Ελληνικά Πανεπιστήμια εν μέσω πανδημίας – Προκλήσεις και προβλήματα σε μια νέα κανονικότητα

Της Άλκηστης Ζαλοκώστα από την Κυριακάτικη Kontranews 

Tα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν να διαχειριστούν μια διαρ­κώς μεταβαλλόμενη κατάστα­ση, αφενός επειδή τα επιδημιολογι­κά χαρακτηριστικά αλλάζουν επί τα χείρω μέρα τη μέρα, αφετέρου εάν λειτουργήσουν εξ αποστάσεως στο σύνολό τους, μεγαλώνει το οικονο­μικό χάσμα ειδικά στις τοπικές κοι­νωνίες που έχουν ανάγκη το φοιτη­τικό ρεύμα, ενώ υπάρχουν φοιτητές που έδωσαν προκαταβολές για ενοί­κια, επίπλωση και θα πρέπει να επι­στρέψουν πίσω. Επιπροσθέτως τίθε­ται το ερώτημα αν η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να αναπληρώσει τα κενά της δια ζώσης επαφής, ιδίως σε τομείς όπως ιατρική, ψυχολογία και διδασκαλία, όπου η ανθρώπινη επαφή είναι πρωταρχικής σημασίας.

Το νέο πλαίσιο λειτουργίας των Πανεπιστημίων

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργεί­ου Παιδείας, η χρήση της μάσκας είναι υποχρεωτική σε όλους τους χώρους των ιδρυμάτων, η τήρηση της ελάχι­στης απόστασης ενάμιση μέτρου και η απαγόρευση κάθε είδους συνάθροι­σης πέρα των 9 ατόμων σε οποιοδή­ποτε χώρο, είναι επίσης υποχρεωτική.

Η διδασκαλία σε μαθήματα, εργα­στήρια και κλινικές ασκήσεις θα πραγ­ματοποιείται δια ζώσης, εφόσον ο αριθμός δεν ξεπερνά τους 50 φοιτη­τές, ενώ στις περιπτώσεις άνω των 50 ατόμων, οι διαλέξεις θα γίνονται υποχρεωτικά εξ αποστάσεως. Αυτή είναι η βασική οδηγία, που προσαρ­μόζεται ωστόσο ανάλογα με τα προ­σωπικά χαρακτηριστικά κάθε εκπαι­δευτικού ιδρύματος. Για παράδειγμα τα αμφιθέατρα μπορούν να χρησιμο­ποιηθούν για μαθήματα με εγγεγραμ­μένους έως 50 μαθητές, αφού η ανα­λογία είναι πλέον 1 φοιτητής προς 4 καθίσματα, αλλά στην περίπτωση εργα­στηρίων η κατάσταση είναι διαφορε­τική. Εφόσον δεν μπορεί να μετακι­νηθεί εξοπλισμός, όπως υπολογιστές ή μηχανήματα, ανάλογα με την ειδι­κότητα, είναι προφανές ότι απαιτού­νται μικρότερα τμήματα που απαιτούν όμως επιπλέον ανθρώπινους πόρους (διοικητικό και επιστημονικό προσω­πικό). Ζήτημα γεννάται με τις παραδο­σιακές φοιτητικές εστίες, που πάσχουν στο σύνολό τους (παλαιότητα, καθα­ριότητα), αλλά και τους φοιτητές που παρά την οικονομική κρίση είναι υπο­χρεωμένοι να παραστούν στα εκάστοτε ιδρύματα, γιατί η ειδικότητά τους περι­λαμβάνει υποχρεωτικά εργαστήρια.

Υποφέρουν οι τοπικές κοινωνίες από την έλλειψη φοιτητών

Για τα πρακτικά αυτά ζητήματα, αλλά και την τοπική οικονομία που βάλλε­ται, μας μίλησε ο Πρόεδρος του Τμή­ματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου που έχει έδρα την Χίο. Ο κ. Μανώλης Χριστοφάκης τονίζει ότι, ως Περιφερειακό Πανεπι­στήμιο, παραδοσιακά δεχόταν μεγάλο όγκο φοιτητών από όλη την Ελλάδα, γεγονός που τόνωνε και την τοπική οικονομία. Τώρα που είναι εξαιρετι­κά λίγοι οι νεοεισερχόμενοι, η οικο­νομία έχει πληγεί, αφού το real estate περνά μεγάλη κρίση, και η καταναλω­τική δύναμη έχει μειωθεί δραματικά σε supermarkets, καφέ, μπαρ και εστι­ατόρια, που αποτελούν βασική αρτη­ρία οικονομικής τόνωσης για το νησί. Το συγκεκριμένο τμήμα δέχεται περί τους 400 φοιτητές κάθε χρόνο, και με τα άλλα τμήματα το Πανεπιστήμιο αγγίζει περίπου τους 1.000 φοιτητές. Αν εξαιρεθεί ένα πολύ μικρό ποσο­στό που είναι ντόπιοι, οι υπόλοιποι είναι φοιτητές που έρχονται από όλη την Ελλάδα.

