Φαραντούρης : Εφαρμόστε το Διεθνές Δίκαιο, δεν αρκεί η επίκλησή του!

Του ΝΙΚΟΛΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ

Χαρακτήρισα «στρατηγική περικύκλωση της Ελλάδας» τις εξελίξεις στη Μεσόγειο. Από όλες τις χώρες με τις οποίες η Ελλάδα απολάμβανε προνομιακή σχέση σήμερα βλέπουμε αναδιπλώσεις, αναθεωρήσεις, ακόμη και εχθρικές ενέργειες. Εσχάτως, ακόμη κι από εταίρους στην ΕΕ, όπως η Ιταλία. Τελευταίο επεισόδιο σε αυτό το σπιράλ απαξίωσης η «τριεθνής» της Κωνσταντινούπολης.

Μελόνι (Ιταλία) – Ερντογάν (Τουρκία) – Ντμπεϊμπά (Λιβύη) συναντήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα σε μια διάσκεψη που η Ελλάδα όφειλε να την είχε προλάβει. Οι τρεις χώρες, στο ανώτατο επίπεδο, συζητούν μεταξύ άλλων και ενεργειακή συνεργασία, με το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο, που «οριοθετεί» ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, στο τραπέζι. Η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης είναι «ότι το μνημόνιο είναι παράνομο». Είναι ασφαλώς παράνομο, αλλά πάνω στο τραπέζι. Όπως δεν υπήρξε κάποια διορατική πολιτική αποτροπής, ώστε να μην αιφνιδιαστούμε τον Νοέμβριο του 2019, που υπογράφτηκε, ούτε σήμερα υπάρχει κάποια ουσιαστική πρωτοβουλία ως απάντηση στις προκλητικές ενέργειες της Άγκυρας και τις εξίσου ανησυχητικές δολιχοδρομίες της Ιταλίας.

Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται σε όλες τις παράνομες ενέργειες της γείτονος (αλλά και τις χλιαρές αντιδράσεις των εταίρων μας στην ΕΕ): Απ’ την παράνομη κατά το διεθνές δίκαιο απειλή πολέμου (casus belli) και την παράνομη οριοθέτηση των θαλασσίων πάρκων τους μέχρι, ασφαλώς, την παράνομη στρατιωτική κατοχή της Κύπρου. Σε όλα αυτά δεν ωφελεί να αρκούμαστε στην επίκληση του Διεθνούς Δικαίου. Οφείλουμε να οργανώνουμε μεθοδικά και στιβαρά την εφαρμογή του.

Αυτό επιδιώκω στις παρεμβάσεις μου ως μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των κρίσιμων επιτροπών Ασφάλειας και Άμυνας, Προϋπολογισμού, Περιβάλλοντος και Συνταγματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και της διακοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας ΕΕ – ΗΠΑ.

Στις γραπτές ερωτήσεις μου στην Κομισιόν όσον αφορά τα θαλάσσια πάρκα μας αλλά και στη συνάντησή μου με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες και την προηγούμενη εβδομάδα στην επιστολή μου στον υπουργό Εξωτερικών και αντιπρόεδρο της ιταλικής κυβέρνησης Αντόνιο Ταγιάνι, επεσήμανα όχι μόνο τις παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου απ’ την Τουρκία αλλά και τον τρόπο για την επιβολή του.

Για παράδειγμα: δεν μπορεί Τουρκία και Λιβύη, Συρία αλλά και Αίγυπτος ή οποιαδήποτε άλλη χώρα να καρπώνεται δισ. ευρώ απ’ την ΕΕ, με τη συναίνεση της Ελλάδος και της Κύπρου, τη στιγμή που παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο.

Η τήρηση του Διεθνούς Δικαίου και η εγκατάλειψη των ενεργειών που το παραβιάζουν θα πρέπει να αποτελεί μια αιρεσιμότητα (conditionality), μία προϋπόθεση, δηλαδή, που εάν δεν τηρείται, ματαιώνονται ή αναστέλλονται οποιεσδήποτε χρηματοδοτήσεις.

