Ο θεσμός των ψηφοδελτίων Επικρατείας, μπορεί να αποτελεί οργανικό στοιχείο της μεταπολιτευτικής μας δημοκρατίας, όμως οι ρίζες του εντοπίζονται στην προδικτατορική περίοδο.
Στην περίφημη πρόταση «βαθείας τομής», που υπέβαλε η κυβέρνηση της ΕΡΕ, για την εισαγωγή σημαντικών μεταρρυθμίσεων, στο τότε ισχύον Σύνταγμα, του 1952, είχε γίνει για πρώτη φορά νύξη, στην ανάγκη εξασφάλισης εισόδου στο Κοινοβούλιο, επιφανών προσωπικοτήτων, με λαμπρή ακαδημαϊκή σταδιοδρομία και κοινωνική καταξίωση, που όμως ήταν απρόθυμοι ή δεν είχαν το επικοινωνιακό χάρισμα, για να επιδοθούν με επιτυχία στο «κυνήγι» του σταυρού.
Η πρόταση εκείνη «πήγε άκλαυτη», μετά το άδοξο τέλος της τότε κυβέρνησης και της μακράς κυριαρχίας της δεξιάς.
Όμως, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, εμπνευστής εκείνης της θεσμικής πρότασης, πανίσχυρος πια, θέλησε να κάνει πράξη αυτά που επιχείρησε τότε, αλλά απέτυχε.
Ο ίδιος άλλωστε είχε εκμυστηρευτεί, ότι η αποτυχία του εκείνη, σε συνδυασμό βέβαια με τα δραματικά γεγονότα της εποχής, όπως η δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη, τον οδήγησαν εκτός πολιτικού βίου, αλλά και εκτός Ελλάδας.
Δεν είναι τυχαίο ότι επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας, που καθιερώθηκε με τον εκλογικό νόμο, για την πρώτη μεταδικτατορική εκλογική αναμέτρηση, τοποθετήθηκε ο επιφανής καθηγητής Φιλοσοφίας Κωνσταντίνος Τσάτσος, που είχε αναλάβει και την επιμέλεια σύνταξης της πρότασης «βαθείας τομής».
Ηταν ο ίδιος που, μένοντας εκτός κυβέρνησης, ανέλαβε επικεφαλής της Επιτροπής για την κατάρτιση του νέου Συντάγματος, στη συνέχεια δε έγινε και ο πρώτος αιρετός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με πλήρη θητεία και σε εφαρμογή του νέου Καταστατικού Χάρτη.
Αξίζει να σημειωθεί πως και προσωρινός, με την ψήφο της Βουλής, επικεφαλής του κράτους, ανέλαβε ο ακαδημαϊκός και πρώην πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας, που διώχθηκε από τη χούντα, Μιχαήλ Στασινόπουλος.
Στις εκλογές του 1977, την πρώτη θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας, της ΝΔ, κατέλαβε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, που αποδέχθηκε σχετική πρόταση του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Στο ψηφοδέλτιο εκείνο μετείχε και ο καθηγητής Σπύρος Δοξιάδης, μια τεράστια πνευματική μορφή της εποχής, που ανέλαβε υπουργός Υγείας, θέτοντας τις βάσεις για το δημόσιο σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας, που δεν προχώρησε εξαιτίας εσωτερικών αντιδράσεων και αγκυλώσεων.
Η προσπάθεια όμως δεν πήγε χαμένη, καθώς οι διαβουλεύσεις του τότε υπουργού, με όλα τα κόμματα και φορείς, αξιοποιήθηκαν μετά τον Οκτώβριο του 1981, από την «κυβέρνηση της Αλλαγής», για τη δημιουργία του ΕΣΥ.
Τη συμβολή του Σπύρου Δοξιάδη δε δίστασε να εξάρει και ο υπουργός Υγείας στην πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, Παρασκευάς Αυγερινός.
Για το ΠΑΣΟΚ, το ψηφοδέλτιο Επικρατείας άρχισε να αποκτά ενδιαφέρον, από το 1977.
