Ομιλία στο πλαίσιο της Ημερίδας του Ινστιτούτου Βυζαντινού Πολιτισμού, με θέμα: Μορφές-ορόσημα του Βυζαντινού Πολιτισμού», παραχώρησε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Προκόπιος Παυλόπουλος.
Ομιλία στο πλαίσιο της Ημερίδας του Ινστιτούτου Βυζαντινού Πολιτισμού, με θέμα: Μορφές-ορόσημα του Βυζαντινού Πολιτισμού», παραχώρησε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Προκόπιος Παυλόπουλος.
Αναλυτικά όσα είπε:
Η ανεκτίμητη, πολυπρισματική, αξία του Βυζαντινού Πολιτισμού αποκαλύπτεται σταδιακώς και αδιαλείπτως, αναδεικνύοντας εναργώς τις πολιτισμικές «αντοχές» της κατά τον ρου της Ιστορίας. Και τούτο διότι οι μελετητές ανακαλύπτουν, συν τω χρόνω, ολοένα και πιο «συναρπαστικές» πτυχές της πεμπτουσίας του Βυζαντινού Πολιτισμού που, συμβατικώς, θεωρούμε ότι είχε ως αφετηρία τον τέταρτο αιώνα και «έπεσε», μαζί με την Κωνσταντινούπολη, το 1453. Χρησιμοποιείται εδώ ο όρος «συμβατικώς», διότι οι αυστηροί χρονικοί προσδιορισμοί δεν αρκούν, φυσικά, για να περιγραφεί η πολύπλευρη φυσιογνωμία του Βυζαντίου, πολλώ μάλλον όταν ο πολιτισμικός «φάρος» του Βυζαντινού Πολιτισμού εξέπεμπε, ακόμη και πολύ μετά το 1453, την λάμψη του στην Δυτική Ευρώπη. Μια λάμψη η οποία άλλωστε ακόμη «καταυγάζει» σήμερα τον ίδιο τον «πυρήνα» του Παγκόσμιου Πολιτισμού, κυρίως δε εκείνον του εν γένει Δυτικού Πολιτισμού, «συνηγορώντας» καταλυτικώς υπέρ της εντυπωσιακής διαχρονίας του Βυζαντινού Πολιτισμού.
Α. Οι ως άνω πτυχές της πεμπτουσίας του Βυζαντινού Πολιτισμού αποδεικνύουν, μεταξύ άλλων, και το πώς και γιατί ο Βυζαντινός Πολιτισμός συνέβαλε, καθοριστικώς, αφενός στην «αξιοποίηση» της Χριστιανικής Διδασκαλίας για να καταστεί ο τρίτος πυλώνας του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Και, αφετέρου και συνακόλουθα, στην «επιβίωση» του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος και του Πολιτισμού του έως την Αναγέννηση. Στο σημείο δε αυτό πρέπει να επισημανθεί, προς επίρρωση της τελευταίας διαπίστωσης, ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία οπωσδήποτε ξεκίνησε ως «διάδοχος» της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, «κληρονομώντας» από αυτήν κατά κύριο λόγο το εντυπωσιακό θεσμικό οικοδόμημα του Νομικού Πολιτισμού της. Πλην όμως η, ραγδαίως εξελιχθείσα στην συνέχεια, Ελληνική επιρροή επ’ αυτής, σε όλα τα επίπεδα -ιδίως δε στο πνευματικό επίπεδο- οδήγησε σύντομα στην γιγάντωση, ουσιαστικώς, της Ελληνικής «πτυχής» του Βυζαντίου. Σε αυτή την «πτυχή» οφείλει το Βυζάντιο, σε μεγάλο βαθμό, και το γεγονός ότι ουδέποτε αποτέλεσε μέρος του Μεσαίωνα και της ζοφερής πολιτιστικής οπισθοδρόμησης και υστέρησης που τον χαρακτηρίζει.
Β. Συμπερασματικώς, και εν είδει κατάληξης αυτής της εισαγωγής, το Βυζάντιο -κατ’ εξοχήν ως προς το θεσμικό πυλώνα του που αφορά το Βυζαντινορωμαϊκό Δίκαιο- οφείλει στην Αρχαία Ρώμη το θεσμικό «οπλοστάσιο» αναφορικά με την οργάνωση του Κράτους και την δόμηση και εφαρμογή της Έννομης Τάξης, επέκεινα δε αναφορικά με την διαμόρφωση της πρώτης, ιστορικώς, Νομικής Επιστήμης. Ενώ στην Αρχαία Ελλάδα και στον Πολιτισμό της οφείλει την εμβληματική πνευματική του, εν γένει, «ταυτότητα», η οποία συνθέτει την «ραχοκοκαλιά» του πρώτου πυλώνα του κοινού μας Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, ως ανυπέρβλητης πολιτισμικής δημιουργίας εντός της οποίας «κυριαρχεί» ο Άνθρωπος του Ελεύθερου Πνεύματος και της «αειθαλούς» άνθησης των Επιστημών.
0 Σχόλια
Πολιτική
Προκόπης Παυλόπουλος: «Η διαχρονία του Βυζαντινού Πολιτισμού κατά τις γραμματολογικές και νομικές της διαστάσεις»
Ομιλία στο πλαίσιο της Ημερίδας του Ινστιτούτου Βυζαντινού Πολιτισμού, με θέμα: Μορφές-ορόσημα του Βυζαντινού Πολιτισμού», παραχώρησε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Προκόπιος Παυλόπουλος.
29′ 35″ χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο
προκόπης-παυλόπουλος-η-διαχρονία-το-563046790
Φωτ. αρχείου: ΙΝΤΙΜΕ
Newsroom
Newsroom
28.05.2024 • 11:07
Κοινοποίηση
0 Σχόλια
Σχόλια
Ομιλία στο πλαίσιο της Ημερίδας του Ινστιτούτου Βυζαντινού Πολιτισμού, με θέμα: Μορφές-ορόσημα του Βυζαντινού Πολιτισμού», παραχώρησε ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Προκόπιος Παυλόπουλος.
Αναλυτικά όσα είπε:
Η ανεκτίμητη, πολυπρισματική, αξία του Βυζαντινού Πολιτισμού αποκαλύπτεται σταδιακώς και αδιαλείπτως, αναδεικνύοντας εναργώς τις πολιτισμικές «αντοχές» της κατά τον ρου της Ιστορίας. Και τούτο διότι οι μελετητές ανακαλύπτουν, συν τω χρόνω, ολοένα και πιο «συναρπαστικές» πτυχές της πεμπτουσίας του Βυζαντινού Πολιτισμού που, συμβατικώς, θεωρούμε ότι είχε ως αφετηρία τον τέταρτο αιώνα και «έπεσε», μαζί με την Κωνσταντινούπολη, το 1453. Χρησιμοποιείται εδώ ο όρος «συμβατικώς», διότι οι αυστηροί χρονικοί προσδιορισμοί δεν αρκούν, φυσικά, για να περιγραφεί η πολύπλευρη φυσιογνωμία του Βυζαντίου, πολλώ μάλλον όταν ο πολιτισμικός «φάρος» του Βυζαντινού Πολιτισμού εξέπεμπε, ακόμη και πολύ μετά το 1453, την λάμψη του στην Δυτική Ευρώπη. Μια λάμψη η οποία άλλωστε ακόμη «καταυγάζει» σήμερα τον ίδιο τον «πυρήνα» του Παγκόσμιου Πολιτισμού, κυρίως δε εκείνον του εν γένει Δυτικού Πολιτισμού, «συνηγορώντας» καταλυτικώς υπέρ της εντυπωσιακής διαχρονίας του Βυζαντινού Πολιτισμού.
Α. Οι ως άνω πτυχές της πεμπτουσίας του Βυζαντινού Πολιτισμού αποδεικνύουν, μεταξύ άλλων, και το πώς και γιατί ο Βυζαντινός Πολιτισμός συνέβαλε, καθοριστικώς, αφενός στην «αξιοποίηση» της Χριστιανικής Διδασκαλίας για να καταστεί ο τρίτος πυλώνας του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Και, αφετέρου και συνακόλουθα, στην «επιβίωση» του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος και του Πολιτισμού του έως την Αναγέννηση. Στο σημείο δε αυτό πρέπει να επισημανθεί, προς επίρρωση της τελευταίας διαπίστωσης, ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία οπωσδήποτε ξεκίνησε ως «διάδοχος» της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, «κληρονομώντας» από αυτήν κατά κύριο λόγο το εντυπωσιακό θεσμικό οικοδόμημα του Νομικού Πολιτισμού της. Πλην όμως η, ραγδαίως εξελιχθείσα στην συνέχεια, Ελληνική επιρροή επ’ αυτής, σε όλα τα επίπεδα -ιδίως δε στο πνευματικό επίπεδο- οδήγησε σύντομα στην γιγάντωση, ουσιαστικώς, της Ελληνικής «πτυχής» του Βυζαντίου. Σε αυτή την «πτυχή» οφείλει το Βυζάντιο, σε μεγάλο βαθμό, και το γεγονός ότι ουδέποτε αποτέλεσε μέρος του Μεσαίωνα και της ζοφερής πολιτιστικής οπισθοδρόμησης και υστέρησης που τον χαρακτηρίζει.
Β. Συμπερασματικώς, και εν είδει κατάληξης αυτής της εισαγωγής, το Βυζάντιο -κατ’ εξοχήν ως προς το θεσμικό πυλώνα του που αφορά το Βυζαντινορωμαϊκό Δίκαιο- οφείλει στην Αρχαία Ρώμη το θεσμικό «οπλοστάσιο» αναφορικά με την οργάνωση του Κράτους και την δόμηση και εφαρμογή της Έννομης Τάξης, επέκεινα δε αναφορικά με την διαμόρφωση της πρώτης, ιστορικώς, Νομικής Επιστήμης. Ενώ στην Αρχαία Ελλάδα και στον Πολιτισμό της οφείλει την εμβληματική πνευματική του, εν γένει, «ταυτότητα», η οποία συνθέτει την «ραχοκοκαλιά» του πρώτου πυλώνα του κοινού μας Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, ως ανυπέρβλητης πολιτισμικής δημιουργίας εντός της οποίας «κυριαρχεί» ο Άνθρωπος του Ελεύθερου Πνεύματος και της «αειθαλούς» άνθησης των Επιστημών.
Οι «δεσμοί» του Βυζαντινού Πολιτισμού με τον Ελληνικό Πολιτισμό της Κλασικής Αρχαιότητας είναι «ακατάλυτοι». Πολλοί ήταν εκείνοι, οι οποίοι επιχείρησαν να συγκαλύψουν αυτή την αλήθεια, και ιδίως όσοι στάθηκαν, με άκρως μεροληπτικό τρόπο, στο «πλευρό» της Καθολικής Εκκλησίας και των κρατικών της «παραφυάδων» για να μειώσουν στο ελάχιστο τις, πανθομολογούμενες πλέον, ευθύνες της για τον Μεσαίωνα.
Α. Οι «δεσμοί» που οικοδόμησε το Βυζάντιο με την Κλασική Αρχαιοελληνική Φιλοσοφία
Προς αυτή την κατεύθυνση εξαιρετικό ερευνητικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν προεχόντως οι «δεσμοί» που οικοδόμησε το Βυζάντιο με την Κλασσική Αρχαιοελληνική Φιλοσοφία.
1. Οι κατά τ’ ανωτέρω «δεσμοί» μεταξύ του Βυζαντινού Πολιτισμού και του Ελληνικού Πολιτισμού της Κλασικής Αρχαιότητας οφείλονται εν πολλοίς, σε δύο στενώς συνδεόμενους μεταξύ τους λόγους, όπως τους έχει αναδείξει μ’ εξαιρετικά τεκμηριωμένο τρόπο κυρίως ο Νίκος Σβορώνος, στην κλασική μελέτη του «Από το Βυζάντιο στην Ευρώπη» (εκδ. Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, 1987, μ’ έμφαση στο 4ο κεφ., που αφορά τον Ιωάννη Δαμασκηνό):
α) Κατά πρώτο λόγο, το Βυζάντιο διέσωσε μεγάλο μέρος της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, την οποία συνδύασε αρμονικώς με τις αρχές του Χριστιανισμού μέσω της διδασκαλίας των Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, ώστε από το αμάλγαμα αυτό να προκύψει εκείνο που θεωρείται ως η «πεμπτουσία» του Βυζαντινού Πολιτισμού.
β) Και, κατά δεύτερο λόγο, το Βυζάντιο στην συνέχεια διέδωσε τα διασωθέντα έργα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στην Δυτική Ευρώπη. Γεγονός το οποίο έδωσε «ζωογόνο» ώθηση και στην εμπέδωση του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, ως πρώτου και θεμελιώδους, διαχρονικώς, πυλώνα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Αλλά και στην καθιέρωση της Χριστιανικής Διδασκαλίας ως του τρίτου, πλέον, πυλώνα στήριξης του «αετώματος» του Πολιτισμού τούτου.
2. Ακριβέστερα:
α) Δεν μπορεί ν’ αμφισβητηθεί, με βάση και τα δεδομένα της ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, ότι ο Βυζαντινός Πολιτισμός, ως πολιτισμικό «αμάλγαμα» το οποίο συνέδεσε με ιδανικό -οιονεί «φυσικό» θα μπορούσαμε να πούμε- τρόπο την δική του πολιτισμική δημιουργία στο «άρμα» της πολιτισμικής δημιουργίας της Αρχαιότητας εν γένει για να «περάσει» η τελευταία στην Αναγέννηση, συνίσταται πρωτίστως σε μια τεραστίων διαστάσεων, τόσο ποσοτικώς όσο και ποιοτικώς, Γραμματεία, αποτελούμενη από σπουδαία έργα.
β) Έργα που μαρτυρούν βαθύτατη φιλοσοφική παιδεία, αγωνιώδεις «αναβάσεις» στο «δύσβατο όρος» της θεογνωσίας, υπαρξιακές αναζητήσεις, αναλύσεις περί της ανθρώπινης ψυχής από τους Νηπτικούς Πατέρες -οι οποίοι ακόμη εκπλήσσουν τον μελετητή με την εμβρίθεια και την οξυδέρκειά τους- Τέχνη υψηλού επιπέδου, οι επιρροές της οποίας ανιχνεύονται ως και στους μοντερνιστές ζωγράφους του 20ού αιώνα, μουσική που δεν αποτελεί ένα «συναυλιακό ακρόαμα» αλλά διατηρεί πάντα την ζωντανή, λειτουργική, θέση της στην Ορθόδοξη Λατρεία.
Β. Από το Βυζάντιο στην Δυτική Ευρώπη και «τανάπαλιν»
Μια πιο εμπεριστατωμένη προσέγγιση της πεμπτουσίας του Βυζαντινού Πολιτισμού και της μετέπειτα χαρακτηριστικής πολιτισμικής επιρροής του προϋποθέτει, φυσικά inter alia, και την αντίστοιχη προσέγγιση της «αμφίδρομης» επικοινωνίας του Βυζαντίου με την Δυτική Ευρώπη, η οποία είχε ως επίκεντρο την πνευματική δημιουργία στην Κωνσταντινούπολη, ιδίως μέσω των έργων Μεγάλων και «φωτισμένων» Πατέρων της Εκκλησίας, όπως προεχόντως ο Ιωάννης Δαμασκηνός.
1. Προς αυτή την κατεύθυνση οι Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας, ύστερα από το σύντομο ξεπέρασμα της αρχικής σφοδρής αντίθεσης του Χριστιανισμού προς τα πνευματικά δημιουργήματα της Αρχαιότητας -και, πρωτίστως, της Κλασικής Ελληνικής Αρχαιότητας- συνδύασαν, κατά τρόπο σχεδόν μοναδικό, τα δημιουργήματα αυτά με τις αρχές της Χριστιανικής Διδασκαλίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: Ο Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός, με το έργο του «Πηγή Γνώσεως» και ο Μέγας Βασίλειος, με το έργο του «Πρός τούς νέους, ὅπως ἄν ἐξ Ἑλληνικῶν ώφέλοιντο λόγων».
