Εκκολπωμάτωση παχέος εντέρου: Παράγοντες κινδύνου και θεραπευτικές επιλογές

Εκκολπωμάτωση παχέος εντέρου ονομάζεται η παρουσία εκκολπωμάτων, τα οποία είναι σακοειδείς προεξοχές του βλεννογόνου του παχέος εντέρου (όπως και του λεπτού εντέρου), μέσω αδύναμων σημείων του μυϊκού τοιχώματος. Η εκκολπωμάτωση μπορεί να είναι ασυμπτωματική ή συμπτωματική.

Η συμπτωματική εκκολπωμάτωση ονομάζεται εκκολπωματική νόσος και χαρακτηρίζεται από κοιλιακά άλγη, διαταραχές των κενώσεων έως και από πιο σημαντικές κλινικές εκδηλώσεις όπως η εκκολπωματίτιδα ή η εκκολπωματική αιμορραγία.

Ποια είναι τα επιδημιολογικά δεδομένα;

Ο επιπολασμός (όρος της επιδημιολογίας δηλαδή που περιγράφει την συχνότητα εμφάνισης μιας νόσου) της εκκολπωμάτωσης εξαρτάται από την ηλικία και η κατανομή εντός του παχέος εντέρου ποικίλλει ανάλογα με τη γεωγραφία και τη φυλή. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο επιπολασμός της εκκολπωμάτωσης αυξάνεται από 20% στην ηλικία των 40 ετών σε 60% μέχρι την ηλικία των 60 ετών. Ο αριθμός και το μέγεθος των εκκολπωμάτων αυξάνονται επίσης με την ηλικία, γεγονός που υποδηλώνει ότι η εκκολπωμάτωση είναι μια προοδευτική διαδικασία.

Ο επιπολασμός της εκκολπωμάτωσης φαίνεται να είναι υψηλότερος στο αριστερό κόλον στις χώρες της Δύσης. Σε μια μελέτη 624 ατόμων που υποβλήθηκαν σε κολονοσκόπηση για πρώτη φορά, εκ των οποίων τα 260 (42%) είχαν εκκολπωμάτωση, το 72% είχε εκκολπώματα στο σιγμοειδές κόλον, το 10% στο κατιόν κόλον, το 6% στο εγκάρσιο κόλον, το 11% στο ανιόν κόλον και το 1% στο τυφλό κόλον. Η συχνότητα εμφάνισης της εκκολπωμάτωσης έχει αυξηθεί τόσο στο δυτικό ημισφαίριο όσο και σε χώρες που έχουν υιοθετήσει έναν πιο δυτικό τρόπο ζωής. 

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Σε διάφορες μελέτες που έγιναν σε ασθενείς που υποβάλλονται σε προληπτική κολονοσκόπηση παρατηρήθηκε ότι η ηλικία >60, το ανδρικό φύλο, το κάπνισμα, ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος, το κόκκινο κρέας και το λίπος στη διατροφή, η κατανάλωση αλκοόλ, η χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας έχουν αναγνωριστεί ως παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση εκκολπωμάτων.

Ποια είναι τα αίτια εμφάνισης;

«Η παθογένεση της εκκολπωμάτωσης και οι επιπλοκές της δεν έχουν διευκρινιστεί με σαφήνεια. Υπάρχουν αρκετές θεωρίες που υποστηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από έμμεσες ενδείξεις. Αυτές οι θεωρίες εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου και βασίζονται στις εξελίξεις στη γενετική και στο μικροβίωμα του εντέρου. Τα εκκολπώματα αναπτύσσονται σε σαφώς καθορισμένα σημεία αδυναμίας, τα οποία αντιστοιχούν στο σημείο όπου τα αγγεία του διεισδύουν στο κυκλικό μυϊκό στρώμα του παχέος εντέρου. Η μη φυσιολογική κινητικότητα του παχέος εντέρου υποτίθεται ότι αποτελεί σημαντικό προδιαθεσικό παράγοντα στην ανάπτυξη», αναφέρει ο κ. Γεώργιος Κατσώρας,  Επιμελητής Γαστρεντερολόγος Metropolitan Hospital και συνεχίζει:

«Οι ασθενείς με εκκολπώματα έχουν υπερβολικές συσπάσεις τμηματοποίησης κατά τις οποίες οι τμηματικές μυϊκές συσπάσεις διαχωρίζουν τον αυλό σε θαλάμους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ενδοαυλικής πίεσης που οδηγεί σε κήλη του βλεννογόνου και του υποβλεννογόνου (προβολή δηλαδή του εσωτερικών στρωμάτων του τοιχώματος του εντέρου προς τα έξω).

