Καταστροφή μιας γενιάς

Με το δικό του μοναδικό τρόπο, ο πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής Παναγιώτης Κρητικός, μας είχε περιγράψει μια συνάντηση μελών της διοίκησης της ΕΔΗΝ (νεολαία της Ένωσης Κέντρου) -στην οποία συμμετείχε- με τον Γεώργιο Παπανδρέου, λίγες εβδομάδες, πριν το πραξικόπημα.

 Με μοναδική ενέργεια, ο «Γέρος της Δημοκρατίας», προέβλεψε την κατάλυση της δημοκρατίας, προσθέτοντας ότι αυτή η εξέλιξη θα σημάνει την καταστροφή εκείνης, της γενιάς, του 1-1-4. Η πρόβλεψη εκείνη, ενδεικτική της οξύνοιας του ηγέτη, που έχει διασταυρωθεί και από άλλους συμμετέχοντες,  επιβεβαιώθηκε πλήρως, όχι μόνο με την επέμβαση των συνταγματαρχών, αλλά και με τις συνέπειες της επτάχρονης «παρένθεσης». Γιατί, πέρα από ανέξοδους αφορισμούς ή ανιστόρητες «αναθεωρήσεις», αποτελεί αντικειμενικό δεδομένο, πως το πιο απτό αποτέλεσμα της δικτατορίας, ήταν η βίαιη ανακοπή των κοινωνικών διεργασιών και του κλίματος ριζοσπαστικοποίησης, που εκφραζόταν πρωτοποριακά, από τη μετεμφυλιακή γενιά. Αυτή η γενιά, εκ των πραγμάτων, σήκωσε το βάρος της αντίστασης στη δικτατορίας, με προσωπικό, πολλές φορές, κόστος. Μπορεί δε, κατά κυριολεξία, να μην καταστράφηκε, αν και ήταν πάμπολλες οι περιπτώσεις εκείνων, που υπέστησαν σοβαρές έως ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία τους, εξαιτίας των βασανιστηρίων και των κακουχιών, αλλά οι συνέπειες, από την επτάχρονη «διακοπή», είναι, ίσως, δύσκολο να αποτιμηθούν μέχρι και σήμερα, μισό αιώνα μετά. Δεν ήταν, μόνο, η απομόνωση της χώρας, εν τέλει, από το ευρωπαϊκό δημοκρατικό γίγνεσθαι, τόσο μέσω της αναστολής της ενταξιακής διαδικασίας, στην τότε ΕΟΚ, αλλά και της αποβολής από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Κατά ατυχή σύμπτωση, τα χρόνια εκείνα συντελέστηκαν καταλυτικές διεργασίες και αλλαγές, στο Δυτικό κυρίως, εν μέρει δε και στον Ανατολικό κόσμο («Άνοιξη της Πράγας»).  Ο περίφημος «Μάης του 68», που δε «σημάδεψε» μόνο την Γαλλία, αποτέλεσε την κορύφωση ενός ποικιλόχρωμου κινήματος αμφισβήτησης και επανεξέτασης, όλων των πτυχών της ζωής και της καθημερινότητας των πολιτών. Ήταν γι` αυτό που, αν και σε πολιτικό επίπεδο, εκείνο το κίνημα ηττήθηκε, εν τούτοις άφησε βαθιά αποτυπώματα μέχρι σήμερα. Ενέπνευσε, άλλωστε σκιρτήματα αντίστασης, όπως το αντιπολεμικό κίνημα (με αιχμή τον πόλεμο στο Βιετνάμ) μέχρι τις δημιουργικές αναζητήσεις, σε όλα τα πεδία της ζωής, όπως η ριζική αναθεώρηση των παιδαγωγικών αντιλήψεων.

 Η καθήλωση της χώρας μας, την ίδια περίοδο, στα παιδαριώδη ιδεολογήματα της χούντας, είχε πολλαπλές επιπτώσεις, που απαιτούν μια ξεχωριστή ανάλυση.

ΛΕΥΤ. ΚΑΝΑΣ