Όσον αφορά στις φοιτητικές εστίες στην Χίο, η λειτουργία τους έχει προ­σαρμοστεί στα υγειονομικά πρότυπα, οι κοινόχρηστοι χώροι δεν χρησιμο­ποιούνται, τα δωμάτια είναι ατομικά, ενώ τα εστιατόρια ήδη δίνουν πακέτα τα τρόφιμα και οι φοιτητές προσέρχο­νται κατά ομάδες για την παραλαβή.

Γιατί καθυστέρησε το Υπουργείο Παιδείας να εκδώσει την ΚΥΑ;

Ενώ λοιπόν το Υπουργείο Παιδείας είχε ένα εξαιρετικό όπλο στην φαρέ­τρα του, αυτό της επιτυχημένης τηλε –εκπαίδευσης επί καραντίνας, δεν το χρησιμοποίησε από την αρχή, πιθα­νώς για δύο λόγους. Ο ένας ήταν ότι ήλπιζε ότι η κατάσταση επιδημιολογι­κά θα αλλάξει προς το καλύτερο και ο άλλος λόγος είναι ότι, εάν συνέβαινε αυτό, θα μπορούσαν οι τοπικές κοινω­νίες να αναπνεύσουν οικονομικά, με τον ερχομό νέων φοιτητών, την ενοι­κίαση σπιτιών, την τόνωση της εστί­ασης, των καφέ κτλ.

H καθυστέρηση επομένως της ΚΥΑ έφερε ένα πρώτο κύμα επιτυχόντων φοιτητών στα πανεπιστήμια, ψάχνο­ντας σπίτι και μπαίνοντας προφανώς σε διαδικασία προκαταβολών και ενοι­κίων. Ένα δεύτερο θέμα που προέκυ­ψε ήταν ότι η ΚΥΑ ανακοινώθηκε περί τα μέσα Σεπτεμβρίου και μόλις αρχές Οκτωβρίου έπρεπε να γίνουν οι ηλε­κτρονικές εγγραφές πρωτοετών δευ­τεροετών κτλ., γεγονός που δημιούρ­γησε κομφούζιο αφού έπρεπε το διοι­κητικό και επιστημονικό προσωπικό σε πολύ λίγο χρόνο να ανταποκριθεί σε κυκεώνα αιτήσεων, επεξηγήσεων και προσαρμογών. Πάντως εξετάζεται ήδη η αύξηση μετεγγραφών των φοι­τητών που θα βοηθήσει στο να γλι­τώσουν έξοδα, επιστρέφοντας κοντά στην κατοικία τους, αλλά τα τμήματα που απαιτούν εργαστήρια, ακόμα και εάν είναι ελάχιστα απαιτούν παρουσία, άρα και έξοδα από πλευράς φοιτητών.

Τηλε-εκπαίδευση: Πέτυχε στα Πανεπιστήμια, μήλον της έριδος για τα σχολεία

Κατά γενική ομολογία, το Υπουργείο Παιδείας και η κ. Κεραμέως χειρί­στηκαν υποδειγματικά την μετάβαση στην τηλε-εκπαίδευση την περίοδο της καραντίνας στα ελληνικά πανεπιστή­μια. Η εναλλακτική διδασκαλία της ύλης αναπτύχθηκε ταχύτατα σε προ­πτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήμα­τα, πλην των εργαστηριακών μαθη­μάτων και ασκήσεων. Η ύλη τροπο­ποιήθηκε όπου υπήρχε ανάγκη, ώστε να είναι έγκαιρα και έγκυρα διαθέσιμη ηλεκτρονικά, ενώ οι εξεταστικές έγι­ναν με επιτυχία χωρίς να κινδυνεύ­σει η υγεία καθηγητών και φοιτητών.

Στα ελληνικά σχολεία από την άλλη, η εφαρμογή τηλε-εκπαίδευσης δεν ήταν εύκολη υπόθεση και προσέ­κρουσε σε αντιρρήσεις εκπαιδευτικών, αλλά και θέματα που έχουν να κάνουν με ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, ιδίως όταν αφορούν σε ανήλικους μαθητές. Μάλιστα η τελευταία συνά­ντηση της Υπουργού με τους εκπαι­δευτικούς δεν απέδωσε καρπούς, με αποτέλεσμα να ενταθούν οι καταλή­ψεις, με πάγια αιτήματα την καθαρι­ότητα, τον μικρότερο αριθμό μαθη­τών ανά τάξη, και άλλα ζητήματα μεί­ζονος σημασίας.