Υπάρχουν επίσης δομικές αλλαγές στο κολλαγόνο που συμβαίνουν λόγω γήρανσης. Οι δομικές αλλαγές στο τοίχωμα μπορεί επίσης να είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση εκκολπωμάτων».

Συμπτωματική εκκολπωματική νόσος

«Η συμπτωματική, μη επιπλεγμένη εκκολπωματική νόσος (ΣΕΚΝ) χαρακτηρίζεται από επίμονο κοιλιακό πόνο που αποδίδεται σε εκκολπώματα, απουσία μακροσκοπικά εμφανούς κολίτιδας ή εκκολπωματίτιδας.

Η αλλοιωμένη κινητικότητα του παχέος εντέρου μπορεί να είναι μία από τις υποκείμενες αιτίες κοιλιακού πόνου και δυσκοιλιότητας σε ασθενείς με ΣΕΚΝ.

Η εκκολπωματίτιδα ορίζεται ως φλεγμονή ενός ή περισσότερων γειτονικών εκκολπωμάτων. Μπορεί να είναι απλή ή να περιπλέκεται από εκκολπωματικό απόστημα, συρίγγιο, εντερική απόφραξη ή ελεύθερη διάτρηση. Η υποβόσκουσα εκκολπωματίτιδα είναι μια ασυνήθιστη εκδήλωση εκκολπωματίτιδας που ορίζεται ως εκκολπωματίτιδα που επιμένει ή υποτροπιάζει λίγο μετά τη θεραπεία», εξηγεί ο ειδικός.

Ποια είναι η συχνότητα εμφάνισης;

Περίπου το 4% των ασθενών με εκκολπωμάτωση αναπτύσσουν εκκολπωματίτιδα. Η συχνότητα εμφάνισής της αυξάνεται με την ηλικία και εκδηλώνεται κατά μέσο όρο στα 63 έτη. Η συχνότητα εμφάνισης οξείας εκκολπωματίτιδας είναι χαμηλότερη σε νεότερα άτομα, καθώς περίπου το 16% των εισαγωγών της στα νοσοκομεία αφορούν ασθενείς κάτω των 45 ετών. Η εκκολπωματίτιδα είναι κυρίως αριστερής πλευράς στις δυτικές χώρες (αφορά δηλαδή το αριστερό τμήμα του παχέος εντέρου), με τη δεξιά εκκολπωματίτιδα να εμφανίζεται μόνο στο 1,5% των περιπτώσεων.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Παράγοντες τρόπου ζωής: Αρκετοί παράγοντες του τρόπου ζωής έχουν συσχετιστεί με τον κίνδυνο εκκολπωματίτιδας, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής, της έλλειψης σωματικής δραστηριότητας, του δείκτη μάζας σώματος και του καπνίσματος.

Οι διατροφικοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εκκολπωματίτιδας περιλαμβάνουν ένα δυτικό διατροφικό πρότυπο (υψηλή περιεκτικότητα σε κόκκινο κρέας, λίπος και επεξεργασμένα δημητριακά). Η κατανάλωση ξηρών καρπών, καλαμποκιού, ποπ κορν και σπόρων δεν σχετίζεται με αύξηση του κινδύνου εκκολπωματίτιδας.

Ανοσοκαταστολή: Τα κορτικοστεροειδή αυξάνουν τον κίνδυνο εκκολπωματίτιδας.

Οικογενειακό ιστορικό/γενετική: Η γενετική προδιάθεση μπορεί επίσης να συμβάλλει στον κίνδυνο εκκολπωματίτιδας ιδιαίτερα της επιπλεγμένης. Μελέτες συσχέτισης σε ολόκληρο το γονιδίωμα έχουν εντοπίσει τόπους που σχετίζονται με την εκκολπωματική νόσο.
Η υποκείμενη αιτία της εκκολπωματίτιδας είναι άγνωστη. Μια θεωρία υποστηρίζει ότι η κοπρανώδης απόφραξη και διάβρωση του εκκολπωματικού τοιχώματος από αυξημένη ενδοαυλική πίεση συμβάλει στην είσοδο μικροβίων που οδηγούν σε φλεγμονή, εστιακή νέκρωση και μικρο- ή μακρο- διάτρηση.
Νεότερες θεωρίες υποδηλώνουν ότι οι αλλαγές στο μικροβίωμα και η χρόνια φλεγμονή είναι σημαντικοί παράγοντες στην ανάπτυξη της εκκολπωματίτιδας και υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που τις υποστηρίζουν.

