Επιτέλους υπάρχει φως στο τέλος του τούνελ, της κρίσης, αναφέρει η Deutsche Bank, σε έκθεσή της για την Ελλάδα! Στο βασικό της σενάριο, η μεγαλύτερη τράπεζα της Ευρώπης, κάνει λόγο για μία συνεργασία κυβέρνησης και θεσμών για την ολοκλήρωση του προγράμματος, που θα φέρει μία καθαρή έξοδο και μείωση του ρόλου του ΔΝΤ. Σύμφωνα με τον τραπεζικό κολοσσό, που έχει «διαβάσει» τις προθέσεις του Βερολίνου και της Κομισιόν, η συνεχιζόμενη δέσμευση των Ελλήνων προς το ευρώ και μια συνεργάσιμη στάση έναντι των Ευρωπαίων εταίρων είναι αυτά που θα καθορίσουν το αν η Ελλάδα θα μπορέσει να επιτύχει στην ευρωζώνη μακροπρόθεσμα.
Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνεται ότι οι προοπτικές της χώρας για το 2018 παραμένουν θετικές. Ωστόσο, ο δρόμος προς την ομαλοποίηση θα παραμείνει μακρύς και δύσκολος ακόμα και μετά την έξοδο από το μνημόνιο.
«Κλειδί» για την έξοδο της χώρας από την επιτροπεία των μνημονίων, είναι ότι για πρώτη φορά μετά από χρόνια, οι πολιτικές πρωτοβουλίες Ελλάδας και Ευρωπαίων δανειστών φαίνονται ευθυγραμμισμένες, κάτι που καθιστά ως το βασικό σενάριο μια «συνεργατική» έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα του ESM τον Αύγουστο του 2018.
Όπως επισημαίνεται από τους αναλυτές, μια «συνεργατική» έξοδος πιθανότατα θα απαιτήσει μείωση του ρόλου και της δυνατότητας επέμβαση του ΔΝΤ, την ελάφρυνση χρέους και έναν λιγότερο επιθετικό δημοσιονομικό δρόμο από αυτόν που προβλέπεται στο πλαίσιο του τρέχοντος δυσμενούς σεναρίου του προγράμματος, που σημαίνει και «φρένο» στη λιτότητα.
Deutsche Bank: Η έξοδος από το μνημόνιο μπορεί να φέρνει εκλογές
Η επίτευξη του στόχου για έξοδο από τα μνημόνια, μπορεί να οδηγήσει τον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να κηρύξει πρόωρες εκλογές το δ’ τρίμηνο του 2018, δεδομένου ότι το 2019 αναμένονται περαιτέρω δημοσιονομικά μέτρα. Η Νέα Δημοκρατία, που τάσσεται υπέρ των μεταρρυθμίσεων, προηγείται τώρα στις δημοσκοπήσεις, όμως, κατά την Deutsche Bank, οι πρόωρες εκλογές του χρόνου ίσως είναι η καλύτερη ευκαιρία για τη νυν κυβέρνηση να παραμείνει στην εξουσία.
Οι τρεις όροι για καθαρή έξοδο από το Μνημόνιο
Η επιτυχής και διατηρήσιμη έξοδος της Ελλάδας από την κρίση θα εξαρτηθεί από τρεις προυποθέσεις, σύμφωνα με την Deutsche Bank.
- Την αποφυγή οπισθοδρόμησης στις δημοσιονομικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Όσο η Ελλάδα παραμένει εντός τροχιάς, οι Ευρωπαίοι πιθανότατα θα είναι πρόθυμοι να προσφέρουν μια περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους με ευνοϊκούς όρους, ακόμα και αν αυτή καθυστερήσει για αργότερα. Οι αγορές, με τη σειρά τους, θα συνεχίσουν να παρέχουν μερική χρηματοδότηση στην Ελλάδα.
- Μία ομαλοποίηση του τραπεζικού συστήματος που θα περιλαμβάνει σταδιακή μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων και χαλάρωση των capital controls για να μπορέσει να ομαλοποιηθεί μερικώς ο πιστωτικός πολλαπλασιαστής της ελληνικής οικονομίας.
- Πολιτική σταθερότητα που, σε συνδυασμό με μια σταθερή δημοσιονομική στάση, θα προωθήσει μια περαιτέρω ανάκαμψη στην καταναλωτική και επιχειρηματική εμπιστοσύνη, που ακόμα δεν έχουν επιστρέψει σε προ κρίσης επίπεδα. Με τη νυν κυβέρνηση να νομοθετεί ένα αναλογικό εκλογικό σύστημα, το οποίο θα ισχύσει από τις μεθεπόμενες εκλογές, το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας ίσως πρέπει να συνηθίσει σε έναν πιο συνεργατικό αντί του συγκρουσιακού λόγου.
