Το λεγόμενο «βρόμικο 89» έχει συνδεθεί στη συλλογική μνήμη με την περιβόητη «κάθαρση» και με εικόνες από το Ειδικό Δικαστήριο και τα αλήστου μνήμης «γουνάκια».
Όμως αυτή η πορεία, που ξεκίνησε με το σχηματισμό της κυβέρνησης Τζαννετάκη, τέτοιες μέρες, του 1989, έχει περάσει και ως μια περίοδος κυβερνητικής αστάθειας, αν όχι ακυβερνησίας, καθώς, για ένα διάστημα 10 μηνών εναλλάσσονταν στη διακυβέρνηση σχήματα περιορισμένης διάρκειας και ευθύνης, με μονοθεματική ατζέντα ή υπηρεσιακές κυβερνήσεις.
Ηταν μια περίοδος πρωτόγνωρης δοκιμασίας για τη μεταδικτατορική πολιτική ζωή, καθώς, από την προηγούμενη 15ετία ελεύθερου κοινοβουλευτικού βίου, είχαμε μια αδιατάρακτη εναλλαγή μονοκομματικών κυβερνήσεων, με άνετη, αυτοδύναμη πλειοψηφία, με πολύ ισχυρές μάλιστα προσωπικότητες στο «τιμόνι», όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Απ’ αυτή την άποψη, το καλοκαίρι του 1989 αποτέλεσε μια τομή, στα μεταπολιτευτικά πολιτικά μας πράγματα και σε ό,τι αφορά στη λειτουργία των θεσμών. Το ξεκίνημα έγινε, για να τα λέμε όλα, με το νέο εκλογικό νόμο που κατέθεσε η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, λίγο πριν τη λήξη της συνταγματικής της θητείας.
Ενα νέο εκλογικό σύστημα που προσέγγιζε κατά πολύ εκείνο της απλής και ανόθευτης αναλογικής, που σταθερά υποστήριζε η παραδοσιακή αριστερά και στα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του το ΠΑΣΟΚ.
Εισηγητής, τυπικά, ήταν ο καθ’ ύλη αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών Ακης Τσοχατζόπουλος, αλλά αποτελούσε κοινό τόπο πως εμπνευστής και πραγματικός δημιουργός ήταν ο Μένιος Κουτσόγιωργας, που τον είχε επεξεργαστεί λίγο πριν την υποχρεωτική αποχώρησή του από το κυβερνητικό σχήμα, αλλά και τον αποκλεισμό του από τα ψηφοδέλτια του Κινήματος, λόγω της εμπλοκής του ονόματός του, στο σκάνδαλο της Τράπεζας Κρήτης.
Ήταν ο Αχαιός πολιτικός, άλλωστε, που αν και εκτός ενεργού δράσης, είχε έγκαιρα προβλέψει, νωρίς το βράδυ της εκλογικής Κυριακής, όταν τα πρώτα αποτελέσματα έδειχναν το αντίθετο, με συνομιλία του με διευθυντικό στέλεχος εφημερίδας, ότι δεν θα υπήρχε εν τέλει αυτοδυναμία, για την προπορευόμενη ΝΔ.
Αλλωστε ήταν και ο «κρυφός» στόχος του συγκεκριμένου εκλογικού συστήματος, καθώς ήταν εμφανής η δυναμική υπέρ της συντηρητικής παράταξης και η φθορά της κυβερνώσας προοδευτικής παράταξης, που επιτεινόταν και λόγω των σκανδάλων ή της σκανδαλολογίας.
Ο στόχος επετεύχθη, αλλά το τίμημα ήταν η παρατεταμένη περίοδος ουσιαστικής ακυβερνησίας. Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, βέβαια, είχε εναλλακτικό καθώς διέβλεπε ότι ο κύκλος των ισχυρών μονοκομματικών κυβερνήσεων, της πρώιμης μεταδικτατορικής περιόδου, όδευε προς το τέλος του και ετοιμαζόταν για το επόμενο στάδιο, της ευρύτερης συνεργασίας των προοδευτικών δυνάμεων, της συνένωσης κατά κάποιο τρόπο, της κεντροαριστεράς, με τις παραδοσιακές και ανανεωτικές δυνάμεις της αριστεράς.
