«Η σκιά του Μάρτ» που παίζεται στο θέατρο Αργώ, είναι μια υπέροχη παράσταση με δυνατές ερμηνείες, που φωτίζει άπλετα το σουηδικό οικογενειακό ψυχόδραμα που έγραψε ο Στίγκ Ντάγκερμαν.

Του

Σταύρου Ξηντάρα

Στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει, ως επί το πλείστον, οι μεγάλες παραγωγές με τα ηχηρά πρωταγωνιστικά ονόματα να ανεβαίνουν τον Οκτώβριο και κάποιες αμέσως μετά τα Χριστούγεννα, αφήνοντας για μετά το Πάσχα τις πιο «αδύναμες». Κάτι όμως,  επ’ ουδενί δεν συμβαίνει αυτό με τη «Σκιά του Μάρτ»  του Στιγκ Ντάγκερμαν,   που παίζεται αυτό τον καιρό στο θέατρο «Αργώ» ,  σε σκηνοθεσία Χρύσας Καψούλη και μετάφραση της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ. Ίσα ίσα το αντίθετο, αφού πρόκειται για μια άρτια δομημένη σκηνοθετικά παράσταση , με εξαιρετικές ερμηνείες από την  Αιμιλία Υψηλάντη, τον  Φώτη  Καράλη , την Εμμανουέλα Κοντογιώργου και τον Θεόφιλο Μανόλογλου.

Στο έργο «Η σκιά του Μαρτ» δεν υπάρχει πατέρας. Υπάρχουν σχέσεις εξάρτησης μάνας και γιων. Η εξάρτηση της μάνας από τους δυο γιους, τον πεθαμένο και τον ζωντανό, είναι απόλυτη. Το ίδιο και η εξάρτηση του γιου, αυτού που έχει απομείνει, με την μάνα του. Μία εξάρτηση που είναι ακόμα πιο έντονη, ανάμεσα σε μία δυνατή γυναίκα και το αδύναμο παιδί της. Μία εξάρτηση που ολοκληρώνεται με ένα φόνο.

Ο Ντάγκερμαν στο έργο του δεν ασχολείται μόνο με τα θέματα των σχέσεων μέσα στην οικογένεια.  Σαν πολιτικοποιημένος συγγραφέας που ήταν καταπιάνεται με το θέμα της γενναιότητας και της δειλίας. Ένα θέμα εξαιρετικά επίκαιρο και στις μέρες μας, όπου και σήμερα τα τρόπαια τα παίρνουν οι όμορφοι και οι δυνατοί, ενώ οι άσχημοι και οι αδύναμοι είναι καταδικασμένοι στην αφάνεια.

Το στόρι παρακολουθεί μια μητέρα και έναν γιο στο τέλος ενός πολέμου, όπου  ζουν με την ανάμνηση αλλά και τον θαυμασμό ενός ήρωα. Ενός ήρωα που χάθηκε στον πόλεμο. Ενός ήρωα που αντιστάθηκε και πολέμησε τους κατακτητές της πατρίδας του. Ο ήρωας αυτός, ο Μαρτ, ήταν ο μεγάλος γιος της οικογένειας.

Τώρα έχουν απομείνει μόνο η μητέρα, η κυρία Αγγέλικα και ο μικρότερος γιος, ο Γκάμπριελ. Αυτός, ο μικρότερος γιος, δεν πήρε μέρος στον πόλεμο. Μισούσε τον εχθρό αλλά φοβόταν. Ήταν όπως λέει ο ίδιος δειλός. Παρακολουθούσε όλο τον πόλεμο από το παράθυρο του δωματίου του. Και όταν μπήκαν στην πόλη οι εχθροί και όταν έκαναν εφόδους στα σπίτια και όταν παρέλαυναν στην πλατεία. Ακόμα και όταν ήρθαν στην πόλη οι ελευθερωτές, αυτός ο δειλός γιος το μόνο που έκανε ήταν να στέκεται στο παράθυρο του και να κοιτάζει. Μια μάνα και ένας γιος λοιπόν, που ζουν κάτω από τη σκιά ενός ήρωα γιου.Η μάνα θέλει και τα δύο παιδιά της δυνατά, ωραία και γενναία. Έτσι θέλει τους άντρες. Δεν είναι εύκολο να δεχτεί ένα γιο αδύναμο και δειλό.

