Η αποκάλυψη του βαθμού διείσδυσης της αντιδικτατορικής αντίστασης στο χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων, με το Κίνημα της χούντας, ώθησε τον δικτάτορα σε κινήσεις, που πήραν την ονομασία «φιλελευθεροποίηση» του καθεστώτος.
Ότι μέχρι τότε και παρά τις επίμονες πιέσεις, ακόμη και από υποστηρικτές της όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, αρνούνταν να πράξει, πιστεύοντας ότι ο χρόνος λειτουργούσε υπέρ του, υπέρ της διαιώνισης της ανέλεγκτης εξουσίας του, αναγκάστηκε ο Παπαδόπουλος, ως ο, φαινομενικά τουλάχιστον, απόλυτα κυρίαρχος στους κόλπους της χούντας, να το πράξει με το χρόνο να μην είναι σύμμαχος γι` αυτόν, καθώς το περιβάλλον είναι γίνει πια εξαιρετικά δυσμενές και η παντοδυναμία των πρώτων χρόνων, κυρίως βέβαια χάρη στο θηριώδη κατασταλτικό μηχανισμό, κυρίως δε η όποια ανοχή προς το καθεστώς, είχαν υποστεί μεγάλα ρήγματα.
Όπως και να έχει, ενώ η «είσοδος» του 1973 έγινε σε καταθλιπτική ηρεμία, ξάφνου ο χρόνος αρχίζει να πυκνώνει. Η έξαρση και μαζικοποίηση του φοιτητικού κινήματος, η ένωση του με ευρύτερα λαϊκά στρώματα, που κατέδειξαν οι δυο καταλήψεις στη Νομική Σχολή, τον Φεβρουάριο-Μάρτιο, στη συνέχεια δε η κίνηση στον χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων, δεν άφηναν περιθώρια για άλλη αναβλητικότητα.
Με πρόσχημα τη διαφαινόμενη ανάμιξη του τότε αυτοεξόριστου βασιλιά Κωνσταντίνου, ο Παπαδόπουλος σε μια αιφνιδιαστική κίνηση εξήγγειλε την αλλαγή του πολιτεύματος, με την κατάργηση της βασιλικής δυναστείας και την εγκαθίδρυση Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας.
Αυτοδιοριζόμενος ως ο πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, υποσχέθηκε ότι θα ακολουθούσαν κινήσεις, που θα κατέληγαν στη δυνατότητα των πολιτών, να εκλέξουν επιτέλους τους εκπροσώπους τους, στην άσκηση της εκτελεστικής, αλλά και της νομοθετικής εξουσίας.
Ταυτόχρονα ανακοίνωσε ότι η πολιτειακή αλλαγή θα ετίθετο υπό την κρίση των πολιτών, με δημοψήφισμα που εξαγγέλθηκε για τις 29 Ιουλίου.
Ουδείς βέβαια είχε την παραμικρή αυταπάτη για τη γνησιότητα της όλης διαδικασίας, όπως το ότι το αποτέλεσμα, θα εμφανιζόταν από τον προπαγανδιστικό μηχανισμό της χούντας, ως νομιμοποίησή της στο λαό, συμπαρασύροντας και εκείνους, από τον χώρο του Κέντρου ως την Αριστερά, που ήταν ιδεολογικά αντίθετοι προς το θεσμό της κληρονομικής, «ελέω Θεού» βασιλικής δυναστείας.
Την παγίδα που πήγε να στήσει το χουντικό καθεστώς αντελήφθη πρώτος ο Ανδρέας Παπανδρέου, δίνοντας γραμμή για ΑΠΟΧΗ ή ΑΚΥΡΟ-ΛΕΥΚΟ, ώστε να μη νομιμοποιηθεί κατά οποιονδήποτε τρόπο η δικτατορία.
Άλλες δυνάμεις, κυρίως από τα προδικτατορικά αστικά κόμματα, έκριναν ότι έπρεπε να αξιοποιηθεί η ευκαιρία, ώστε να εκφραστεί η αντίθεση στη δικτατορία, διευκρινίζοντας ότι το ΟΧΙ αφορούσε αποκλειστικά στην αποδοκιμασία του καθεστώτος και όχι στην επίλυση του πολιτειακού ζητήματος, που δε μπορούσε να γίνει από τη χούντα.
