αναγκασμένοι να πληρώνουν ακριβότερα για χειρότερο και βρόμικο νερό.
Έκθεση του Ο.Η.Ε παραδέχεται ότι κατά τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης δεν δόθηκε αρκετή προσοχή στα χαμηλά εισοδήματα τα οποία επιβαρύνθηκαν περισσότερο από τις αυξήσεις των τιμών, ενώ οι μειώσεις στο κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων δεν πέρασαν στον καταναλωτή αλλά στο κράτος με την αύξηση των φόρων.
Οι ιδιωτικές εταιρείες δεν δείχνουν ευαισθησία για τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα κόβοντας το νερό σε όσους δεν πλήρωναν, όπως δείχνει η τελευταία μελέτη της Food water Watch. Το αποτέλεσμα είναι τα κοινωνικά στρώματα να στρέφονται σε εναλλακτικές μη ασφαλείς για την υγεία τους πηγές ύδρευσης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα στη Νότια Αφρική, την περιοχή της Μπομπέλα, όπου η εταιρεία έκοψε το νερό και ξήλωνε μέχρι και τους αγωγούς που μόλις είχαν εγκατασταθεί σε μήκος έξι χιλιομέτρων. Ακόμη και όταν ξέσπασε η επιδημία χολέρας, η εταιρεία δεν έδειξε καμιά ευαισθησία. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στη Μαδαγασκάρη. Η διακοπή υδροδότησης στις φτωχές συνοικίες, οδήγησε τον κόσμο σε μη ασφαλείς πηγές νερού. Η κακή ποιότητα του νερού ευθύνεται για το 80% των περιστατικών διάρροιας και για 1,5 εκατομμύρια θανάτους τον χρόνο.
Οι εταιρείες στην πλειονότητα τους αρνούνται να προχωρήσουν σε νέες επενδύσεις. Σε έκθεση η Παγκόσμια Τράπεζα αναγνωρίζει ότι οι ιδιωτικοποιήσεις του νερού στη Λατινική Αμερική είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση των επενδύσεων, καθώς οι εταιρείες δεν είχαν άμεσο οικονομικό όφελος. Στη Γαλλία οι δημοτικές αρχές δεν κατάφεραν να πείσουν τις εταιρείες να επενδύσουν με αποτέλεσμα οι ίδιοι οι δήμοι να φτιάχνουν επιχειρηματικά σχήματα για να επεκτείνουν τα δίκτυα. Στη Νότια Αφρική εταιρεία που πήρε το δίκτυο στην Κατή των Δελφινιών περιόρισε τις επενδύσεις της κατά 60% σε σχέση με τις αρχικές της υποσχέσεις.
Οι ιδιωτικοποιήσεις στην Λατινική Αμερική στην Αφρική και Ευρώπη είχαν ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του εργατικού δυναμικού στις επιχειρήσεις που ιδιωτικοποιήθηκαν με τις ευλογίες του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και με αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας.
Η έλλειψη επενδύσεων και οι απολύσεις, με απλά λόγια το κυνήγι του κέρδους από τις επιχειρήσεις, είχε ως αποτέλεσμα, πρώτον, τη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και, δεύτερον χειρότερη ποιότητα νερού.
Στην Βρετανία όταν ιδιωτικοποιήθηκε η τιμή του νερού αυξήθηκε κατά 45% τη στιγμή που τα κέρδη του αυξήθηκαν κατά 692% και οι μισθοί των υψηλόβαθμων στελεχών του κατά 708%. Την ίδια στιγμή η Βρετανική Ιατρική Ένωση επισήμανε ότι η ιδιωτικοποίηση του νερού είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των κρουσμάτων δυσεντερίες κατά έξι φορές. Μετά από πολύχρονες δικαστικές διαδικασίες επανήλθε στο δημόσιο. Στη Τζακάρτα της Ινδονησίας, μέσα σε δέκα χρόνια από την ιδιωτικοποίηση των δικτύων ύδρευσης, οι τιμές αυξήθηκαν κατά 2548%. Στη Γαλλία είχε ανατεθεί σε μια ιδιωτική και σε μια μικτού χαρακτήρα (δημόσια – ιδιωτική δηλαδή ΣΔΙΤ) εταιρεία. Με συμβάσεις που ανατίθεντο σε θυγατρικές της, μέσω ψευδούς τιμολόγησης των ισολογισμών, η ιδιωτικοποίηση ήταν μια προσφορά επένδυση για την εταιρεία Suez, τη μητρική εταιρεία του ιδιώτη επενδύτη. Τελικά όμως η σύμβαση, η οποία επρόκειτο να διαρκέσει 25 χρόνια, ακυρώθηκε. Ο δήμαρχος που πήρε ένα δώρο 2,7 εκατομμύρια ευρώ και τα κορυφαία στελέχη της εταιρείας καταδικάστηκαν σε φυλάκιση και τους επιβλήθηκαν μεγάλα πρόστιμα, η ιδιωτικοποίηση και τα τιμολόγια ύδρευσης κηρύχτηκαν παράνομα. Η επαναφορά της εταιρείας στον έλεγχο του δημοσίου είχε ως αποτέλεσμα να στερεοποιηθούν οι τιμές του νερού και να αυξηθούν σημαντικά οι επενδύσεις και τη διαχείριση ανέλαβαν κρατικοί γνώστες – υπάλληλοι και όχι αποτυχημένοι πολιτευτές ή άσχετα κομματικά στελέχη. Στην Ολλανδία με νόμο η ύδρευση επιτρέπεται μόνο σε δημόσιες επιχειρήσεις, το ίδιο και στο Μόναχο της Γερμανίας. Η Αυστρία με νομοθετική ρύθμιση του δημοτικού συντάγματος και υιοθέτηση μιας χάρτας για το νερό «κλειδώνοντας» θεσμικά την εναντίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την απελευθέρωση και ιδιωτικοποίηση του νερού. Σήμερα χρειάζεται πλειοψηφία 2/2 για την πώληση ύδρευσης ή των δασών. Η καταστατική χάρτα για το νερό θέτει προτεραιότητα την προστασία του νερού και τη διαθεσιμότητά του για τους πολίτες και τις επόμενες γενιές.