Πώς βλέπουν οι φοιτητές την νέα πραγματικότητα στα πανεπιστήμια

Ο γραμματέας της ΔΑΠ-ΝΔΦΚ κ. Κώστας Τσαγκλιώτης υποστηρίζει ότι ουδέν κακό αμιγές καλού, αφού η επιδημία του κορωνοϊού έφερε επι­τέλους μια ψηφιακή επανάσταση στη χώρα. «Μετά τις αποτελεσματικές προ­σπάθειες τόσο της κυβέρνησης, όσο και της ακαδημαϊκής πολιτείας (φοι­τητών, καθηγητών και εργαζομένων), μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστη­μα, η εξ αποστάσεως διδασκαλία έγι­νε καθημερινότητα. Καινοτομίες που η ΔΑΠ-ΝΔΦΚ πρότεινε από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας (ηλε­κτρονικές γραμματείες, εξ αποστάσε­ως διδασκαλία κοκ) ήρθαν για να μεί­νουν, με αφορμή την παγκόσμια υγει­ονομική κρίση. Οι φοιτητές είναι το ζωτικότερο κομμάτι κάθε ιδρύματος, αλλά σήμερα οφείλουμε να «μαθαίνου­με ασφαλείς»και να προσαρμοστούμε στα υγειονομικά πρωτόκολλα. Μέσα στις επόμενες μέρες, η ΔΑΠ-ΝΔΦΚ θα συν-διαμορφώσει μια καμπάνια, θέτοντας τους βασικούς πυλώνες για ένα εκσυγχρονισμένο και ασφαλές πανεπιστήμιο».

Στον αντίποδα η κ. Χρύσα Λεμπέ­ση–Πάκου, μέλος του Δ.Σ του Φοι­τητικού Συλλόγου της Φιλοσοφικής ΕΚΠΑ (εκλεγμένη με την Πανσπου­δαστική Κ.Σ) επισημαίνει τα εξής : «Το νέο εξάμηνο παρά τα κούφια λόγια της κυβέρνησης για «επιστροφή στα αμφιθέατρα» ξεκίνησε για τους φοιτη­τές με την πλειοψηφία των Ιδρυμάτων να λειτουργούν εξ αποστάσεως κάτω από το βάρος των ελλείψεων σε καθη­γητές, προσωπικό και υποδομές. Οι ελλείψεις σε προσωπικό είναι τερά­στιες, υποδομές μένουν αναξιοποίη­τες, τα ενοίκια από σπίτια που έμει­ναν κλειστά συσσωρεύονται, οι πρω­τοετείς φοιτητές δεν έχουν λύσει το ζήτημα της στέγασής τους και οι εστί­ες παραμένουν σε άθλια κατάσταση». Συν τοις άλλοις, η φοιτήτρια τονίζει ότι η τηλε-εκπαίδευση αφενός δεν τους καλύπτει, αφετέρου δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δια ζώσης διδα­σκαλία. «Πως θα βγουν παιδαγωγοί και ψυχολόγοι κάνοντας συνεδρίες από την οθόνη, αλλά και οι φοιτητές σχολών υγείας και υγειονομικοί πως θα μπορέσουν να βγουν ολοκληρω­μένοι επιστήμονες για να εξυπηρετή­σουν τις ανάγκες του λαού, όταν δεν γίνονται δια ζώσης κλινικές;».

Οι καταλήψεις στα σχολεία συνεχίζονται

Λάδι στη φωτιά έριξε η καταγγελία της ΟΛΜΕ Ξάνθης σύμ­φωνα με την οποία η αστυνομία κάλεσε στο τμήμα Διευθυ­ντές σχολείων και τους ζήτησε ονόματα μαθητών που συμμε­τέχουν σε καταλήψεις. Το γεγονός προκάλεσε την αντίδραση του Τομεάρχη Προστασίας του Πολίτη κ. Σπίρτζη, που έκανε λόγο για ασφαλίτικες μεθόδους. Το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη απάντησε πως ο Εισαγγελέας Ξάνθης διέταξε προ­καταρκτική εξέταση για τις καταλήψεις σχολείων και στο πλαί­σιο αυτό ζήτησε συγκεκριμένες ενέργειες από την ΕΛ.ΑΣ, οι οποίες υποχρεωτικά εκτελούνται.

Η υπουργός Παιδείας πάντως επιμένει στον αποκλει­σμό μαθητών από την τηλε -εκπαίδευση, εφόσον συμμε­τέχουν στις καταλήψεις, κάνοντας λόγο για ισχνές μειοψηφίες και έκνομες ενέργειες. Η ΟΛΜΕ από την άλλη, αντιπαραθέ­τει ότι δεν είναι δυνατόν οι εκπαιδευτικοί να γίνονται αστυνό­μοι και καταδότες των μαθητών σημειώνοντας και καταγράφο­ντας τους μαθητές που μετέχουν στις καταλήψεις