Μιλώντας για «διαρθρωτικές μεταρρυθυμίσεις», ειλικρινά

Τώρα, την περασμένη Παρασκευή, είχαν καλέσει τον Dani Rodrik, (Τούρκο την καταγωγη, τώρα καθηγητή στο Kennedy School of Government, του Χάρβαρντ, παλιότερα στο Institute for Advanced Study του Πρίνστον), που είχε γίνει γνωστός το 1997 με το “Μήπως η παγκοσμιοποιήση πήγε πολυ μακριά;”, και πιο κοντά μας το 2011 με το “Παράδοξο της Παγκοσμιοποιήσης: Η Δημοκρατία και το Μέλλον της Παγκόσμιας Οικονομίας”.
Η διοργάνωση, αυτή την φορά, είχε ως αντικείμενο να αναλυθεί η προσέγγιση των διαβόητων “διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων”, που στην σύγχρονη θεωρία και πρακτική της ανάπτυξης – βασικός τομέας του Rodrik – διεκδικεί κεντρικό αν και αμφιλεγόμενο ρόλο.
Η διάλεξη Rodrik ήταν να γίνει στο Μέγαρο Μουσικής. Εκεί όμως… είχε στάση εργασίας, οπότε μετεφέρθη στην Αίθουσα Καρατζά της ΕΘνικής Τράπεζας. Τόσο ο ίδιος ο Rodrik, όσο και ο Γεράσιμος Αρσένης πήραν την αφορμή να σημειώσουν πως αυτό το επεισόδιο αναδεικνύει ένα βασικό στοιχείο, που συνοδεύει κάθε εγχείρημα/σταυροφορία μεταρρυθμισεων: κοινωνική αναταραχή, που υπονομεύει την επιτυχία των μεταρρυθμίσεων, όπως και αν τις δει κανείς. Η παρουσία Rodrik, εξ άλλου, εντασσόταν στο πλαίσια των διαλέξεων Richard Kapuchinski: στην δική της εισαγωγή, η εκπρόσωπος του UNDP που διοργανώνει τον κύκλο αυτό διεθνώς, θύμισε πώς ο λογοτέχνης/φωτογράφος)/χρονικογράφος των δεκαετιών του ’60 και του ’70 είχε προσεγγίσει την εικόνα, την αποτύπωση, την αναζήτηση της ανάπτυξης με βάση την ζωή και την πραγματικότητα των κοινών ανθρώπων, την καθημερινότητα του Τρίτου Κόσμου. Μια διάσταση που “εύκολα” αγνοείται στις τωρινές αναφορές για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και την αναπτυξιακή τους υπόσχεση – πλην όμως, μπαίνει στην μέση αφού πρώτα ξεθεμελιωθεί (ιδίως με την δημοσιονομική λιτότητα…) η ζωή των ανθρώπων.
Πάντως, επί της ουσίας ο Rodrik επεσήμανε – στηριζόμενος στην εμπειρία κυρίως των πρώην Ανατολικών χωρών που έκαναν την μετάβασή τους απο την δεκαετία του ’90, αλλά και σ’ εκείνην της Λατινικής Αμερικής που είχε και “εποικοδομητική” επαφή με το ΔΝΤ της δεκαετίας του ’70 και του ’80, αλλά και πιο πρόσφατη ξεθεμελιωτική μετά τις κρίσεις του ΄90 – ότι οι διαβόητες “διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις” σπάνια ασκούν βραχυπρόθεσμη επίδραση που να δικαιούται να θεωρηθεί σαφώς θετική. Πάντως, η όποια επιδρασή τους δεν υπήρξε κατά κανόνα επαρκής για αντιστάθμιση της υφεσιακής επίπτωσης της δημοσιονομικής προσέγγισης “τύπου ΔΝΤ”. Βέβαια, πιο μακροπρόθεσμα οι μεταρρυθμίσεις “κάτι προσθέτουν” στους ρυθμούς ανάπτυξης, όμως και πάλι αυτό διαμορφώνεται  σε περίπου 1% το χρόνο κατά μέσο όρο.
Όμως, στην χειρουργική προσέγγιση του Rodrik ένα κυρίαρχησε ως δίδαγμα: όποιος πάει να λειτουργήσει το εργαλείο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σαν συνολική, γενικής ισχύος “συνταγή” πορεύεται στο αδιέξοδο. Αν είναι να έχει το όποιο θετικό αποτέλεσμα, η μεταρρυθμισιολογία χρειάζεται βαθύτερη κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων της χώρας, της οικονομίας και της κοινωνίας – προπαντός της κοινωνίας! – όπου έρχεται να διεκδικήσει εφαρμογή.
Είδατε κάτι τέτοιο;