Ούτε μπορεί οι εταίροι μας να απεργάζονται συνεργασίες στη Μεσόγειο με χώρες που απειλούν την Ελλάδα και εμείς να επικαλούμαστε το Διεθνές Δίκαιο «στη γωνιά μας», χωρίς στιβαρή αντίδραση εντός της ΕΕ.

Ακολουθούν εκτεταμένα αποσπάσματα της επιστολής στον Ιταλό υπουργό Εξωτερικών και Αντιπρόεδρο της Ιταλικής Κυβέρνησης Antonio Tajani:

Εξοχότατε Υπουργέ / Αγαπητέ Αντόνιο,

Απευθύνομαι με πνεύμα συναδελφικότητας και αμοιβαίου σεβασμού, το οποίο άλλωστε εκπορεύεται από την θητεία μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την κοινή αγωνία μας για τη συνοχή και τη στρατηγική πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μου έδωσε μεγάλη χαρά η συνάντησή μας τον περασμένο Ιούνιο στην Ταορμίνα, με την ευκαιρία της 70ής επετείου της Διάσκεψης της Μεσσήνης, μιας συμβολικής στιγμής για όσους από εμάς παραμένουμε προσηλωμένοι στο ευρωπαϊκό ιδεώδες.

Η συζήτησή μας για τη διαρκή παρακαταθήκη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος ήταν επίκαιρη και ουσιαστική. Θυμάμαι με ιδιαίτερη καθαρότητα τη σκέψεις που μοιραστήκαμε: «Δεν υπάρχουν μικρές και μεγάλες χώρες στην Ευρώπη. Υπάρχουν οι μικρές και όσες δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει ότι είναι μικρές, στην παγκόσμια σφαίρα.

Αλλά όλοι μαζί μπορούμε να είμαστε μεγάλοι, ισχυροί και επιδραστικοί, καταλύτης εξελίξεων και παράγοντας σταθερότητας, ειρήνης, ασφάλειας και ευημερίας για τους λαούς μας και τον κόσμο». Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο κλασικός νους του Βιργιλίου μάς προσφέρει ένα διαχρονικό μήνυμα: E pluribus unum — εκ των πολλών, το εν. Ως μέλος της Επιτροπής για την Ασφάλεια και την Άμυνα και της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και απευθυνόμενος προς εσένα όχι μόνο με την ιδιότητά σου ως Υπουργού Εξωτερικών της Ιταλίας, αλλά και ως πρώην Προέδρου του Κοινοβουλίου μας και διαχρονικού υπερασπιστή του ευρωπαϊκού οράματος, γνωρίζω πως και οι δύο φέρουμε την ευθύνη να προάγουμε αυτό το πνεύμα ενότητας ακόμη και εν μέσω διαφωνιών.

Με αυτό το συναδελφικό αίσθημα καθήκοντος, θα ήθελα να εκφράσω την ανησυχία μου σχετικά με την πρόσφατη τριμερή συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη, μεταξύ Ιταλίας, Τουρκίας και της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης.

Παρ’ ό,τι κάθε διπλωματική πρωτοβουλία που αποσκοπεί στην αποκλιμάκωση εντάσεων και την προώθηση του διαλόγου στην περιοχή είναι καταρχήν ευπρόσδεκτη, ο αποκλεισμός της Ελλάδας, ενός κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, που επηρεάζεται άμεσα από τα υπό συζήτηση ζητήματα, εγείρει ερωτήματα ως προς τη συνοχή τέτοιων προσπαθειών.

Εάν, όπως δηλώθηκε, ο σκοπός της συνάντησης ήταν η αναζήτηση «κοινών προσεγγίσεων» σε τομείς όπως η μετανάστευση και η ενεργειακή συνεργασία, η απουσία της Ελλάδας, ως άμεσα εμπλεκόμενης και ενεργά παρούσας και στους δύο αυτούς τομείς, δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ατυχής και εν δυνάμει υπονομευτική για την ενιαία ευρωπαϊκή στάση.

