Εχει σημασία να δούμε και να αξιολογήσουμε τον πρώτο Ανένδοτο της Ενωσης Κέντρου, στο πολιτικό πλαίσιο και κλίμα, που είχε διαμορφωθεί.
Τρία μόλις χρόνια πριν, στις εκλογές του Μαΐου 1958, το μετεμφυλιακό καθεστώς είχε υποστεί ένα σοκ, καθώς η ΕΔΑ, επωφελούμενη και από τον κατακερματισμό του κεντρώου χώρου, αλλά και χάρη σε μια έξυπνη και ευέλικτη πολιτική συμμαχιών, κατάφερε να αναδειχθεί σε αξιωματική αντιπολίτευση, με 25% των ψήφων.
Ο κίνδυνος, να αναδειχθεί η ΕΔΑ, στο βασικό εναλλακτικό πόλο, απέναντι στη σκληρή δεξιά, όπως εκφραζόταν από την ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αφύπνισε τις υπνώττουσες και αλληλοσπαρασσόμενες επιμέρους εκφράσεις του κεντρώου χώρου. Ετσι προέκυψε η Ενωση Κέντρου, που, πράγματι, συνένωσε όλα τα διάσπαρτα σχήματα και κομματίδια, επαναπάτριζε όσους «αλληθώριζαν» προς τα αριστερά, αλλά και έφτασε μέχρι τις παρυφές της δεξιάς.
Το πώς προέκυψε ως αρχηγός κοινής αποδοχής ο Γεώργιος Παπανδρέου, ανάμεσα σε μια πλειάδα προβεβλημένων προσωπικοτήτων, ίσως να εξηγείται από την κυνική παραδοχή του Ηλία Τσιριμώκου.
Απαντώντας στους επικριτές του, μετά την προσχώρησή του στους αποστάτες, ο ΕΑΜογενής πολιτικός υποστήριξε ότι ο «Γέρος της Δημοκρατίας»… προσελήφθη ως ο «καλύτερος δικηγόρος» της δημοκρατικής παράταξης, αλλά και για να αποσπαστεί από την επιρροή του Καραμανλή, με τον οποίο είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι διατηρούσε παρασκηνιακές επαφές, με αιχμή το εκλογικό σύστημα.
Διατηρούμε βέβαια σοβαρές επιφυλάξεις για την ακρίβεια των ανωτέρω, ενόψει της συγκεκριμένης συγκυρίας, στο βαθμό όμως που έχουν κάποια βάση, ίσως να εξηγούν, εν μέρει τουλάχιστον, κάποιες επιλογές, σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο, κατά τη διαδικασία διαδοχής του Ανδρέα Παπανδρέου…
Μιλούμε για τη μεταπολίτευση, καθώς η θυελλώδης εκείνη δεκαετία του ‘60, οι κρίσιμες επιλογές, οι μεγάλες ανατροπές, οι μοιραίες κινήσεις, οι σφοδρές συγκρούσεις διαμόρφωσαν εν πολλοίς το πολιτικό σκηνικό της μεταπολίτευσης.
Για να ξεκινήσουμε κάπως ανάποδα, ως προς τη χρονική διαδοχή των γεγονότων, αξίζει να αναφερθούμε σε μια μέτρηση της κοινής γνώμης, που διενεργήθηκε με τις δυνατότητες της εποχής, σε ένα περιβάλλον όπου η λέξη δημοσκόπηση φάνταζε «κινέζικα», για λογαριασμό της αμερικανικής πρεσβείας, λίγες μέρες πριν το πραξικόπημα των συνταγματαρχών.
Σύμφωνα μ’ αυτήν, οι δύο πολιτικές προσωπικότητες που αυθόρμητα οι ερωτηθέντες προέκριναν ως εκείνες που, κατά τη γνώμη τους, θα κυριαρχούσαν στην πολιτική ζωή το επόμενο διάστημα, θα ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Είναι να θαυμάσει κανείς τη διορατικότητα των πολιτών, που συμμετείχαν σε εκείνη τη σπάνια έρευνα καθώς, σε εκείνη την περίοδο, ο μεν Καραμανλής βρισκόταν εκτός σκηνής ενώ ο Ανδρέας είχε μόλις τρία χρόνια πολιτικής παρουσίας…