Εκκολπωματική αιμορραγία

Η εκκολπωματική αιμορραγία χαρακτηρίζεται από ανώδυνη αιματοχεσία λόγω ρήξης αγγείου μέσα στο σάκο του εκκολπώματος.

Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση της εκκολπωματίτιδας;

Μερικοί άνθρωποι με εκκολπωματίτιδα χρειάζονται θεραπεία με ενδοφλέβια χορήγηση αντιβιοτικών στο νοσοκομείο. Άλλοι μπορούν να αντιμετωπιστούν στο σπίτι.

Πώς φροντίζω τον εαυτό μου στο σπίτι;

Ρωτήστε τον γιατρό σας τι πρέπει να κάνετε όταν πάτε σπίτι. Βεβαιωθείτε ότι καταλαβαίνετε ακριβώς τι πρέπει να κάνετε για να φροντίσετε τον εαυτό σας. Κάντε ερωτήσεις, εάν υπάρχει κάτι που δεν καταλαβαίνετε. Θα πρέπει επίσης να:

• Ακολουθήσετε μια υγρή διατροφή για τις πρώτες ημέρες, εάν σας το είπε ο γιατρός σας.
• Λαμβάνετε φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες για να βοηθήσετε στον πόνο. Εάν νοσηλευτήκατε στο νοσοκομείο και σας συνταγογραφήθηκε αντιβιοτικό, πάρτε όλα τα φάρμακα.
• Ξεκινήσετε να προσθέτετε περισσότερες φυτικές ίνες στη διατροφή σας όταν σας το συστήσει ο γιατρός σας, αφού υποχωρήσει φυσικά η φλεγμονή. Στη συνέχεια, είναι καλύτερο να τρώτε περισσότερα δημητριακά ολικής αλέσεως, λαχανικά και φρούτα. Προσπαθήστε να λαμβάνετε 20-35 γρ. φυτικών ινών κάθε μέρα. Δεν χρειάζεται να αποφεύγετε τους σπόρους, τους ξηρούς καρπούς, το καλαμπόκι ή άλλα παρόμοια τρόφιμα.
• Μην καθυστερείτε την κένωση. Πηγαίνετε αμέσως μόλις νιώσετε την ανάγκη.
• Πίνετε άφθονο νερό για να διατηρήσετε τις κενώσεις σας απαλές. Κάντε το αυτό μόνο εάν ο γιατρός ή η νοσοκόμα σας δεν σας έχουν πει να περιορίσετε την ποσότητα νερού που πίνετε.
• Ασκήστε τακτικά. Περπατήστε, ασχοληθείτε με τον κήπο ή κάντε κάτι ενεργό για 30 λεπτά ή περισσότερο τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.

Τι παρακολούθηση χρειάζομαι;

Ο γιατρός σας θα σας ενημερώσει για το πότε θα χρειαστεί επανεξέταση καθώς και για κολονοσκόπηση, προκειμένου να εξετάσει ολόκληρο το παχύ έντερο.

Πότε πρέπει να καλέσω τον γιατρό;

Καλέστε για συμβουλή εάν:

• Έχετε πυρετό 38°C ή υψηλότερο ή ρίγη
• Ο πόνος στην κοιλιά σας επιδεινώνεται ή είναι έντονος
• Δεν μπορείτε να φάτε, να πιείτε ή να πάρετε τα φάρμακά σας
• Αισθάνεστε πολύ κουρασμένοι
• Έχετε ζάλη ή λιποθυμία
• Οι κενώσεις σας φαίνονται μαύρες ή σκούρες κόκκινες
• Δεν έχετε κενώσεις ή δεν βγάζετε αέρια.

*Η Γαστρεντερολογική Κλινική του Metropolitan Hospital είναι πλήρως εξοπλισμένη και άρτια οργανωμένη, με τεχνολογία τελευταίας γενιάς. Με την υποστήριξη έμπειρου επιστημονικού και νοσηλευτικού προσωπικού, βρίσκεται πάντα στη διάθεση των ασθενών, έτοιμη να αντιμετωπίσει κάθε περιστατικό.