Η Ελλάδα δεν βρίσκεται μόνο γεωγραφικά στο κέντρο αυτών των θεμάτων, αλλά και πολιτικά. Από τις μεταναστευτικές ροές στη Μεσόγειο έως τις ενεργειακές διαδρομές της Ανατολικής Μεσογείου, αποφάσεις που λαμβάνονται εν τη απουσία της Ελλάδας, δεν μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμες, δίκαιες ή στρατηγικά επαρκείς.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η αναθέρμανση της συζήτησης γύρω από το «Τουρκολιβυκό Μνημόνιο» για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών· ένα κείμενο που έχει καταδικαστεί όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από τα ίδια τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και ιδίως της UNCLOS, στην οποία είναι συμβαλλόμενη τόσο η Ιταλία όσο και η Ελλάδα. Το εν λόγω Μνημόνιο επιχειρεί να επιβάλλει «δικαιοδοσίa» σε περιοχές όπου η Τουρκία δεν διαθέτει κανένα νομικό έρεισμα, παραγνωρίζοντας πλήρως την παρουσία ελληνικών νησιών όπως η Κρήτη. Η εφαρμογή του θα οδηγούσε στην de facto ακύρωση του ελληνικού δικαιώματος πρόσβασης στην υφαλοκρηπίδα και στις ΑΟΖ της χώρας, παρεμποδίζοντας κάθε νόμιμη ενεργειακή δραστηριότητα και αναπτυξιακή προοπτική.

Η -έστω σιωπηρή ή έμμεση- αποδοχή τέτοιων ρυθμίσεων από οποιοδήποτε κράτος-μέλος της ΕΕ θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο προηγούμενο, καθώς θα εκλαμβανόταν ως ανοχή απέναντι σε μια αναθεωρητική πρακτική που υπονομεύει όχι μόνο τη διεθνή νομιμότητα, αλλά και την αξιοπιστία της ίδιας της Ένωσης στη γειτονιά της.

Θα μιλήσω με την ειλικρίνεια που μας προσφέρει η κοινή ευρωπαϊκή μας αποστολή. Η «νεο-οθωμανική» περιφερειακή στρατηγική της Τουρκίας, με στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη, τη Συρία και το Ιράκ, με αποσταθεροποιητική εμπλοκή στην Ανατολική Μεσόγειο, με τη συνεχιζόμενη κατοχή της βόρειας Κύπρου και με ρητή απειλή κατά της Ελλάδας στην περίπτωση που ασκήσει τα νόμιμα κυριαρχικά της δικαιώματα, την καθιστά αποκλίνουσα από τις θεμελιώδεις αρχές και τη στρατηγική συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντιθέτως, Ιταλία και Ελλάδα μοιράζονται όχι μόνο κοινά νερά, αλλά ένα ολόκληρο πολιτισμικό υπόδειγμα.

Είμαστε κληρονόμοι μιας κοινής ιστορικής ταυτότητας και εταίροι στις απαιτήσεις που συνεπάγεται η ευθύνη του ευρωπαϊκού Νότου. Τη στιγμή που η μαζική μετανάστευση, τα ζητήματα ασφαλείας και ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων τέμνονται στην περιοχή μας, δεν υπάρχουν περιθώρια για παρανοήσεις ή μονομερείς πρωτοβουλίες. Στο πλαίσιο αυτό, εισηγούμαι όπως οι μελλοντικές διαβουλεύσεις για την Ανατολική Μεσόγειο περιλαμβάνουν όλα τα άμεσα ενδιαφερόμενα κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας, της Κύπρου και πέραν αυτών, όπου αρμόζει, της Αιγύπτου.

Μόνο ένα πραγματικά συμμετοχικό πλαίσιο μπορεί να αποδώσει βιώσιμα αποτελέσματα και να διασφαλίσει τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της Ευρώπης. * Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι Ευρωβουλευτής (The Left), Μέλος της Επιτροπής Προϋπολογισμού, Περιβάλλοντος, Ασφάλειας και Άμυνας και Συντονιστής της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και κάτοχος της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