Του Χρήστου Η. Χαλαζιά
Σ’ όλες τις χώρες του πλανήτη, οι πολιτικοί, οι επιχειρηματίες, οι εργαζόμενοι ζουν σε μια αβεβαιότητα για το μέλλον της ανθρωπότητας και δεν είναι κατοχυρωμένοι, ούτε στο βασικό θέμα που είναι η εργασία. Είναι γνωστό, ότι οι βιομηχανικές χώρες ζουν με τον εφιάλτη της ανεργίας και βλέπουν ότι το βιοτικό επίπεδο διαρκώς υποβαθμίζεται.
Οι πιο απαισιόδοξοι διερωτώνται: Τι συμβαίνει; Μήπως βυθιζόμαστε στο χάος; – «Όπως ο γελωτοποιός του Ντάριο Φο;». Και δεν είναι εύκολο να πάρουν απαντήσεις στο ερώτημα που θέτουν. Ίσως το πιο σοβαρό που αντιμετωπίζει ο σημερινός άνθρωπος, είναι ένας ισχυρός σεισμός, που είχε να αντιμετωπίσει ο κόσμος από το 1930.
Σήμερα όμως, τα φαινόμενα της οικονομικής κρίσης είναι διαφορετικά με πολλαπλά στοιχεία, όμως δεν γνωρίζει πότε θα σταματήσουν οι μετασεισμικές δράσεις.
Στο παρελθόν συνήθιζαν να λένε ότι η κρίση είναι φαινόμενο της παρακμής του καπιταλιστικού συστήματος, σήμερα όμως, οι θεωρίες και οι πολιτιστικές και οικονομικές αντιλήψεις δεν αρκούν για να δώσουν μια πειστική εξήγηση και να διαβεβαιώσουν τον κόσμο σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, ότι αυτή η «πανδημία» θα περάσει και θα γυρίσει η ανθρωπότητα στην κανονικότητα όπως και πριν.
Λίγοι είναι εκείνοι που επωφελούνται από την κρίση. Οι περισσότεροι όμως υποφέρουν. Και πριν απ’ όλα, οι εργαζόμενοι που θα χάσουν τη δουλειά τους. Αυτοί αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης και δεν ξέρουν τι να κάνουν. Κυριολεκτικά βρίσκονται σε μια κατάσταση απελπισίας, οι εταιρείες και οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να περιορίσουν το προσωπικό, κάνουν περικοπές στους μισθούς, αλλά βλέπουν ότι διαρκώς περισσότερο ο παραγωγικός και εμπορικός τζίρος περιορίζεται και γενικώς οι συνθήκες χειροτερεύουν. Όλοι οι οικονομικοί δείκτες είναι αρνητικοί, δεν υπάρχει εργαζόμενος, και κυρίως ο οικογενειάρχης βλέπει με πικρία και αγωνία αυτόν τον οικονομικό κατήφορο στην αβεβαιότητα.
Μερικοί περιγράφουν τα πράγματα ωμά και αναγνωρίζουν ότι δεν περνάει απλώς μια κρίση, αλλά μια βαθιά ύφεση με πολλές αβεβαιότητες και δυσμενείς προοπτικές. Επικεντρώνουν την προσοχή τους κυρίως στα συμπτώματα και όχι στα αίτια. Αλλά το βέβαιο είναι ότι όσο υπάρχει ο κορωνοϊός δεν βρίσκουν λύσεις, ενώ τα πράγματα χειροτερεύουν. Οι δουλειές περιορίζονται, οι εισαγωγές μειώνονται, εταιρείες π.χ αυτοκινήτων και οικιακών συσκευών, απειλούνται με χρεοκοπία, καταστήματα κλείνουν και πολλές βιοτεχνίες προετοιμάζονται για το χειρότερο.
Κατά καιρούς, οικονομολόγοι, τραπεζίτες και πολιτικοί παράγοντες προσπαθούν να προβλέψουν ότι: «θα βγούμε από το τούνελ», ότι η κρίση δεν θα κρατήσει για πολύ καιρό ακόμη, αλλά διαψεύδονται και τα πράγματα για τις χώρες που έχουν αναπτύξει μόνο τον τομέα υπηρεσιών και όχι της παραγωγής ή ιδιωτικοποίησαν της στρατηγικής σημασίας κρατικές βιομηχανίες, η κρίση θα παραμείνει με όλες τις τραγικές επιπτώσεις για την κοινωνία.
Φυσικά η κατάσταση δεν παραμένει στάσιμη έστω και κάτω από τις συνθήκες αυτές που χαρακτηρίζονται από μια μείωση επενδύσεων ο κόσμος προχωρεί. Νέα οικονομικά συστήματα δημιουργούνται, νέες ανακαλύψεις γίνονται, αλλά τα αρνητικά συμπτώματα εξαιτίας της κρίσεως φαίνονται διαρκώς περισσότερα.
Φυσικά δεν καταρρέουν, υπάρχουν εμπορικές βιομηχανίες, που δουλεύουν με χαμηλότερες δαπάνες, κάνουν χρήση των ευέλικτων εργασιακών σχέσεων που μειώνουν το εργατικό κόστος. Σε καμιά περίπτωση η κοινωνία, η επιστήμη δεν παραμένουν στάσιμες. Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι όλη η τεχνικό οικονομική βάση της κοινωνίας αναδιαμορφώνεται, αναπλάθεται και ανοίγει νέες προοπτικές.
Οι εξελίξεις που σημειώνονται δεν είναι όλες προς το καλύτερο. Υπάρχουν ορισμένες άλλες που είναι προς το χειρότερο. Οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες κι’ οι διάφοροι προσπαθούν να προσαρμοσθούν στις νέες πραγματικότητες και διαπιστώνουν ότι δεν είναι εύκολο. Γιατί η πληροφορική, ο αυτοματισμός, τα ρομπότ αλλάζουν το οικονομικό – εργατικό τοπίο και δημιουργούν νέα πραγματικότητα, νέες συνθήκες εργασίας. Είναι αλλαγές που θα έχουν ιστορικές επιπτώσεις. Για να σχηματίσουμε μια απλή ιδέα, θα πρέπει να θυμηθούμε εδώ την πορεία του ανθρώπου πάνω στη γη. Έκανε πρώτα την εμφάνιση του στα σπήλαια, υποχρεώθηκε να αναζητά την τροφή του στα θηράματα και τους καρπούς, επί αιώνες έζησε νομαδική ζωή, έως ότου από κυνηγός έγινε αγρότης, ψαράς, και σιγά – σιγά απέκτησε τη συνήθεια της συνύπαρξης με τους άλλους ανθρώπους.
Ο πολιτισμός έκανε την εμφάνιση πολύ αργότερα. Οι άνθρωποι συγκεντρώνονται στα χωριά που μεταβλήθηκαν σε πόλεις, ο άνθρωπος επιδόθηκε στην εξερεύνηση της γης κι’ άρχισε να δημιουργεί τον πολιτισμό. Αποχαιρέτισε την προγονική εποχή.
Πριν από τρεις αιώνες περίπου ήταν η αρχή της βιομηχανικής κοινωνίας, που δημιούργησε τον κόσμο που βλέπαμε μέχρι την τελευταία δεκαετία του 20ου αιώνα.
Τώρα καθώς πορευόμαστε προς την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα διερωτόμαστε τι θα είναι η τρίτη ριζική αλλαγή της κοινωνίας, τι θα φέρει η μικροηλεκτρονική «επανάσταση». Θα είναι η αλλοτρίωση του ανθρώπου και γίνεται υπηρέτης των υπολογιστών, και του ρομπότ χωρίς να είναι ο άνθρωπος ο πρωταγωνιστής των εξελίξεων;
