Φούρνοι μικροκυμάτων, GPS, drones… είναι μόνο μια μικρή λίστα συσκευών που οφείλουν την ύπαρξή τους στα στρατιωτικά ερευνητικά εργαστήρια.
Τώρα, με την Ευρώπη να είναι έτοιμη να απελευθερώσει έναν πακτωλό χρημάτων για τον αμυντικό της τομέα, αντιστρέφοντας δεκαετίες υποεπένδυσης, υπάρχει αισιοδοξία ότι το θλιβερό ιστορικό παραγωγικότητας της Γηραιάς Ηπείρου θα μπορούσε να αξιοποιήσει παρόμοια την στρατιωτική εφευρετικότητα για να ανατρέψει την κατάσταση.
Τα φιλόδοξα σχέδια που αρχίζουν να παίρνουν σάρκα και οστά στην Ευρώπη ανταγωνίζονται ήδη αυτά των Ηνωμένων Πολιτειών: από την ηπειρωτική αντιπυραυλική άμυνα έως τις συστοιχίες δορυφόρων χαμηλής τροχιάς που θα μπορούσαν να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις στο πολλές φορές αναξιόπιστο Starlink του Ίλον Μασκ.
Και στο βάθος υπάρχει η ελπίδα ότι τελικά όλες αυτές οι επενδύσεις θα οδηγήσουν σε τεχνολογική καινοτομία που θα επεκταθεί και στην πολιτική οικονομία, ενισχύοντας την παραγωγικότητα και αποσβένοντας τα έξοδα των αμυντικών δαπανών.
Ρεαλισμός ή ευσεβής πόθος;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άναψε πράσινο φως για στρατιωτικές δαπάνες ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ παράλληλα η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, ανακοίνωσε ένα σχέδιο αμυντικών δαπανών ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ για την αναβάθμιση του ετοιμόρροπου εθνικού στρατού της και την επισκευή των υποδομών του.
«Πρόκειται για περισσότερες και καλύτερες δαπάνες», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε σε ομιλία του, αναγνωρίζοντας παράλληλα τα μακροχρόνια παράπονα της Ουάσιγκτον για το ότι η Ευρώπη δεν κάνει αρκετά για την ασφάλειά της.
(AP Photo/Khalil Hamra)
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι βραχυπρόθεσμα η οικονομική πίεση θα είναι έντονη και αναπόφευκτη, απαιτώντας περικοπές και αλλού. Όμως είναι διαπιστωμένο ότι όπου πηγαίνει το δημόσιο χρήμα, ακολουθούν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, και υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός νέων αμυντικών παικτών που αναδύονται για να καλύψουν τις αμυντικές ανάγκες της Ευρώπης.
Για παράδειγμα, ο Λουκ Μουζόλ, συνιδρυτής από το 2022 της νεοφυούς επιχείρησης αμυντικής τεχνολογίας Comand AI διαβεβαιώνει ότι η εταιρεία του έχει αναπτύξει μια πλατφόρμα βασισμένη στην τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να αναλύει εντολές, να αναπτύσσει ακολουθίες εργασιών και να αναλύει το έδαφος με στόχο την σημαντική επιτάχυνση των χρόνων στρατιωτικής απόκρισης.
Προς το παρόν, η Comand AI επικεντρώνεται μόνο στον αμυντικό τομέα, αλλά ο Μουζόλ υποστηρίζει ότι η τεχνολογία που έχει αναπτύξει η εταιρεία του μπορεί να έχει και πολιτικές εφαρμογές. Θα μπορούσε λόγου χάρη να βοηθά στόλους ρομπότ παράδοσης να πλοηγηθούν ώστε να φτάνουν στους προορισμούς τους στο συντομότερο δυνατό διάστημα ή στην αντιμετώπιση συντονισμένων κυβερνοεπιθέσεων σε ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Ανάλυση του Ινστιτούτου Κιέλου που δημοσιεύθηκε ενόψει της Διάσκεψης για την Ασφάλεια του Μονάχου τον περασμένο Φεβρουάριο εκτίμησε ότι η μακροπρόθεσμη παραγωγικότητα της Ευρώπης θα μπορούσε να αυξηθεί έως και 0,25% για κάθε 1% του ΑΕΠ που δαπανάται για στρατιωτική έρευνα.
«Υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι ορισμένες από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις, ιδίως στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας των υπολογιστών, συνδέονται με την Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της κούρσας των εξοπλισμών στο Διάστημα», δήλωσε ο συγγραφέας της εργασίας και καθηγητής στο London School of Economics, Ίθαν Ολζέτσκι.
Η ανταγωνιστική φύση του πολέμου και ο αγώνα για τεχνολογική υπεροχή ενθαρρύνουν την αποτελεσματικότητα και την καινοτομία. Πολλοί άλλωστε υπενθυμίζουν ότι ήταν ακριβώς οι έντονες αντιπαλότητες της πρώιμης σύγχρονης Ευρώπης που βοήθησαν στην τεχνολογική της υπεροχή κατά τον 18ο και 19ο αιώνα.
Έντονη αμφισβήτηση
Τα σχέδια για την ενίσχυση της ηπειρωτικής άμυνας έχουν ήδη προκαλέσει κριτική, ιδίως από το αριστερό πολιτικό φάσμα, που εστιάζει στη σημασία της διατήρησης του κράτους πρόνοιας.
«Ενώ οι στρατιωτικές δαπάνες δεν γνωρίζουν πλέον δημοσιονομικά όρια, τα κοινωνικά επιδόματα βρίσκονται υπό διαρκή πίεση», υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι Τομ Κρεμπς και Ιζαμπέλα Βέμπερ σε άρθρο τους για το Project Syndicate, στο οποίο κατακρίνουν τον στρατιωτικό κεϊνσιανισμό. Για παράδειγμα, το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε πρόσφατα περικοπές 4,8 δισεκατομμυρίων λιρών σε κοινωνικές παροχές, ενώ αύξησε τις αμυντικές δαπάνες κατά 2,2 δισεκατομμύρια λίρες.
«Αυτό είναι αναπόφευκτο να τροφοδοτήσει περαιτέρω την κοινωνική δυσαρέσκεια», συμπεραίνουν οι Κρεμπς και Βέμπερ. Άλλωστε, τα σχέδια επανεξοπλισμού της Ευρώπης θα χρηματοδοτηθούν σε μεγάλο βαθμό μέσω χρέους. Με το δημόσιο χρέος των ευρωπαϊκών κρατών είναι ήδη υψηλό, η αύξηση του θα μπορούσε κάλλιστα να βλάψει την οικονομία τους μακροπρόθεσμα.
Σωστές επιλογές
Ένας τρόπος για να «τετραγωνιστεί ο κύκλος» είναι να γίνουν έξυπνες επενδύσεις. Για να διατηρήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στην Ευρώπη, η ΕΕ θα πρέπει να αναπτύξει η ίδια τα προϊόντα που αγοράζει αυτή τη στιγμή από τις ΗΠΑ — και να το κάνει χωρίς να ανταγωνίζεται περαιτέρω έναν προστατευτικό Λευκό Οίκο. Αυτή τη στιγμή, περισσότερο από το ήμισυ των ευρωπαϊκών δαπανών για προμήθειες διοχετεύεται σε αμερικανικές εταιρείες.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κάλεσε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αντικαταστήσουν τους αμερικανικούς πυραύλους Patriot και τα F-35 με ευρωπαϊκές εναλλακτικές λύσεις, όπως τα συστήματα SAMP/T και τα αεροσκάφη Rafale.
(Ludovic Marin, Pool via AP)
Όμως συναντά τις αντιδράσεις χωρών που συνορεύουν με τη Ρωσία, όπως η Πολωνία και η Φινλανδία, οι οποίες δίνουν προτεραιότητα στις άμεσες ανάγκες — ακόμα κι αν αυτό σημαίνει αγορές από τις ΗΠΑ, τη Νότια Κορέα ή το Ισραήλ.
«Οι χώρες της Βαλτικής βλέπουν φωτιά, η Κεντρική Ευρώπη βλέπει καπνό και οι άλλοι δεν βλέπουν τίποτα», περιγράφει γλαφυρά στο POLITICO υπό καθεστώς ανωνυμίας ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Προς το παρόν, το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των αμυντικών δαπανών της Ευρώπης πηγαίνει σε εδραιωμένους αλλά και αργοκίνητους παίκτες. Στην εργασία του ο Ιλζέτσκι περιγράφει πώς το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ προωθεί τον ανταγωνισμό μέσω των αγορών οπλικών συστημάτων από διάφορες εταιρείες ταυτόχρονα ώστε να ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό. Αντί να ευνοείται μια συγκεκριμένη τεχνολογία με πολύ σταθερές προδιαγραφές που στην πραγματικότητα ευνοεί τους καθιερωμένους και μεγάλους παίκτες, οι Αμερικάνοι στρατηγοί επιζητούν την εξεύρεση λύσεων ανοιχτού τύπου σε συγκεκριμένα στρατιωτικά προβλήματα, με συνέπεια να φτάνουν προτάσεις από ένα ευρύτερο σύνολο εταιρειών που είναι μικρότερες, νεότερες και περισσότερο προσανατολισμένες στην τεχνολογία… [οδηγώντας επιπροσθέτως και σε περισσότερες ευρεσιτεχνίες και περιπτώσεις διπλής χρήσης.
Είναι ενδεικτικό ότι περίπου το 16% των στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ πηγαίνει στην Έρευνα και Ανάπτυξη, σε σύγκριση με μόνο το 4,5% στην Ευρώπη. Αυτό βοηθά τις αμερικανικές εταιρείες να διατηρούν το τεχνολογικό τους πλεονέκτημα και τις καθιστά πιο ικανές να εφεύρουν ενδεχομένως κάτι χρήσιμο και για την πολιτική ζωή.
Όπως αναφέρει και ο Νταν Μπρέζνιτς, ειδικός στην κρατική πολιτική καινοτομίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, για να επιτύχει μακροπρόθεσμα οποιαδήποτε συντονισμένη προσπάθεια επανεξοπλισμού της ΕΕ απαιτείται από τα ευρωπαϊκά κράτη να κάνουν περισσότερα για να αγκαλιάσουν νέους και πολύ πιο ευέλικτους παίκτες στις εφαρμογές τεχνολογιών αιχμής.
Πηγή: POLITICO
