Η ιδιαίτερη περίπτωση του Μάνου Χατζιδάκι, που τιμούμε με την ευκαιρία της επετείου γέννησης του, προσφέρει την ευκαιρία για μια διεξοδική παρουσίαση, της σχέσης των κομμάτων με την τέχνη, αλλά και το πολιτιστικό φαινόμενο.
Θυμόμαστε μια δήλωση προηγούμενου ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ, που δεν είναι πια στη ζωή, που, διευκρινίζοντας τη στάση του κόμματος, απέναντι στο πολιτιστικό φαινόμενο, επεξηγούσε πως, ασφαλώς αναγνωρίζει, ο ίδιος και το κόμμα του, την ελευθερία έκφρασης του καλλιτέχνη, πρόσθετε όμως ότι αυτό δεν αφαιρεί τη δυνατότητα ελέγχου του περιεχομένου του έργου τους.
Ήταν μια άποψη, που απεικόνιζε με παραστατικό τρόπο, μια ολόκληρη αντίληψη που, στη διεθνή έκφραση του κομμουνιστικού κινήματος, έχει μείνει γνωστή ως «ζντανοφισμός». Το εν λόγω ηγετικό στέλεχος, άλλωστε, που είχε και την ευθύνη, μεταξύ άλλων, την περίοδο της κομματικής του ισχύος, της νεολαίας του κόμματος, αργότερα, είχε την ευκαιρία ενός ευρύτερου αναστοχασμού, μιας αυτοκριτικής επανεξέτασης, ενδεχομένως και «αποκήρυξης» τέτοιων αντιλήψεων, όταν, στη μεγάλη εσωτερική σύγκρουση του 1991, τάχθηκε με την πλευρά των λεγόμενων «ανανεωτικών» και αποχώρησε από το κομματικό «μαντρί».
Έμεινε όμως η αντίληψη που, παραστατικά, την εξέφρασε ο Διονύσης Σαββόπουλος σε έναν στίχο του, όπου περιέγραφε την ένταξη σε κομματικά σχήματα, ως αναζήτηση μιας προστατευτικής «ομπρέλας», που κάλυπτε και τις μορφωτικές ανάγκες του «μέλους».
Ασφαλώς δε θα συμμεριστούμε τον ισοπεδωτικό χαρακτήρα, του στίχου, που σίγουρα αδικεί χιλιάδες ανθρώπους, με σημαντική παρουσία στον κοινωνικό βίο και αυτάρκεια σε όλα τα επίπεδα, για τα οποία η κομματική ένταξη αποτέλεσε διαθεσιμότητα προσφοράς και υπέρβασης.
Δεν υπάρχει, όμως, αμφιβολία πως η παρατήρηση του γνωστού τροβαδούρου, είχε εφαρμογή σε πολλές περιπτώσεις και φαινόμενα του κομματικού βίου κι όχι μόνο στο χώρο της κομμουνιστικής αριστεράς, όπως θα καταδειχθεί και στη συνέχεια.
Θυμόμαστε, προς επίρρωση, την περίπτωση ενός παλαίμαχου κομματικού στελέχους, που είχε πληρώσει την αφοσίωση του στο όραμα μιας κομμουνιστικής κοινωνίας, με διώξεις και εξορίες, να μας διηγείται, την καχυποψία με την οποία τον αντιμετώπιζαν συγκρατούμενοι-συναγωνιστές, όταν διάβαζε επιστημονικού χαρακτήρα βιβλία, έξω από τον κομματικό μικρόκοσμο.
Για την ιστορία να σημειώσουμε ότι ο συγκεκριμένος, ταυτόχρονα με την κομματική του διαδρομή, ακολούθησε και μια λαμπρή ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, σε ιδιαίτερα εξειδικευμένο γνωστικό αντικείμενο, χωρίς τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα να μειώσουν κατ` ελάχιστο την αφοσίωση του στο όραμα μιας αταξικής-κομμουνιστικής κοινωνίας, ακόμη και μετά την αποχώρηση του από το ΚΚΕ, το καλοκαίρι του 1989, λόγω διαφωνίας με το σχηματισμό της κυβέρνησης Τζαννετάκη.
Η λογική, ωστόσο, που περιέγραψε ο Διονύσης Σαββόπουλος, προέρχεται από μακρά παράδοση, που διαπερνούσε και πιο μορφωμένα στελέχη. Είναι ενδεικτική η στιχομυθία που είχε ο αξέχαστος Ηλίας Ηλιού, με ένα στέλεχος του ΚΚΕ, με μέσο, αν μη τι άλλο, μορφωτικό επίπεδο, όταν ο ηγέτης της ΕΔΑ ρώτησε το συνομιλητή του, τι γνώμη είχε για την «ανεικονική ζωγραφική», για να εισπράξει την «αφοπλιστική» απάντηση: «Μα Ηλία μου, αυτά τα ζητήματα τα έχει λύσει προ πολλού και με τρόπο ικανοποιητικό, το κόμμα». Αντίστοιχα, άλλο κομματικό στέλεχος, επίσης με μέσο, αν μη και ανώτερο, μορφωτικό επίπεδο, αμφισβητούσε την ύπαρξη ενός πολιτιστικού φαινομένου, με το «καταλυτικό» επιχείρημα, ότι δεν είχε δημοσιευθεί κάτι σχετικό, στο δημοσιογραφικό όργανο του κόμματος…
