Ο Ερντογάν εμπνεόμενος από τον Ερμπακάν, ξεριζώνει το κεμαλικό κατεστημένο

Η πολιτική φυσιογνωμία του Νετσμεττίν Ερμπακάν (1926-2011) ήταν αυτή που καθοριστικά επηρέασε τον χαρακτήρα και την ιδεολογία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (1954-). Ο Ερμπακάν πολέμησε με πάθος και γενναιότητα το κεμαλικό κατεστημένο, αγωνιζόμενος για την κατάργηση του κοσμικού κράτους και υιοθετώντας την ιδεολογία της ισλαμοποίησης της τουρκικής κοινωνίας. Ο Ερμπακάν ακολούθησε ακαδημαϊκή καριέρα. Παίρνοντας το 1948 το πτυχίο του μηχανολόγου από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως, κάτι ανάλογο με το δικό μας Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην τότε Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Το 1953 από το πανεπιστήμιο του Άαχεν έλαβε διδακτορικό δίπλωμα. Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα το 1954 από τη θέση του επίκουρου καθηγητή στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο Κωνσταντινουπόλεως, για να διοριστεί στη θέση του τακτικού καθηγητή το 1965. Παράλληλα, υπήρξε διακεκριμένος επιχειρηματίας, ιδρυτής και ιδιοκτήτης αξιόλογης βιομηχανικής επιχείρησης παραγωγής οπλικών συστημάτων.

Η ενασχόλησή του με την πολιτική ξεκίνησε το 1969, όταν στις βουλευτικές εκλογές του έτους αυτού εξελέγη ανεξάρτητος βουλευτής. Το έτος αυτό δημοσίευσε ένα κείμενο τιτλοφορούμενο Εθνική Άποψη, το οποίο αποτελούσε ένα μανιφέστο, που προπαγάνδιζε τον αντιδυτικό προσανατολισμό της Τουρκίας και την προώθηση ενός ιδιότυπου ισλαμικού τουρκικού τσιχάντ. Το 1970 ίδρυσε το κόμμα της Εθνικής Τάξεως. Από τη θέση του προέδρου επέδειξε εντονότατη μαχητικότητα κατά του κεμαλικού κατεστημένου, προωθώντας την ιδέα του νεοοθωμανισμού και της διείσδυσης του θρησκευτικού Ισλάμ στην τουρκική κοινωνία. Σε συνθήκες κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής αναταραχής, στις 12 Μαρτίου του 1971 εκδηλώθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα. Την επομένη του πραξικοπήματος παραιτήθηκε η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Οι στρατιωτικοί απαίτησαν από τους πολιτικούς την διακυβέρνηση της χώρας εντός των κατευθυντήριων γραμμών που είχε χαράξει ο Κεμάλ Ατατούρκ. Το 1972 το Συνταγματικό Δικαστήριο, θεσμός πλήρως ελεγχόμενος από το στρατιωτικό κεμαλικό κατεστημένο, έβγαλε εκτός νόμου το κόμμα της Εθνικής Τάξεως του Ερμπακάν. Η κύρια κατηγορία ήταν ότι ο Ερμπακάν και το κόμμα του, διαποτίζουν τους πολίτες με ταξικό μίσος και φθόνο κατά του Ατατουρκισμού.  

Το 1973 Ο Ερμπακάν ίδρυσε το κόμμα της Εθνικής Σωτηρίας, το οποίο στις εθνικές εκλογές του ίδιου έτους με 11,8% εισήλθε πανηγυρικά στη Βουλή. Στα ιδρυτικά μέλη του κόμματος ήταν και ο νεαρός Ταγίπ Ερντογάν. Την περίοδο 1971-1980, παρατηρήθηκαν οι εναλλαγές 11 κυβερνήσεων στην εξουσία, λόγω της υποβόσκουσας οικονομικής κρίσης και των κλυδωνισμών που δεχόταν το κεμαλικό κατεστημένο. Κατά την περίοδο 1974-1978, ο Ερμπακάν υπήρξε τρεις φορές αντιπρόεδρος σε κυβερνήσεις συνασπισμού, μια με πρωθυπουργό τον Μπουλέντ Ετζεβίτ και δύο με πρωθυπουργό τον Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ. Μετά την εκδήλωση του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974 στην Κύπρο κατά του Εθνάρχη Μακαρίου, ο Ερμπακάν τάχθηκε ανεπιφύλακτα υπέρ της στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας στη Μεγαλόνησο. Υπήρξε υπέρμαχος της διχοτόμησης της Κύπρου και της ανακήρυξης ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους. Στο μεταξύ η κοινωνικοοικονομική κρίση στην Τουρκία συνεχιζόταν. Οι βίαιες διαδηλώσεις και οι δολοφονίες βρίσκονταν συνεχώς στην ατζέντα της τρέχουσας επικαιρότητας. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1980, εκδηλώθηκε νέο στρατιωτικό πραξικόπημα υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Κενάν Εβρέν.

Λίγες μέρες μετά την επιβολή του πραξικοπήματος, ο Ερμπακάν και τα στελέχη του κόμματός του συνελήφθησαν και τους απαγγέλθη η κατηγορία ότι δρουν κατά της εκκοσμίκευσης του κράτους. Γνωστό είναι ότι ο Ατατουρκισμός, δηλαδή η κεμαλοποίηση της Τουρκίας, βασιζόταν σε τρεις κεντρικές αρχές. Την “εκκοσμίκευση” του κράτους, τον “εκδυτισμό” της Τουρκίας και τον “περιορισμό” της θρησκείας στα ιερατικά της καθήκοντα. Οι ένοπλες δυνάμεις και το δικαστικό σώμα αποτέλεσαν τους στυλοβάτες εγκαθίδρυσης του κεμαλικού καθεστώτος. Τον Ιούλιο του 1983 ο Ερμπακάν ίδρυσε το εθνικιστικό κόμμα της Ευημερίας, στις τάξεις του οποίου άρχισε να επιδεικνύει αξιοσημείωτη δραστηριότητα ο Ερντογάν. Με όριο εισόδου στο τουρκικό κοινοβούλιο το 10%, στις εκλογές της 29ης Νοεμβρίου 1987 το κόμμα της Ευημερίας έλαβε 7,1% και δεν κατάφερε να εισέλθει στη Βουλή. Παρ’ όλα αυτά, η μαχητικότητα, η ευστροφία και η μεθοδικότητα του Ερμπακάν, συνέβαλαν ώστε το κόμμα του να επιδεικνύει αξιοσημείωτη απήχηση στην τουρκική κοινωνία. Ο Ταγίπ Ερντογάν, πρωτοκλασάτο πλέον στέλεχος του κόμματος της Ευημερίας, εκλέχτηκε δήμαρχος Κωνσταντινουπόλεως στις αυτοδιοικητικές εκλογές της 27ης Μαρτίου 1994. Αναμφίβολα, ο Ερμπακάν ήταν η κυρίαρχη πολιτική προσωπικότητα, που δυναμικά ερχόταν στην πρωθυπουργική εξουσία, αποφασισμένος να συγκρουστεί μετωπικά με το κεμαλικό καθεστώς. Τελικά, θα καταφέρει να εκριζώσει το κεμαλικό κατεστημένο; Ή αυτόν τον ιστορικό ρόλο, θα τον αναλάβει το πνευματικό του παιδί, ο Ταγίπ Ερντογάν; Στο αυριανό μας άρθρο η συνέχεια.