Ανάλυση της Ελληνικής κρίσης και λύσεις από Αιμ. Αυγουλέα

 Μιλούσε, την περασμένη βδομάδα, σ’ ένα ιδιότυπο κοινό συνδικαλιστών, πανεπιστημιακών, πολιτικών, ακόμη και δημοσιογράφων – στα πλαίσια των συναντήσεων προβληματισμού που οργανώνει περιοδικά ο Όμιλος ΑΚΤΙΔΑ – ο Αιμίλιος Αυγουλέας, καθηγητής Διεθνούς Τραπεζικού Δικαίου και Χρηματοοικονομικών στο Εδιμβούργο και (μεταξύ άλλων) μέλος της Ακαδημαϊκής Επιτροπής της European  Banking Authority. Η τοποθέτησή του αφορούσε ένα θέμα που έχει ούτως ή άλλως αναλύσει πλήθος φορές, από τότε που πρώτα εκδηλώθηκε η κρίση, όμως τώρα πήγε την σκέψη του παραπέρα, σε κάτι σαν προτάσεις αντιμετώπισης της κατάστασης που δείχνει – και μετά το Μνημόνιο-3, ή ίσως ακριβώς λόγω του Μνημονίου-3 – να έχει παγώσει στην Ελλάδα.

Η συμφωνία στην συζήτηση με Αυγουλέα ήταν να τηρηθούν Chatham House rules, δηλαδή να μην υπάρξει δημόσια αναφορά στην κυρίως εισήγηση, ούτε και στην αιχμή της συζήτησης. Όμως ακόμη και η αυστηρότερη βρετανική τήρηση κανόνων επιτρέπει μεταφορά του πνεύματος της συζήτησης. Λοιπόν:

Πηγαίνοντας πίσω, στην ρίζα του Ελληνικού προβλήματος από το 2009, ο Αυγουλέας θεώρησε ότι αρχικά το χρέος δεν ήταν εκείνο που είχε σημασία: η εκτίναξη του ελλείμματος ήταν εκείνη που “αγρίεψε” τις αγορές και έφερε την αδυναμία αναχρηματοδότησης του Ελληνικού χρέους. Άλλωστε, είναι δεδομένο ότι οικονομίες όπως  η Ιταλική ή η Ιαπωνική είχαν ακόμη μεγαλύτερο χρέος ως % του ΑΕΠ (άνω του 133% και 200% αντίστοιχα) – βέβαια εκείνων το χρέος ήταν εσωτερικό…

Μπροστά στην κατάσταση που προέκυψε, ή μάλλον διαπιστώθηκε αιφνίδια, έγινε μια σειρά απο λάθος εκτιμήσεις. Δεν προσέχθηκε ότι η Ελληνική οικονομία ήταν μια οικονομία με εκτεταμένη αυτοαπασχόληση, ομοίως με μεγάλη ναυτιλία  (θα προσθέταμε: και διάχυτο τουριστικό τομέα). Σε τέτοιες οικονομίες, τα δημόσια έσοδα παγίως είναι χαμηλά: λύση δεν δίνεται από την αύξηση της φορολογίας. Σε μια οικονομία με εκτεταμένη συσσώρευση στοιχείων ενεργητικού (asset-heavy), που μέρος τους ενδεχομένως να είχε προσέλθει από φοροδιαφυγή-φοροαποφυγή-διαφθορά, μια λύση θα μπορούσε να ήταν εφάπαξ φορολόγηση, όμως στην αρχή! Κάτι τέτοιο δεν έγινε, ενώ ταυτόχρονα δεν δόθηκε – πάντως μέχρι το 2012 – η προσοχή που όφειλε να δοθεί στην τραπεζική κρίση (η οποία πάντα έρχεται μαζί με κάθε εθνική κρίση). Πέραν αυτών, αγνοήθηκε η βασική αρχή ότι μεταρρυθμίσεις προωθήθηκαν μόνο υπό καθεστώς πίεσης και απειλής – ενώ “χωρίς καρότο, δεν προχωρούν μεταρρυθμίσεις”. Συνολικά, “κακός βαθμός για ΔΝΤ, καλός βαθμός για Μάριο Ντράγκι” στην Ελληνική κρίση. (Θα προσθέταμε: όχι-και-τόσο-καλός για τον προκάτοχο του Ντράγκι, Ζαν-Κλωντ Τρισέ).

Αναφερθήκαμε όμως και σε λύσεις. Για τον Αυγουλέα πρώτη προτεραιότητα να αποκτήσει – κάποιος! – την “ιδιοκτησία του προγράμματος”. Δηλαδή να πιστέψει εκείνο που θα πάει να εφαρμοσθεί. Κάτι τέτοιο – άλλη υπόθεση αυτή, αλλά δεν αποφεύγεται – δεν γίνεται παρά μόνον με ουσιαστική πολιτική αλλαγή (κατάργηση του πριμ των 50 εδρών, δημοψηφισματική προσέγγιση μεγάλων μετώπων όπως το Ασφαλιστικό ή η Παιδεία). Εκεί που έχει φθάσει το πράγμα, θα χρειαστεί αποκατάσταση κάποιας ηρεμίας στο κοινωνικό σώμα – συνεπώς όχι άλλες απολύσεις, όχι άλλες μειώσεις μισθών.

Επειδή όλοι επικαλούνται την επανεκκίνηση της οικονομίας με βάση επενδύσεις αλλά… τίποτε δεν γίνεται, η προσέγγιση Αυγουλέα κάνει λόγο για δημιουργία ενός (εθνικής έμπνευσης, “δικού μας”) Επενδυτικού/Αναπτυξιακού Ταμείου. Όπου θα δινόταν στους Ελληνες η ευκαιρία να φέρουν δικά τους κεφάλαια σε συνδυασμό με κεφάλαια από τις ιδιωτικοποιήσεις/αξιοποίηση δημόσιων στοιχείων ενεργητικού ή/και επενδυτικών πόρων ΕΕ: όμως, αντί να επιδιώκεται η φορολόγηση “στην είσοδο” για επαναπατριζόμενα κεφάλαια ή “κεφάλαια απο το στρώμα” να προνοείται φορολόγηση “στην έξοδο” (δηλαδή με βάση την απόδοση των επενδύσεων).

Αντίστοιχα, θα ήταν σκόπιμο να υπάρξει πρόνοια για μείωση/επιστροφή του ΦΠΑ, σε περιπτώσεις που επιχειρήσεις δημιουργούν αύξηση της απασχόλησης και δίνουν αμοιβές σε σωστό επίπεδο (living wages). Σε αντίστιξη, θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν διεθνή ομόλογα με ρήτρα ΑΕΠ, σε αντικατάσταση του τωρινού Ελληνικού χρέους, σαν ένα είδος funds αποπληρωμής του χρέους – αφ’ ης στιγμής,  βέβαια, αποκατασταθεί μια κάποια εμπιστοσύνη του διεθνούς συστήματος.