Συνέντευξη στον Σπύρο Σουρμελίδη για την Κυριακάτικη Kontranews
Η κυβέρνηση στηρίζει το δόγμα ότι η κατοικία είναι εμπόρευμα και asset του κατασκευαστικού κλάδου, αφήνει εγκαταλελειμμένο το υπάρχον στεγαστικό απόθεμα, προς χάριν μελλοντικών επενδυτών, ενώ αδιαφορεί για την εκτίναξη των ενοικίων και την απώλεια πρώτων κατοικιών» τονίζει η Ολγα Νάσση, μία από τους βασικούς συντελεστές της διαμόρφωσης του στεγαστικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ.
Αναγνωρίζεται πλέον από όλους ότι υπάρχει πρόβλημα στέγασης στην χώρα μας. Υψηλά ενοίκια και την ίδια ώρα πλειστηριασμοί. Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό στο πρόβλημα στέγαση;
Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση όσον αφορά την αναλογία κόστους στέγασης και διαθέσιμου εισοδήματος, εάν υπολογίζουμε και άλλους δείκτες είναι η χειρότερη χώρα της Ευρώπης όσον αφορά τη στέγαση. Οι πλειοψηφία των ενοικιαστών, δαπανούν άνω
του 50% του εισοδήματός τους για την κατοικία (ενοίκιο και λογαριασμοί). Ποσοστό που αυξάνεται κατά πολύ, μέχρι και το 88% στους ανθρώπους με χαμηλό εισόδημα (αντίστοιχα στη Μάλτα είναι 9,2%). Ειδικά στην Ελλάδα πλήττονται οι νέες και οι νέοι, που σήμερα κατά πλειοψηφία στερούνται μια ανεξάρτητη ζωή και δεν έχουν καμία προοπτική στεγαστικής σταθερότητας. Είναι πλέον ζήτημα επιβίωσης.
Πως κρίνετε την πολιτική της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά στη στέγαση;
Η κυβέρνηση αναπαράγει ακριβώς τη συνταγή που έχει προκαλέσει τη στεγαστική κρίση στο
κόσμο και σήμερα εκδηλώνεται με δραματικό τρόπο στην Ελλάδα. Tο δόγμα ότι η κατοικία είναι εμπόρευμα και asset του κατασκευαστικού κλάδου, αφήνει εγκαταλελειμμένο το υπάρχον στεγαστικό απόθεμα, προς χάριν μελλοντικών επενδυτών, ενώ αδιαφορεί για την εκτίναξη των ενοικίων και την απώλεια πρώτων κατοικιών. Η αγορά στη βραχυχρόνια μίσθωση (Αirbnb) παραμένει ανεξέλεγκτη, βλέπουμε μόνο το άνοιγμα στη μεγάλη ακίνητη περιουσία και στην κερδοσκοπική αντιμετώπιση της στέγασης. Αντιθέτως ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλ. Τσίπρας στις 5 Ιουλίου παρουσίασε το σχέδιο για την στεγαστική πολιτική. Ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο που μπορώ να το χαρακτηρίσω πρωτοπόρο για τα ελληνικά δεδομένα.
Είναι το Ταμείο Ανάκαμψης μια ευκαιρία για δημόσια στεγαστική πολιτική;
Η Ελλάδα παραμένει η μοναδική χώρα που δεν έχει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο κοινωνικής στέγασης, με την παροχή ενός δημόσιου στεγαστικού αποθέματος, σχέδιο που έχει αποδειχθεί ότι είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος και για πραγματική μείωση του κόστους αλλά και για την εξασφάλιση της πρόσβασης σε αξιοπρεπή στέγαση για όλες και όλους. Η Στεγαστική Πολιτική κάθε κράτους μέλους μπορεί να βρει χρηματοδότηση από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), από την Πολιτική Συνοχής (περίοδο 2021-2027) και από τα διαφορά περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα που συγχρηματοδοτούνται από το ΕΚΤ+, από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης κλπ. Μια πρώτη μεγάλη χαμένη ευκαιρία για την
Ελλάδα είναι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όπου σχεδόν η στέγαση απουσιάζει. Θυμίζω ότι η Πορτογαλία επένδυσε 2, 7 δις, η Ισπανία 1 δισ ευρώ, και η Ελλάδα μόνο 1,3 εκατ. ευρώ για ένα πιλοτικό πρόγραμμα ανακαίνισης. Τα ίδια χρήματα στο ιταλικό ΤΑΑ, διέθεσαν 175 εκατ. για ένα πολιτικό πρόγραμμα στεγαστικό πρόγραμμα και χρησιμοποιήθηκαν για την ενεργειακή αναβάθμιση 18 διαμερισμάτων!