Το 2018 η χρονιά εξόδου της Ελλάδας από το μνημόνιο
Σύμφωνα με την Deutsche Bank, το τρέχον πρόγραμμα του Ευρωπαικού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) αναμένεται να διαρκέσει έως τον Αύγουστο του 2018. Το βασικό ερώτημα για το 2018 είναι τι θα συμβεί όταν λήξει το πρόγραμμα. Πως η Οικονομία θα σταθεί στα πόδια της και πως θα διατηρηθεί η πολιτική σταθερότητα. Το τελευταίο, καθώς δεν αποκλείεται να γίνουν πρόωρές εκλογές.
Όπως επισημαίνουν οι αναλυτές, η σημασία της ερώτησης αυτής δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Η Ελλάδα προς το παρόν, εξαρτάται από τη χρηματοδότηση του επίσημου κλάδου, κάτι που συνεχίζεται για οκτώ χρόνια. Τα δάνεια είναι συνδεδεμένα με τεράστιες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές διαταραχές. Οι συμφωνία για το πως η Ελλάδα θα βγει από το μνημόνιο και θα σταθεί στα πόδια της, θα θέσει τις βάσεις για το μέλλον.
Η επιτυχημένη ολοκλήρωση των μνημονίων για ην Ελλάδα, είναι τεράστιο κεφάλαιο και για την Ευρωζώνη. Αυτό καθώς η ελληνική κρίση χρέους υπήρξε μια υπαρξιακή κρίση για όλη την ζώνη του Ευρώ. Η επιτυχής διαχείριση της διαδικασίας εξόδου θα είναι ένα κρίσιμο κεφάλαιο για την ιστορία της Ευρώπης.
Όλοι θέλουν ένα «success story»
Η μεγαλύτερη τράπεζα της Ευρώπης, επισημαίνει ότι η επιτυχία του ελληνικού προγράμματος, είναι κάτι που θέλουν όλοι οι πρωταγωνιστές των διαπραγματεύσεων. Τόσο η Ελλάδα, όσο και οι θεσμοί έχουν ισχυρό κίνητρο να παρουσιάσουν ένα «success story» του χρόνου. Η Ελλάδα θέλει να ξεφύγει από την αυστηρή επιτροπεία και να επιστρέψει το ταχύτερο στην κανονικότητα. Η Ευρώπη, δεν θέλει και όπως έχει η πολιτική κατάσταση, ίσως να μην μπορεί να προσφέρει ένα ακόμα μνημόνιο που θα απαιτεί περισσότερα χρήματα. Το κλίμα στις ευρωπαϊκές χώρες είναι αντίθετο και θα ήταν σχεδόν αδύνατον να λάβει η Κομισιόν τις απαραίτητες κοινοβουλευτικές εγκρίσεις, ειδικά από Γερμανία και Ολλανδία. Ήδη οι συζητήσεις έχουν φύγει από την Αθήνα και στρέφονται προς περεταίρω εμβάθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναμένεται, όταν τελειώσουν και οι ιταλικές εκλογές, να ακολουθήσει μία στροφή προς μια μεγαλύτερη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης, με τη βοήθεια της πολιτικής κατεύθυνσης από την Γερμανίδα Καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ και τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν.
Εντός Ελλάδος, οι εκλογές αναμένονται τον Σεπτέμβριο του 2019. Με την «απελευθέρωση» από την αυστηρή επιτροπεία των δανειστών, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει πολύ ισχυρό κίνητρο να ισχυριστεί πως έβγαλε τη χώρα από τον έλεγχο της τρόικας. Ο ισχυρισμός πως η χώρα επανακτά τον έλεγχο της μοίρας της πιθανότατα θα αποτελέσει και το βασικό στοιχείο της προεκλογικής του εκστρατείας.
Επίσης, στην έκθεση παρατηρείται ότι ασχέτως των διακανονισμών που θα γίνουν για μετά το τέλος του προγράμματος, οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας για τα επόμενα έτη είναι δραματικά χαμηλότερες απ’ ό,τι ήταν στο παρελθόν.
