Η ταινία που επέλεξε η Αργεντινή για τα Όσκαρ φωτίζει μια κραυγαλέα αδικία και τον τρόπο που ένα περιστατικό γέννησε ένα ολόκληρο κίνημα

Η Belén δεν γνώριζε ότι ήταν έγκυος μέχρι τη στιγμή που υπέστη αποβολή μέσα σε νοσοκομείο. Είχε μεταφερθεί στα επείγοντα με αφόρητους πόνους στην κοιλιά. Αντί για φροντίδα, ξύπνησε από το χειρουργείο αλυσοδεμένη στο κρεβάτι, κατηγορούμενη για «παράνομη άμβλωση».

Η νέα αργεντίνικη ταινία «Belén», σε σκηνοθεσία, σενάριο και πρωταγωνιστικό ρόλο της Ντολόρες Φόνσι, βασίζεται στην πραγματική ιστορία μιας νεαρής γυναίκας από τη βόρεια Αργεντινή. Το χρονικό αποτυπώνεται στο βιβλίο της Ana «What Happened to Belén: The Unjust Imprisonment That Sparked a Women’s Rights Movement», με πρόλογο της Μάργκαρετ Άτγουντ, σταθερή σύμμαχο της οργάνωσης Equality Now.

Το 2014, σε μια εποχή όπου η άμβλωση ήταν παράνομη στη χώρα — με ελάχιστες εξαιρέσεις — η Belén κατηγορήθηκε για «ανθρωποκτονία από πρόθεση». Ενώ δεν είχε διαπράξει κανένα αδίκημα, και χωρίς αποδεικτικά στοιχεία, καταδικάστηκε σε οκταετή φυλάκιση. Το κοινωνικό της υπόβαθρο και η συντηρητική επαρχία από την οποία καταγόταν την έκαναν εύκολο στόχο.

Μετά από δύο χρόνια κράτησης, η Belén αφέθηκε ελεύθερη χάρη στη νομική δράση της ακτιβίστριας και δικηγόρου Σολεδάδ Ντέσα, καθώς και την κινητοποίηση γυναικείων οργανώσεων και του κινήματος Ni Una Menos. Η υπόθεσή της μετατράπηκε σε σύμβολο αγώνα για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα, με χιλιάδες πολίτες να διαδηλώνουν με το σύνθημα #LibertadParaBelen, ανοίγοντας τον δρόμο για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην Αργεντινή το 2020.

Η ταινία δείχνει πώς η ιστορία μιας γυναίκας μπορεί να πυροδοτήσει συλλογική δράση. Παράλληλα φωτίζει τον κρίσιμο ρόλο των φεμινιστριών νομικών όπως η Ντέσα, που μετατρέπουν τις αίθουσες δικαστηρίων σε χώρους αντίστασης — υπενθυμίζοντας ότι η δικαιοσύνη ποτέ δεν είναι δεδομένη, αλλά πρέπει να κατακτάται.

Καθώς αυταρχικά και αντιδραστικά κινήματα ενισχύονται διεθνώς, τα εργαλεία που οδήγησαν την Belén στη φυλακή — διακρίσεις, ηθικός πανικός, πολιτική εκμετάλλευση — επανέρχονται σε πολλές χώρες. Γυναίκες και κορίτσια εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση σε βασική αναπαραγωγική φροντίδα, συχνά συναντώντας όχι στήριξη, αλλά καχυποψία, κατηγορία ή άρνηση περίθαλψης.

Η άδικη φυλάκιση της Belén είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανάγκης για ισχυρές και αποτελεσματικές νομικές προστασίες. Στον πυρήνα του έργου της Equality Now βρίσκεται η προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι οι νόμοι είναι ισότιμοι, εφαρμόζονται στην πράξη και προστατεύουν πραγματικά τις γυναίκες και τα κορίτσια. Η οργάνωση εκπαιδεύει λειτουργούς της δικαιοσύνης, αμφισβητεί διακρίσεις και πιέζει κυβερνήσεις να λογοδοτήσουν — με πρωταγωνιστικό ρόλο των φεμινιστριών νομικών που αναλαμβάνουν δύσκολες υποθέσεις και δίνουν μάχη για ουσιαστική αλλαγή.

Σήμερα, αυτές οι νομικοί και οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δέχονται ολοένα και περισσότερες πιέσεις: παρενοχλήσεις, δικαστικές διώξεις χωρίς βάση και προσπάθειες φίμωσης. Παρ’ όλα αυτά, παραμένουν στην πρώτη γραμμή, σε μια περίοδο όπου τα διεθνή συστήματα προστασίας δικαιωμάτων δοκιμάζονται.

Στην Αργεντινή, έχουν περικοπεί προγράμματα πρόληψης εφηβικών κυήσεων, έχει περιοριστεί η πρόσβαση σε αντισύλληψη και φάρμακα άμβλωσης, ενώ μειώθηκαν κονδύλια για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Στο Ελ Σαλβαδόρ, γυναίκες φυλακίζονται μετά από μαιευτικές επιπλοκές. Στη Δομινικανή Δημοκρατία, η καθολική απαγόρευση των αμβλώσεων ποινικοποιεί επιζώσες σεξουαλικής βίας. Στις Μπαχάμες, συγγενείς γυναικών που αναζητούν φροντίδα διώκονται. Στις ΗΠΑ, η ανατροπή της Roe v. Wade επέφερε νέο κύμα περιορισμών, ενώ σε Ευρώπη και αλλού οι γυναικείες ελευθερίες στοχοποιούνται.

Η επιλογή της Belén ως επίσημης συμμετοχής της Αργεντινής για το Όσκαρ Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας αποτελεί όχι μόνο μια δημόσια αναγνώριση μιας σκοτεινής αδικίας, αλλά και επίκαιρη υπενθύμιση της παγκόσμιας συζήτησης γύρω από τον έλεγχο των γυναικείων σωμάτων.

Σε μια εποχή όπου η αλήθεια γίνεται εύθραυστη, η παραπληροφόρηση διαδίδεται και ο δημόσιος διάλογος πολώνεται, η αφήγηση ιστοριών λειτουργεί ως πράξη αντίστασης και αλληλεγγύης. Δείχνοντας τι συμβαίνει όταν το κράτος αποτυγχάνει να προστατεύσει, η Belén δεν είναι απλώς μια ταινία — είναι προειδοποίηση και κάλεσμα. Ταυτόχρονα, θυμίζει πως όταν οι άνθρωποι ενώνουν τις φωνές τους, ακόμη και οι πιο βαθιές αδικίες μπορούν να ανατραπούν.

Το παρόν κείμενο αποτελεί ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά άρθρου της S. Mona Sinha, Global Executive Director της Equality Now.