Η στεγαστική κρίση είναι μείζον κοινωνικό πρόβλημα στη Ελλάδα. Τι γίνεται όμως στην υπόλοιπη Ευρώπη;
Η Ευρώπη βιώνει εδώ και αρκετό καιρό μια βαθιά στεγαστική κρίση. Τα τελευταία δέκα χρόνια, η τιμή πώλησης των κατοικιών αυξήθηκε κατά μέσο όρο 30%, ενώ τα ενοίκια περίπου 15%. Η διαβίωση σε μια πρωτεύουσα (και όχι μόνο) έχει γίνει όλο και πιο δύσκολη, με εξαίρεση τις χώρες, οι οποίες έχουν παράδοση στην κοινωνική κατοικία. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Βιέννης, όπου πάνω από το 60% των πολιτών της ζουν σε «κοινωνικές κατοικίες» που ανήκουν στο δημαρχείο ή σε συνεταιρισμούς που επιδοτούνται από το κράτος και οι οποίες διαθέτουν χώρους για πισίνες, κήπους, παιδικούς σταθμούς, βιβλιοθήκες. Όμως η χρηματοπιστωτική κρίση, οι ιδιωτικοποιήσεις και η κερδοσκοπία στον τομέα των ακινήτων έχουν μειώσει (δραστικά) τη διαθεσιμότητα κοινωνικής κατοικίας, με αποτέλεσμα σήμερα η στέγαση να είναι επισφαλής για περίπου 82 εκ. κατοίκους.
Υπάρχουν ευρωπαϊκά εργαλεία για την διαχείριση του προβλήματος;
Η Ευρώπη, πράγματι, έχει προσφέρει υποστήριξη με νομοθετικές πρωτοβουλίες προς τα κράτη-μέλη για αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ταμείων. Το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίο της 21ης Ιανουαρίου 2021 σχετικά με την πρόσβαση σε αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγαση για όλους, η οποία ψηφίστηκε με μεγάλη πλειοψηφία, αποτελεί σημαντική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζεται και γίνεται αντιληπτό το στεγαστικό ζήτημα. Ορίζει σαφώς το δικαίωμα στη στέγαση ως δικαίωμα, προϋπόθεση για την άσκηση άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων, και ζητεί να αναγνωριστεί και να
μπορεί να επιβληθεί ως τέτοιο από την εθνική νομοθεσία. Ορίζει τη στέγαση ως κοινωνική υπηρεσία γενικού συμφέροντος και όχι ως εμπόρευμα. Ζητεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, δηλαδή πρόβλεψη ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη διαθεσιμότητα (και καλύτερης ποιότητας) για οικονομικά προσιτή κοινωνική στέγαση. Σήμερα είναι ευρέως αποδεκτή -και σε επίσημα έγγραφα- η κατεύθυνση ότι:
– Το κόστος στέγασης δεν πρέπει ξεπερνάει το 30% του διαθέσιμου εισοδήματος με βάση τον δείκτη τιμών.
– Πρέπει να ρυθμιστεί η αγορά στέγασης, ξεκινώντας από τις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις (Airbnb).
– Να αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις για την κοινωνική στέγαση.
– Να υλοποιηθεί η ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων που ήδη απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης (τα κτίρια
ευθύνονται για το 40% της ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ και το 36% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου).
Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν πάρει πρωτοβουλίες;
Οι στεγαστικές πολιτικές παραμένουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών και συνεπώς στην πολιτική βούληση των διαφόρων κυβερνήσεων. Γι’ αυτό το 2020, οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις υιοθέτησαν γρήγορα και αποτελεσματικά μέτρα έκτακτης ανάγκης για τη στήριξη των εισοδημάτων ή την προσωρινή απαγόρευση των εξώσεων. Οι χώρες με προοδευτικές κυβερνήσεις έχουν πρόσφατα υιοθετήσει σχέδια για περισσότερες επενδύσεις σε κοινωνική, δημόσια και οικονομικά προσιτή στέγαση. Στην Πορτογαλία, ο «βασικός νόμος για τη στέγαση» στοχεύει να αντιμετωπίσει την κατοικία ως «κοινωνικό αγαθό», όπως και την εκπαίδευση ή την υγειονομική περίθαλψη. (Στην Πορτογαλία, η πράσινη μετάβαση των κτιρίων υπερβαίνει ακόμη και την ενεργειακή απόδοση και περιλαμβάνει την
κυκλική οικονομία). Στην Ισπανία, προγραμματίζονται διάφορες φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις: με πρώτο τον «νόμο για το δικαίωμα στη στέγαση» (Φεβρουάριος 2022) και την υποχρέωση οι δημόσιες αρχές να εγγυώνται το δικαίωμα στη στέγαση και να αποτρέπουν
την κερδοσκοπία. Ενώ ορισμένες χώρες έχουν προχωρήσει προς τα εμπρός, δυστυχώς η Ελλάδα πάει πίσω. Και είναι αυτό που επισημαίνει ο ΣΥΡΙΖΑ με την ολοκληρωμένη του πρόταση την οποία παρουσίασε ο Αλέξης Τσίπρας πριν από λίγες μέρες (Τρίτη 5.7).
Οι 4 άξονες της στεγαστικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ
Α. Η αντιμετώπιση του μη εξυπηρετούμενου ιδιωτικού χρέους των νοικοκυριών με
εγγύηση την κατοικία. Κατάργηση του ακραία αντικοινωνικού Πτωχευτικού Νόμου
της ΝΔ. Επαναφορά της προστασίας τη κύριας κατοικίας των λαϊκών στρωμάτων και
της μεσαίας τάξης με την υπαγωγή της τόσο στην εξωδικαστική όσο και στη δικαστική
διαδικασία.
Β. Ο έλεγχος της δραστηριότητας του Airbnb και την αντιμετώπιση της φούσκας ακινήτων. Το πρόβλημα είναι το καθεστώς άγριας δύσης, που αφήνει ανεξέλεγκτη τη δυνατότητα
κάποιων ισχυρών, να αγοράζουν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα και να μετατρέπουν παραδοσιακές οικιστικές ζώνες σε γειτονιές Airbnb.
Γ. Η προστασία του δικαιώματος των νέων στην αυτόνομη και ανεξάρτητη ζωή. Στόχος η
επανάκτηση του δικαιώματος στη Στέγη των νέων και ειδικότερα των νέων ζευγαριών 24-44 ετών.
Δ. Η Νέα Στεγαστική Πολιτική αποβλέπει στην εξασφάλιση αξιοπρεπούς στέγης για την
κοινωνική πλειοψηφία.
*Η Όλγα Νάσση είναι πανεπιστημιακός ανθρωπολόγος και focal point στην Ελλάδα του International Alliance of Inhabitants ΙΑΙ – (Δίκτυο Οργανώσεων για το Δικαίωμα στη Στέγαση και το Δικαίωμα στην Πόλη που συνεργάζεται με τον Ειδικό Εισηγητή του ΟΗΕ για το Δικαίωμα στη Στέγαση και είναι εταίρος του Διεθνούς Δικαστηρίου για τις εξώσεις, πρόσφατα το δίκτυο διακρίθηκε επιτυγχάνοντας μορατόριουμ στις εξώσεις)