Από εδώ και πέρα, σύμφωνα με τις προβλέψεις και τους στόχους Ευρώπης και Ελλάδας, το πρωτογενές ισοζύγιο της χώρας θα καλύπτει τους τόκους που θα πρέπει να καταβάλλει η χώρα τα επόμενα χρόνια. Εξαιρουμένων των εντόκων γραμματίων, υπάρχει μόνο ένα μεγάλο ομόλογο της ΕΚΤ, ύψους 4 δις ευρώ, που θα πρέπει να αποπληρωθεί τον Ιούλιο του 2019 και συνολικά κάτι παραπάνω από 10 δις ευρώ σε λήξεις ομολόγων που θα πρέπει να αποπληρωθούν μέχρι το 2020. Πολλά θα εξαρτηθούν από το «μαξιλάρι» ρευστότητας των 9 δις ευρώ που, σε συνδυασμό με την πολύ περιορισμένη έκδοση ομολόγων, έως 6 δις ευρώ, θα επιτρέψει στην Ελλάδα να εξυπηρετήσει το χρέος της χωρίς να έχει ανάγκη επιπλέον χρηματοδότηση από τους θεσμούς. Αυτό σημαίνει, ότι δεν θα χρειάζεται άλλο μνημόνιο.
Τα βασικά σενάρια εξόδου της Ελλάδας από το μνημόνιο
Σύμφωνα με την έκθεση της Deutsche Bank η δ’ αξιολόγηση θα γίνει το πρώτο εξάμηνο της επόμενης χρονιάς αλλά η πλειονότητα των κρίσιμων αποφάσεων πιθανότατα θα ληφθεί το καλοκαίρι. Για την έξοδο της Ελλάδας από το μνημόνιο, θα χρειαστεί να ληφθούν σημαντικές και δύσκολες αποφάσεις. Τέτοια είναι το ποιοι θα είναι οι χρηματοοικονομικοί διακανονισμοί για μετά το πρόγραμμα. Αν και υπάρχουν πολύ μικρές ανάγκες για μετρητά, ένα νέο πρόγραμμα είναι πλέον ελάχιστα πιθανό και σύμφωνα με τους αναλυτές, δύσκολα θα το γινόταν.
Τώρα, το μεγάλο θέμα είναι αν η έξοδος θα είναι «καθαρή» ή «υποβοηθούμενη». Το πρώτο σενάριο, αφορά σε λήξη του προγράμματος τον Αύγουστο του 2018, χωρίς να υπάρχει κάποια χρηματοδοτική ρύθμιση που θα το διαδεχτεί. «Χαλαρή» παρακολούθηση θα συνεχιστεί στο πλαίσιο της μεταμνημονιακής παρακολούθησης του ESM.
Μια «υποβοηθούμενη» έξοδος θα περιλαμβάνει προληπτική γραμμή χρηματοδότησης μέσω του ESM. Αυτό θα απαιτήσει την υπογραφή νέου MoU μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών, η οποία θα αφορά σε όρους πολιτικής. Η εκτίμηση της Deutsche Bank είναι ότι η κυβέρνηση της Ελλάδας θα επιδιώξει «καθαρή» έξοδο για να έχει πολιτικό αφήγημα ενόψει των εκλογών.
Πριν από τις συζητήσεις για την έξοδο πρέπει να ληφθούν κρίσιμες αποφάσεις για τη δημοσιονομική πολιτική και την ελάφρυνση χρέους. Στο δημοσιονομικό, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για μείωση των συντάξεων και αύξηση της φορολόγησης το 2019 και το 2020 αντίστοιχα. Αυτές, θυμίζει η γερμανική τράπεζα, αντιστοιχούν σε 2% του ΑΕΠ και προέκυψαν από την πίεση του ΔΝΤ, που θα έχει και τον τελευταίο λόγο για το εάν θα πρέπει να έρθουν γρηγορότερα, σε περίπτωση που δεν πιάνεται ο στόχος του 2018 για το πρωτογενές πλεόνασμα.
Η απόφαση θα ληφθεί την επόμενη χρονιά και πιθανότατα θα είναι προαπαιτούμενο για τη διάθεση της πλειονότητας των 18 δισ. ευρώ επιπλέον χρηματοδότησης που απομένει για το 2018.
Στο θέμα της ελάφρυνσης χρέους υπάρχουν μεγάλες διαφωνίες μεταξύ Ευρωπαίων και ΔΝΤ. Εχει συμφωνηθεί ότι οι πληρωμές για τόκους και ωριμάνσεις δεν θα πρέπει μεσοπρόθεσμα να υπερβαίνουν το 15% του ΑΕΠ. Οι διαφορές αφορούν στις εκτιμήσεις για τους μεσοπρόθεσμους ρυθμούς ανάπτυξης και τα πρωτογενή πλεονάσματα, αλλά και για το εάν πρέπει η ελάφρυνση χρέους να γίνει προκαταβολικά ή σταδιακά στη διάρκεια του χρόνου, για να αποτραπούν μελλοντικές δημοσιονομικές «παρασπονδίες» από την Ελλάδα.
