Η φράση του Νίκου Ανδρουλάκη, που «άναψε φωτιές», για το πρόσωπο του επόμενου πρωθυπουργού, έθεσε μια σειρά ζητήματα, θεσμικής και πολιτικής τάξης.
Συνταγματικά, είναι κοινά αποδεκτό, πως καμιά δέσμευση δεν υπάρχει, σε περίπτωση σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας, από δύο ή και περισσότερα κόμματα, να ανατεθεί η εντολή σχηματισμού της, στον επικεφαλής του πρώτου κόμματος.
Όπως και δεν αντιστρατεύεται τη συνταγματική τάξη, το να σχηματιστεί κυβέρνηση, χωρίς την παρουσία του πρώτου κόμματος, εφόσον οι συμπράττουσες πολιτικές δυνάμεις, διαθέτουν την πλειοψηφία στη Βουλή.
Πολιτικά, όλα αυτά βέβαια είναι δυνατά, εφόσον συνυπολογιστούν μια σειρά παράμετροι. Όπως οι συσχετισμοί δυνάμεων, η βούληση του εκλογικού σώματος, που δείχνει την κατεύθυνση, ή, εν προκειμένω, την εκλογική δύναμη του κόμματος-ρυθμιστή, που θα του προσφέρει την απαιτούμενη διαπραγματευτική δύναμη, ώστε να επιβάλλει ή να προσπαθήσει τουλάχιστον, τη βούλησή του.
Από την άλλη, είναι προφανές πως τα κόμματα που διεκδικούν την πρώτη θέση, θα επιβάλλουν ως απαράβατο όρο, την ανάθεση της πρωθυπουργίας, στον αρχηγό τους.
Αν παρακολουθήσει κανείς τις διεργασίες, με τις διερευνητικές που ξεκίνησαν, μετά τις εκλογές της 5ης Ιουνίου 1989, όταν, για πρώτη φορά στη μεταδικτατορική μας δημοκρατία, δεν προέκυψε αυτοδυναμία, θα διαπιστώσει ότι τα δύο πρώτα κόμματα, η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, ξεκίνησαν θέτοντας ως «αδιαπραγμάτευτο» όρο, την πρωθυπουργία είτε του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη -που ήταν και ο επικεφαλής του πρώτου κόμματος- είτε του Ανδρέα Παπανδρέου. Στην πορεία όμως και οι δύο εγκατέλειψαν αυτό τον όρο και καταλήξαμε στην πρωθυπουργία του Τζανή Τζαννετάκη, που ίσως και να ήταν προδιαγεγραμμένη εξ αρχής.
Στις εκλογές που επακολούθησαν, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, είχε εξ αρχής αποκλειστεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η μεγαλύτερη ρευστότητα που προέκυψε από εκείνη την αναμέτρηση, καθιστούσε μάλλον άκαιρη μια τέτοια συζήτηση.
Για πρώτη φορά, μετά την αποκατάσταση των κοινοβουλευτικών θεσμών, ύστερα από τη λαίλαπα της δικτατορίας, επελέγη ένα εξωκοινοβουλευτικό πρόσωπο, για τη θέση του πρωθυπουργού, ο καθηγητής και επί χρόνια διοικητής της Τράπεζας Ελλάδας, Ξενοφών Ζολώτας.
Θα επαναληφθεί κάτι ανάλογο, το φθινόπωρο του 2011, με ένα πρόσωπο ανάλογων χαρακτηριστικών, τον Λουκά Παπαδήμο.
Τα ανωτέρω παραδείγματα προβάλλονται από τη Χαριλάου Τρικούπη και προσκείμενους στην παράταξη συνταγματολόγους, ως ενισχυτικά επιχειρήματα, για τη θέση που διατύπωσε ο Νίκος Ανδρουλάκης.
Στον αντίλογο όμως υπάρχει το παράδειγμα του Ιουνίου 2012, όπου ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ αποδέχθηκαν την πρωθυπουργία του αρχηγού της ΝΔ, που είχε έρθει πρώτη σε κοινοβουλευτική δύναμη, έστω και αν στην πρώτη φάση, δε συμμετείχαν με πολιτικά στελέχη, αλλά με τεχνοκράτες…
