Αφορμή γι αυτό το σημείωμα, ένα βιβλίο του Θάνου Βερέμη (στο Μεταίχμιο) που ιστορεί στην ουσία τρεις διχαστικές φάσεις της ελληνικής ιστορίας, μέσα απο ισάριθμα ζευγάρια προσωπικοτήτων. Το “Δόξα και αδιέξοδα: Ηγέτες της Νεοελληνικής Ιστορίας” παίρνει πρώτα-πρώτα την αρχική φάση δημιουργίας του Νεοελληνικού Κράτους, μέσα στο καμίνι της Επανάστασης η οποία δεν μπόρεσε καν να ολοκληρωθεί χωρίς τους εμφύλιους της. Και εκείνην την φάση την προσεγγίζει μέσα από δυο φιγούρες, του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου και του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη: ο πρώτος να εκφράζει την εκτός συνόρων διασπορά, φορέα του πνεύματος του διαφωτισμού, τον “εκσυγχρονιστικό” θα τον λέγαμε ετεροχρονικά Ελληνισμό, που επιδίωξε να μεταφέρει και (με την επιβολή των Δυνάμεων, με εργαλείο την Βαυαροκρατία εντέλει) να εγκαταστήσει στην Ελλάδα ένα συγκεντρωτικό πρότυπο διοίκησης και λειτουργίας. και του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη εκφραστή των αυτοχθόνων οι οποίοι βέβαια καλό θα ήταν να μην προβλέπεται ότι…. έκαναν την Επανάσταση, όπως και απ’ όποιους κι αν σχεδιάστηκε, και πλήρωσαν τον φόρο του αίματος. Από την περίοδο εκείνη προέκυψε – από την σύγκρουση των δυο , ας πούμε, παραδόσεων – και φώλιασε η πρακτική της πατρωνείας/πελατείας. Που μείναμε να αναλύουμε και να ξορκίζουμε επί σκάρτους δυο αιώνες.
Το δεύτερο ζευγάρι είναι πολύ πιο αυτονόητο, όταν μιλάει κανείς για διχασμό: είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Κωνσταντίνος, που κουβάλησαν τον Μεγάλο Διχασμό μέσα στις ένδοξες αρχικά (Βαλκανικοί Πόλεμοι, συμμετοχή στον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο, μεγάλωμα της Ελλάδας) και καταστροφικές στην συνέχεια (Μικρασιατική Καταστροφή) συνθήκες που εξέφρασαν ή/και δημιούργησαν. Εδώ ήταν δυο “αναγνώσεις” του τρόπου ένταξης στην σύγχρονη εποχή που λειτούργησαν, παράλληλα και με ό,τι το πολιτειακό, πολιτικό ακόμη-ακόμη και πολιτικό όμως κοινωνικό που επακολούθησε….
Μετά από ένα προσπέρασμα του άλλου, ακόμη τρομερότερου Διχασμού – εκείνου του Εμφυλίου, που “κατέλαβε” στην ουσία από τις ημέρες του ΄36 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας τού 60 (προσωπική αυτή η γνώμη…) – Διχασμού τον οποίο ο Βερέμης δεν επέλεξε να αποτυπώσει σε ζεύγος ηγετών, φθάνει κανείς την αντιπαράθεση Κωνσταντίνου Καραμανλή – Ανδρέα Παπανδρέου. Που μπορεί να ξεκίνησε στην δεκαετία του ΄60, όμως προπαντός εξέφρασε ό,τι υπήρξε η Μεταπολίτευση. Με μια πολύ εντονότερη, πάντως ευθύτερη διαφοροποίηση ως προς την αναζήτηση του “ανήκειν” μιας Ελλάδας, η οποία ούτως ή άλλως έκανε την διαδρομή της στην Ευρώπη, αυτό το δίπολο κατόρθωσε να έχει σφραγίσει και να οδηγεί – ακόμη και τώρα την δημόσια αντίληψη, την βαθύτερη κατεύθυνση της κοινής γνώμης. Μπορεί να μην κυριολεκτείται εδώ διχασμός, όμως βαθιά αντιπαλότητα υπήρξε. Και διαρκεί.
Είναι όμως εξαιρετικά ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς ότι πέρα απο το σχήμα αυτό, των ζευγαριών προσωπικοτήτων που σημαδεύουν “δόξα και αδιέξοδα” , ο Θάνος Βερέμης αφιερώνει μια πρόσθετη ανάλυση ειδικά στην περίπτωση του Ανδρέα. Τον οποίο αξιοποιεί για μιαν ιδιαίτερη προσέγγιση και της όλης υπόθεσης του λαϊκισμού (όπως την προσλαμβάνει, με ενδιαφέρουσες προβολές στην Αμερικανική εμπειρία του “κύρους του μικρού ανθρώπου”, όπως φέρνει “το ένστικτο του κοινού ανθρώπου ως κύρωση της πολιτικής”), ενώ τον λόγο του Ανδρέα τον θεωρεί υπόλογο της διήκουσας έως τώρα “πόλωσης της ελληνικής πολιτικής σκηνής [μέσω] ενός διακριτού τύπου στρατηγικής, με σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις”.
Ενδιαφέρον.
