Μια χημική ουσία που αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό του ιού της γρίπης ανακαλύφθηκε πρόσφατα από ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Βόννης. Ένα συστατικό των βακτηρίων φαίνεται ότι εμποδίζει μια σημαντική πρωτεΐνη των κυττάρων την οποία χρησιμοποιούν οι ιοί που έχουν ήδη εισβάλλει σε αυτά για τον πολλαπλασιασμό τους. Η ανακάλυψη θεωρείται ότι θα οδηγήσει στην παρασκευή νέων φαρμάκων για την αντιμετώπιση της γρίπης.
Τέσσερις κατηγορίες ιών ευθύνονται για την οξεία αναπνευστική μολυσματική νόσο που ονομάζουμε εποχιακή γρίπη. Η γρίπη εντοπίζεται σε όλες τις ηπείρους και μολύνει άτομα όλων των ηλικιών προκαλώντας επιδημίες κάθε χρόνο. Μπορεί να προκαλεί από ήπια συμπτώματα μέχρι τον θάνατο, ιδιαίτερα στις ευπαθείς ομάδες. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας οι ετήσιες επιδημίες γρίπης ευθύνονται για τη σοβαρή νόσηση έως και 5 εκατομμυρίων ανθρώπων. Εκτιμάται, επίσης, ότι έως και 650.000 θάνατοι λόγω προβλημάτων στο αναπνευστικό σύστημα προκαλούνται από τη γρίπη. Εξαιτίας της ανάγκης διαχείρισης των επιδημιών γρίπης και της δυνατότητας πρόληψης, κυρίως μέσω του εμβολιασμού, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναπτύξει ένα δίκτυο παρακολούθησης της εξάπλωσης της νόσου και της εμφάνισης νέων στελεχών. Ταυτόχρονα παρέχει τεχνική υποστήριξη για τη σύνθεση των εμβολίων κάθε χρόνο και για την παραγωγή και διάθεση των φαρμάκων στις διάφορες χώρες.
Ο ιός της γρίπης μεταδίδεται εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο και από τη στιγμή της μόλυνσης μέχρι την εκδήλωση της νόσου χρειάζονται συνήθως μία με δύο μέρες. Στο διάστημα αυτό ο ιός προσδένεται στα επιθηλιακά κύτταρα της αναπνευστικής οδού με τη βοήθεια πρωτεϊνών του, οι οποίες προσκολλώνται στις πρωτεΐνες της επιφάνειας των κυττάρων, όπως το κλειδί στην κλειδαριά. Μόλις αυτό συμβεί, τότε οι ιοί μπορούν να εισέλθουν μέσα στα κύτταρα και να τα μολύνουν. Οι ιοί δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν από μόνοι τους αλλά χρειάζονται διάφορα συστατικά και μηχανισμούς των κυττάρων στα οποία εισβάλλουν, τα οποία ονομάζονται κύτταρα- ξενιστές. Οι πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες στο γενετικό υλικό των ιών εισέρχονται στο εσωτερικό των κυττάρων και χρησιμοποιούνται για να παραχθούν νέοι ιοί.
Εύρεση ουσιών που αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό του ιού
Οι ιοί που προκαλούν γρίπη φέρουν RNA ως γενετικό υλικό. Ωστόσο τα κύτταρα έχουν ένα μηχανισμό αναγνώρισης των ξένων μορίων RNA. Συγκεκριμένα μπορούν να σημάνουν τα δικά τους μόρια RNA, ώστε να μην θεωρούνται ξένα και επικίνδυνα και επομένως να μην προκαλούν την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Η σήμανση επιτυγχάνεται με την προσθήκη ενός μικρού μορίου που καλύπτει την μία άκρη του μορίου RNA. Όλα τα μόρια RNA που φέρουν αυτό το «κάλυμμα» θεωρούνται φυσιολογικά συστατικά του κυττάρου και δεν προκαλούν ανοσοβιολογική απόκριση. Παρόλα αυτά ο ιός της γρίπης κατορθώνει να ξεπεράσει αυτό το εμπόδιο κλέβοντας το κάλυμμα, το οποίο τοποθετείται στο RNA τους κι έτσι δεν αναγνωρίζεται ο ιός ως ξένος εισβολέας. Αυτό επιτυγχάνεται με τη βοήθεια μιας πρωτεΐνης, της MTr1.
Ο κομβικός ρόλος της συγκεκριμένης πρωτεΐνης στον πολλαπλασιασμό του ιού της γρίπης αποτέλεσε το αντικείμενο ερευνητικής προσπάθειας, με αποτελέσματα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Science1. Σκοπός της μελέτης ήταν η εύρεση αναστολέων της πρωτεΐνης MTr1 που θα μπορούσαν να αναστείλουν, επίσης, τον πολλαπλασιασμό των ιών της γρίπης. Για να απαντηθούν τα ερευνητικά ερωτήματα χρησιμοποιήθηκαν ποντίκια και ιστοί ανθρώπινων πνευμόνων. Ανάμεσα στις χιλιάδες χημικές ουσίες που διερευνήθηκαν εντοπίστηκε μία η οποία προκαλούσε μείωση του πολλαπλασιασμού των ιών. Ο συγκεκριμένος αναστολέας είναι παράγωγο μιας χημικής ουσίας που ονομάζεται TFMT (trifluoromethyl tubercidin). Η TFMT συντίθεται από βακτήρια του γένους Streptomyces. Στην ίδια μελέτη αποδείχθηκε ότι ο αναστολέας, ο οποίος προκαλούσε ελάχιστη τοξικότητα, συνεργάζεται με εγκεκριμένα φάρμακα για τη γρίπη στοχεύοντας την καταστολή του πολλαπλασιασμού των ιών.
Μέχρι στιγμής αρκετοί νέοι αναστολείς βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης για τη θεραπεία της γρίπης. Αυτοί οι αναστολείς στοχεύουν διαφορετικά στάδια του κύκλου ζωής των ιών και μπορούν να αποτρέψουν τον πολλαπλασιασμό του ιού ή την εξάπλωσή του στα γειτονικά κύτταρα. Μία κατηγορία αναστολέων είναι οι αναστολείς της νευραμινιδάσης, ενός ενζύμου που βρίσκεται στην επιφάνεια του ιού. Με το μπλοκάρισμα της νευραμινιδάσης οι ιοί δεν μπορούν να απελευθερωθούν από το κύτταρο- ξενιστή και επομένως δεν μολύνουν νέα κύτταρα. Ήδη έχουν εγκριθεί και χρησιμοποιούνται φάρμακα που περιέχουν αυτούς τους αναστολείς. Κάποιες άλλες κατηγορίες αναστολέων στοχεύουν ένζυμα του ιού που είναι απαραίτητα για τον πολλαπλασιασμό του ενώ υπάρχουν και αναστολείς που μπλοκάρουν πρωτεΐνες της επιφάνειάς του που χρησιμεύουν στην πρόσδεση του στο κύτταρο-ξενιστή. Αξίζει να αναφερθεί ότι ιός της γρίπης εξελίσσεται συνεχώς, επομένως νέα στελέχη μπορεί να προκύψουν ανά πάσα στιγμή, με ανθεκτικότητα στα ήδη χρησιμοποιούμενα φάρμακα. Επομένως είναι σημαντική η ανάπτυξη νέων αναστολέων έτσι ώστε να προσφέρονται στους ασθενείς αποτελεσματικές θεραπείες.
