Της Γεωργίας Μοσχονά από την Κυριακάτικη Kontranews
Το νομοσχέδιο για τη συνεπιμέλεια, που αναμένεται να ψηφιστεί μέσα στον Ιανουάριο, έχει ανοίξει ένα debate απόψεων στην ελληνική κοινωνία το τελευταίο διάστημα. Θα έχει ως βάση το πραγματικό συμφέρον του παιδιού ή θα χρησιμοποιηθεί ως πράξη ρεβανσισμού;
Η συνεπιμέλεια θα μπορούσε να θεωρηθεί μια μορφή επανάστασης για τα ελληνικά δεδομένα. Το καθεστώς της μονομερούς γονικής μέριμνας που αφορούσε αποκλειστικά στη μητέρα έρχεται να ανατραπεί και να αναμορφώσει τον παραδοσιακό κοινωνικό ιστό.
Τι ισχύει μέχρι στιγμής
Ο υπάρχων νόμος προβλέπει ήδη τη συνεπιμέλεια. Το τι συμβαίνει στην πράξη, είναι άλλη ιστορία. Αν οι γονείς δεν συμφωνήσουν μεταξύ τους για τα διαδικαστικά, στην περίπτωση δηλαδή που ένας από τους δύο διαφωνήσει, αναφορικά με το ζήτημα της επιμέλειας του τέκνου, τότε το δικαστήριο έρχεται να αποφασίσει σε ποιον από τους δύο γονείς θα ανατεθεί.
Στην πράξη, η επιμέλεια συχνότερα ανατίθεται στη μητέρα. Το δικαστήριο έχει ευρείες αρμοδιότητες και μπορεί να αναθέσει την επιμέλεια στον έναν από τους δύο γονείς και στους δύο, ή και σε τρίτο πρόσωπο.
Η συγκατοίκηση βεβαίως του ανηλίκου γίνεται με τον έναν γονέα, οπότε υπάρχει το δικαίωμα επικοινωνίας του ετέρου με τον ανήλικο.
Τι αλλάζει ο νόμος;
Σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά μέχρι στιγμής στο νομοσχέδιο, θα προβλέπονται τα εξής:
• Ο ελάχιστος χρόνος επικοινωνίας του τέκνου με τον γονιό που δεν διαμένει μαζί του δεν μπορεί να είναι μικρότερος από το 1/3 του συνολικού χρόνου επικοινωνίας.
• Η συνεπιμέλεια γίνεται υποχρεωτική. Ασκείται από κοινού η γονική μέριμνα: νομική εκπροσώπηση παιδιού, διαχείριση περιουσίας του, επιμέλεια. Όπου επιμέλεια σημαίνει: μέριμνα για μόρφωση, ανατροφή, εκπαίδευση, επιλογή τόπου κατοικίας (όχι μόνο με την οικονομική στήριξη, αλλά και με συμμετοχή στις επιλογές).
• Καθιέρωση για πρώτη φορά του όρου της «γονικής αποξένωσης/ Parental alienation».
• Θεσμοθέτηση ενός ειδικού διαμεσολαβητή μεταξύ των γονέων.
• Η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας ορίζεται ακόμα και στην περίπτωση που δεν υφίσταται γάμος ή σύμφωνο συμβίωσης, αλλά υπάρχει εκούσια αναγνώριση του παιδιού ή αναγνώριση μετά από δικαστική απόφαση με αίτηση του πατέρα.
Άξιο αναφοράς είναι πως ήδη διασφαλίζονται ολοένα και περισσότερες δικλείδες, όπως το ότι η συνεπιμέλεια δεν θα εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που υπάρχει ενδοοικογενειακή βία, κακοποίηση της γυναίκας ή/και του παιδιού.
Η δικηγόρος Αντιγόνη Βαφείδου μιλώντας στην Κυριακάτικη Kontranews τονίζει τη σημαντικότητα της ύπαρξης και των δύο γονέων στην ανατροφή των τέκνων. Επισημαίνει ότι η συνεπιμέλεια είναι ένα πρώτο βήμα προς μια περαιτέρω εξορθολογισμένη σχέση του παιδιού και με τους δύο γονείς του. Σε κάθε περίπτωση δε, είναι καλύτερο ένα πολιτισμένο διαζύγιο από έναν γάμο εξαναγκασμού.
Τέλος στα παιδιά «τρόπαια»
Πολλοί γονείς δυστυχώς, αναφέρει η κ. Βαφείδου καθιστούν το ίδιο το παιδί ως «τρόπαιο», προσπαθώντας να «εκδικηθούν», να «νικήσουν» τον άλλο γονέα κερδίζοντας την επιμέλειά του. Αυτό είναι κάτι, που μόνο προς συμφέρον του παιδιού δεν οδηγεί και με τη συνεπιμέλεια, εφόσον προβλεφθούν άρτια και ολοκληρωμένα κάποιες βασικές επιμέρους παράμετροι, θα δοθεί ένα τέλος. Υπάρχουν δηλαδή -όπως αναφέρει και η ίδια- κάποιοι σημαντικοί «αστερίσκοι», π.χ η διαπιστωμένη έμφυλη –ή και ενδοοικογενειακή βία, ή η παραταμένη αδιαφορία ένας γονέα. Εκεί δεν θα πρέπει να μπορεί να εργαλειοποιείται η συνεπιμέλεια, καθώς δεν θα έχει νόημα.
Στις περιπτώσεις μάλιστα έμφυλης ή/και ενδοοικογενειακής βίας, ήδη από το στάδιο της καταγγελίας, θα πρέπει άμεσα να πραγματοποιείται έρευνα από κοινωνικό λειτουργό. Όμως, πόσο εύκολο είναι αυτό στη χώρα μας;¬¬¬
Όπως επισημαίνει η κ. Βαφείδου, αυτό στην Ελλάδα είναι μια ιδιαίτερα χρονοβόρα διαδικασία, καθώς το προνοιακό σύστημα δεν λειτουργεί σαν ελβετικό ρολόι. Υπάρχουν πολλές υποθέσεις και λίγα άτομα με την απαιτούμενη γνώση και ειδίκευση να τις αναλάβουν. Ενώ έχουμε πολλά «όπλα» στη φαρέτρα μας, πρακτικά δεν λειτουργούν. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, ότι στο καινούργιο νομοσχέδιο προβλέπεται ο θεσμός του οικογενειακού διαμεσολαβητή: αυτός δηλ. που θα επιφορτιστεί με την κατά το δυνατόν ομαλότερη επίλυση των ενδοοικογενειακών διαφορών. Θα υπάρχει ωστόσο και κάποιος ειδικός (παιδοψυχολόγος κ.λπ.) που θα είναι σε θέση να διαγνώσει την πραγματική ατμόσφαιρα μέσα στο σπίτι, δηλαδή ακόμα και αν κάποιος γονέας φοβάται ή πιέζεται και δεν μπορεί να αποκαλύψει βίαια περιστατικά που τυχόν λαμβάνουν χώρα ενδοοικογενειακά.
Τέλος, η κ. Βαφείδου τονίζει ότι το κράτος θα πρέπει να δείξει με περισσότερη έμφαση ότι είναι κοινωνικό κράτος, όχι μόνο κατ’όνομα αλλά και κατ’ουσία. Σε περιπτώσεις διαζυγίου για παράδειγμα, όταν το ένα μέλος είναι οικονομικά ασθενέστερο και θα πρέπει να μετακομίσει σε άλλη πόλη για να εξασφαλίσει στέγη ή εργασία, τότε η συνεπιμέλεια γίνεται πρακτικά ανέφικτη. Εκεί απαιτείται δραστική κοινωνική παρέμβαση, ώστε κατά το δυνατόν να μην αλλάξει η βασική έδρα της οικογενειακής στέγης των τέκνων και χαθεί συνακόλουθα ο δεσμός με τον έναν γονέα. Αυτό, όπως ισχυρίζεται η ίδια, θα μπορούσε να επιτευχθεί είτε με κάποιου είδος οικονομική στήριξη, με φορολογικές ελαφρύνσεις κ.λπ.
Ανησυχία από οργανώσεις για την πατριαρχική ελληνική κοινωνία
Όπως τονίζουν γυναικείες οργανώσεις, το ότι οι γυναίκες βρίσκονται ακόμα σε πιο ευάλωτη θέση στην ελληνική κοινωνία είναι μια αναντίρρητη πραγματικότητα.
Μάλιστα, η έμφυλη/ενδοοικογενειακή βία συνεχίζει να αφορά σε συντριπτική πλειονότητα τις γυναίκες. Η αύξηση των καταγγελιών ενδοοικογενειακή βίας κατά γυναικών κατά την περίοδο της καραντίνας αποδεικνύει για μια ακόμη φορά την αλήθεια, που πολλοί επιμένουν πως ανήκει στο παρελθόν… Η ελληνική κοινωνία παραμένει πατριαρχική.
Οι «Μαμάδες ενάντια στην υποχρεωτική συνεπιμέλεια», διακινούν διαδικτυακά ψήφισμα και δηλώνουν υπέρ της συνεπιμέλειας με συναίνεση και των δύο γονέων και υποστηρίζουν ότι «με την υποχρεωτική συνεπιμέλεια θα πετύχουμε τη διαιώνιση του κακοποιητικού περιβάλλοντος καθώς δεν θα υπάρχει πλέον καμία διέξοδος από αυτό. Υποχρεωτικά δύο άνθρωποι που αδυνατούν να συζούν και να συναποφασίζουν θα πρέπει να το κάνουν ακόμη και μετά το διαζύγιο και το κόστος θα το πληρώσουν τα παιδιά».
Στο ψήφισμά τους υποστηρίζουν ότι το επικείμενο νομοσχέδιο «μετατρέπει τις μητέρες σε θύματα» και τις αναγκάζει «να υποκύπτουν και να ανέχονται είτε σωματική είτε ψυχολογική κακοποίηση», ενώ καταγγέλλουν τους πατέρες που λένε ότι αποξενώνονται από τα παιδιά τους μετά το διαζύγιο «σαν lobby αντρών που το κίνητρό τους είναι η εκδίκηση προς τις μητέρες».
Αυτό που πρέπει να προταχθεί είναι η προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών και η εξάλειψη των αντιδικιών. Οι γονείς πρέπει να είναι διατεθειμένοι να παραμερίσουν τις όποιες διαφορές τους και να συνεργασθούν αρμονικά για την ισορροπημένη ανατροφή των παιδιών τους.