Όπως εξηγεί η  Αιμιλία Υψηλάντη: «Σαν μάνα, η κυρία Αγγέλικα, είναι δεμένη και με τα δυο της παιδιά, για διαφορετικούς λόγους με το καθένα. Λάτρευε και λατρεύει τον νεκρό γιο που είναι ήρωας πολέμου τιμημένος με μνημείο και πρότυπο του γιού-άντρα. Θα φτιάξει το πορτραίτο του και θα το κρεμάσει στην πιο περίοπτη θέση του σαλονιού της, ώστε όταν θα σηκώνουν τα μάτια τους αυτή και ο μικρός γιος ο Γκάμπριελ, να αντικρίζουν τα μάτια του ήρωα. Το ίδιο και η Τερέζ, η κοπέλα του νεκρού ήρωα, που τους επισκέπτεται συχνά.

Το μικρό της γιο τον Γκάμπριελ, η κυρία Αγγέλικα τον θεωρεί τόσο αδύναμο που πιστεύει ότι είναι χρέος της να τον προστατέψει από τις δοκιμασίες μιας φυσιολογικής ζωής. Τον προστατεύει αλλά έτσι όπως διαρκώς αναφέρεται με άκρατο θαυμασμό και λατρεία στα προσόντα του πεθαμένου γιου, τον υπονομεύει και να τον ακυρώνει διαρκώς. Έτσι όταν θα έρθει στο σπίτι ένας επιζών, συμπολεμιστής του Μαρτ του γιου της, ήρωας του πολέμου και αυτός, η μάνα, η κυρία Αγγέλικα θα τον αγκαλιάσει σαν γιό, υποκατάστατο του γιου ήρωα που έχασε. Θα του δωρίσει το όπλο του Μαρτ και θα τον ωθήσει να ερωτευτεί την Τερέζ, την κοπέλα του. Όμως ο δειλός γιος της, ο ανήμπορος, ο Γκάμπριελ, είναι ερωτευμένος με την Τερέζ και θα τη διεκδικήσει. Αυτός ο έρωτας τρομοκρατεί τη μάνα. Ξέρει ότι ο μικρός της γιος θα πληγωθεί.Το τρόπαιο, την όμορφη κοπέλα, όπως και το όπλο, πρέπει να τα πάρει ο γενναίος συμπολεμιστής του Μαρτ, ο Βίκτωρας.»

Τελικά , ένας γιος, ένας άντρας, για να αγαπηθεί πρέπει να είναι δυνατός; Ωραίος; Γενναίος; Η απάντηση μέσα από τη  «Σκιά του Μάρτ»,  ένα δράμα για τέσσερα πρόσωπα,  που σκηνοθέτησε ευφάνταστα,  με έντονη την χιτσκοκική ατμόσφαιρα,   η Χρύσα Καψούλη.

Η πεπειραμένη πρωταγωνίστρια Αιμιλία Υψηλάντη , με την πάντα αξεπέραστη φινέτσα της, το μοναδικό ηχόχρωμα της φωνής της, με ένα σκηνικό βάρος και ήθος που μόνο σε σπουδαίες ηθοποιούς συναντάμε, βρίσκεται στις καλύτερες υποκριτικά στιγμές της. Απόλυτα πειστική ως βάναυση μητέρα τέρας, δοξάζει τον Μάρτι και εκφοβίζει ανελέητα τον «άνθρωπο και δειλό» μικρότερο γιο της. Η Αιμιλία Υψηλάντη με ευκολία,  σαν να κάνει περίπατο, πλάθει το οικογενειακό αυτό δράμα και τις ψυχολογικές ουλές του με τέτοιο τρόπο, ώστε να κάνει την καρδιά του θεατή να αιμορραγεί.