Θα στηρίξουν οι Ευρωπαίοι πιστωτές μια «καθαρή έξοδο»;
Το μεγάλο ερώτημα είναι το τι θα γίνει με την ελάφρυνση χρέους και το ΔΝΤ. Εδώ, η Deutsche Bank εκτιμά ότι είναι λογικό το Ταμείο να κάνει ένα βήμα πίσω στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Δεν έχει χρηματοδοτική συμμετοχή στο πρόγραμμα και αυτό εκτιμά ότι θα κάνει τη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των Ευρωπαίων πιο εύκολη.
Η Ευρώπη έχει πλέον λιγότερη ανάγκη να εξαρτηθούν από το ΔΝΤ για να επιβάλουν πειθαρχία στις πολιτικές, δεδομένου ότι λήγει το πρόγραμμα. Ο μειωμένος ρόλος του Ταμείου θα έρθει σε μια πολιτικά συμφέρουσα συγκυρία καθώς οι συζητήσεις για μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο φουντώνουν.
Από ελληνικής πλευράς, η μείωση της επιρροής του ΔΝΤ στις διαπραγματεύσεις θα αμβλύνει τις πιέσεις για μεγαλύτερη δημοσιονομική σύσφιξη, ακόμα και αν αυτό έχει «κόστος» υπό την οπτική ότι οι Ευρωπαίοι θα προσφέρουν μικρότερη προκαταβολική ελάφρυνση χρέους. Η βασική υπόθεση της Deutsche Bank είναι ότι η εμπλοκή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα θα είναι πρακτικά μικρότερη την επόμενη χρονιά, εξέλιξη που συνέπεσε βολικά με την αποχώρηση του Β. Σόιμπλε από το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών.
Πως θα είναι μία έξοδος της Ελλάδας από τα μνημόνια;
Προς το παρόν, οι επενδυτές έχουν εστιάσει στη διαφορά μεταξύ «καθαρής» και «υποβοηθούμενης» εξόδου. Η Deutsche Bank γράφει ότι η πιο σημαντική ερώτηση είναι αν θα είναι «ακατάστατη» ή «συνεργασίας».
Η έξοδος «συνεργασίας» θα αφορά κοινή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Ευρώπης για το modus operandi μετά τον Αύγουστο του 2018. Η ελληνική πλευρά πιθανότατα θα απαιτήσει έξοδο που δεν έχει πολιτικούς όρους μέσω ενός μνημονίου. Η Ευρώπη θεωρείται πολύ πιθανό να απαιτήσει διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, αν και με μεγαλύτερο περιθώριο απ’ ό,τι προβλέπεται σήμερα, στο πλαίσιο του προγράμματος που έχει εγκριθεί από το Ταμείο.
Η απουσία μίας προληπτικής πιστωτικής γραμμής από τον ESM και η πρόβλεψη για μέτρια και κλιμακωτή ελάφρυνσης χρέους είναι όροι που μπορούν να βοηθήσουν και στην ένταξη της χώρας στο QE. Από τους Γερμανούς, θεωρείται πιθανή η συμμετοχή στο QΕ και η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος μπορεί ναι είναι έμμεσοι μηχανισμοί πίεσης.
Από την άλλη πλευρά, αν η έξοδος είναι «ακατάστατη», δηλαδή αν μείνουν ανοικτά θέματα μετά τον τερματισμό του προγράμματος και χωρίς τελική δόση για την Ελλάδα ή συμφωνία επί της σχέσης της χώρας με την ΕΕ την επόμενη ημέρα, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, υπάρχει ένας συνδυασμός εξαιρετικά υποβοηθητικών συνθηκών στην αγορά, ευρωπαϊκών απαιτήσεων για επιθετικούς όρους πολιτικής μετά το πρόγραμμα και δημοσιονομικής σύσφιξης, που μπορεί να πείσουν την ελληνική κυβέρνηση για να βγει από το πρόγραμμα με αυτό τον τρόπο.
Αν και αυτή η εξέλιξη δεν μπορεί να αποκλειστεί, η τράπεζα θεωρεί ότι η εξάρτηση των τραπεζών από τη χρηματοδότηση της ΕΚΤ και η πειθαρχία των αγορών είναι πιθανό να αποδειχτούν δυνάμεις συγκράτησης. Η έλλειψη υγιούς μαξιλαριού και η απουσία ευρωπαϊκής «πιστοποίησης» της εξόδου είναι πιθανό να λειτουργήσει αποτρεπτικά στην πρόσβαση στις αγορές. Τέλος η Deutsche Bank, αναφέρει ότι το σενάριο της δύσκολης εξόδου από το πρόγραμμα είναι πιθανό αλλά όχι το βασικό.