Ο Φώτης Καράλης είναι μια μεγάλη έκπληξη.  Είναι ένας αντιήρωας-ήρωας . Και είναι σχήμα οξύμωρο  για τους θεατές, αφού βλέπουν έναν αντικειμενικά όμορφο ηθοποιό, να αποκαλείται στο έργο επανειλημμένα άσχημος και ένας αξιολύπητος, αποκρουστικός ηττημένος, χωρίς μέλλον,  με  έλλειψη ικανοτήτων .  Ντύνεται έναν άνθρωπο φοβισμένο, με  κακή όραση, με όχι και τόσο καλή υγεία, που βρίσκει μόνο μια μικρή διέξοδο ανάβοντας και σβήνοντας μηχανικά τα  τσιγάρα του, ενώ αναζητά μάταια, έστω κι ένα ψίχουλο έρωτα .  Ο Φώτης Καράλης,  αν και αρκετά νέος ηθοποιός, υποδύεται με απόλυτη μαεστρία τον τρελό, κατεστραμμένο, εντελώς απελπισμένο Γκάμπριελ. Αποτυπώνει με ωμό ρεαλισμό τις στιγμές του φόβου, αδυναμίας, ταπείνωσης, δειλίας, ακεραιότητας, αγάπης,  ακόμη και θάρρους. Μία μόνο από τις συγκλονιστικές ερμηνευτικές στιγμές  του Φώτη Καράλη, είναι όταν απευθύνεται στην μητέρα του με φωνή σπασμένη, τσακισμένη: “Μίλησες για θυσία αλλά δεν είναι οι μητέρες που θυσιάζουν τα παιδιά τους. Τα παιδιά θυσιάζουν τους εαυτούς τους. Οι μητέρες απλώς παρατηρούν. Και κλαίνε. Αν ήταν στο χέρι σου να θυσιάσεις κάποιον, θα θυσίαζες εμένα. Δεν μπορούσες όμως, γιατί εγώ δεν ήθελα να πεθάνω. Οι μητέρες δεν μπορούν να θυσιάσουν τα παιδιά τους. Μονάχα επιθυμούν να το κάνουν καμιά φορά.”

Σίγουρα, ο Φώτης Καράλης,  είναι ένας ηθοποιός που θα συζητηθεί ξανά και ξανά στο μέλλον.

Η Εμμανουέλα Κοντογιώργου από την πλευρά της υποδύεται ιδανικά την κοπέλα του νεκρού ήρωα. Έλκεται , ίσως όπως μια μεγάλη μερίδα του γυναικείου φύλου, σαν πυγολαμπίδα από το φώς που εκπέμπουν οι δυνατοί και οι όμορφοι . Και αφήνει στο περιθώριο οποιονδήποτε άντρα χαμηλών τόνων, δειλό, ντροπαλό, όπως τον Γκάμπριελ.

Τέλος ο Θεόφιλος Μονόλογλου καθρεφτίζει με ευκολία την τοξική αρρενωπότητα και ενσαρκώνει αξιοπρεπέστατα τον  Βίκτορ, ο οποίος  είναι ένα είδος σκιάς του Μάρτι: ο τέλειος ήρωας, όμορφος, γεμάτος αυτοπεποίθηση, γενναίος και μια πλήρης αντίθεση με την άλλη σκιά: τον Γκάμπριελ.

Με λίγα λόγια «Η σκιά του Μάρτ» που παίζεται στο θέατρο Αργώ, είναι μια υπέροχη παράσταση που φωτίζει άπλετα το σουηδικό οικογενειακό ψυχόδραμα που έγραψε ο Στίγκ Ντάγκερμαν.

Ταυτότητα παράστασης

Κείμενο: Στιγκ Ντάγκερμαν

Μετάφραση: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ

Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη

Δραματουργία: Χρύσα Καψούλη, Γιάννης Τσαπαρέγκας

Σκηνογραφία – Κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης

Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης

Βοηθός Σκηνοθέτη: Αλέξανδρος Σάουκ

Ερμηνεύουν: Αιμιλία Υψηλάντη, Φώτης Καράλης, Εμμανουέλα Κοντογιώργου, Θεόφιλος Μανόλογλου

Διεύθυνση παραγωγής: Άρτεμις Υψηλάντη – Ναπολέων

φωτογραφίες παράστασης: Πάτροκλος Σκαφιδάς

Σχεδιασμός Οπτικής Επικοινωνίας: Άρης Σομπότης

Επικοινωνία: Art Ensemble / Μαρίκα Αρβανιτοπούλου

Πληροφορίες
Θέατρο ΑΡΓΩ – ΚΑΤΩ ΣΚΗΝΗ: Ελευσινίων 15, Μεταξουργείο, Τηλ.: 2105201684, https://argotheater.gr/

Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
Τετάρτη, Πέμπτη και Κυριακή στις 19:30

Παρασκευή και Σάββατο στις 21:00

Διάρκεια: 90’ (χωρίς διάλειμμα)

Τιμές εισιτηρίων: €15 (γενική είσοδος), €12 ( άνω των 65, φοιτητικό), €10 (ανέργων και ΑΜΕA)
Προπώληση εισιτηρίων: www.viva.gr

Μια παραγωγή της καλλιτεχνικής εταιρείας Αργώ.
Η παράσταση επιχορηγήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού.