Το Νόμπελ Φυσικής για το 2025 ανακοινώθηκε αυτή την εβδομάδα, με τρεις Αμερικανούς επιστήμονες να τιμώνται για τις πρωτοποριακές τους ανακαλύψεις στην κβαντομηχανική. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζει ο Ελληνοαμερικανός John M. Martinis, ο οποίος μαζί με τους συναδέλφους του συνέβαλε καθοριστικά στην κατανόηση της μακροσκοπικής κβαντικής διάνοιξης σηράγγων και της κβάντωσης ενέργειας σε ηλεκτρικά κυκλώματα.
Οι τιμηθέντες με το Νόμπελ Φυσικής 2025 είναι οι Τζον Κλαρκ, Μισέλ Η. Ντεβορέ και John M. Martinis. Η έρευνά τους αποτελεί σημαντικό βήμα στην κβαντομηχανική, ανοίγοντας νέους δρόμους στην επιστήμη των κβαντικών συστημάτων και των ηλεκτρικών κυκλωμάτων.
Τα βραβεία Νόμπελ θεσπίστηκαν από τον Σουηδό εφευρέτη, Άλφρεντ Νόμπελ, ο οποίος απεβίωσε το 1896. Κάθε βραβείο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο ύψους 11 εκατομμυρίων σουηδικών κορωνών, που αντιστοιχεί σε περισσότερα από 997.000 ευρώ.
Από το 1901 έως το 2024 έχουν απονεμηθεί συνολικά 118 βραβεία Νόμπελ στη φυσική, με μόλις πέντε γυναίκες μεταξύ των 227 νικητών, συμπεριλαμβανομένης της Μαρί Κιουρί το 1903.
Το Νόμπελ Φυσικής του 2024 είχε απονεμηθεί στον φυσικό Τζον Χόπφιλντ και στον Τζέφρι Χίντον, επιστήμονα πληροφορικής που θεωρείται ένας από τους πρωτοπόρους της τεχνητής νοημοσύνης. Οι ανακαλύψεις τους τη δεκαετία του 1980 οδήγησαν στη μηχανική μάθηση με τεχνητά νευρωνικά δίκτυα και έθεσαν τα θεμέλια για τις σύγχρονες εφαρμογές της ΤΝ.
Τα υπόλοιπα βραβεία Νόμπελ για το 2025, που αφορούν τη χημεία, τη λογοτεχνία και την ειρήνη, θα ανακοινωθούν μέσα στην εβδομάδα, ενώ το βραβείο οικονομίας θα δοθεί στις 13 Οκτωβρίου.
Οι νικητές θα παραλάβουν τα βραβεία τους σε ειδική τελετή στη Σουηδία τον Δεκέμβριο, τιμώντας τη συμβολή τους στην επιστήμη και στην κατανόηση του σύμπαντος.
Ποιος είναι ο Martinis
Ο John M. Martinis, γεννημένος το 1958, αποτελεί μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες στον χώρο της κβαντικής μηχανικής. Σπούδασε φυσική στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, όπου ολοκλήρωσε και το διδακτορικό του. Η διατριβή του επικεντρώθηκε στη μακροσκοπική κβαντική σήραγγα και την κβάντωση ενεργειακών επιπέδων σε επαφές Josephson, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή John Clarke.
Η επιστημονική πορεία του Martinis ξεχωρίζει για τις καινοτόμες έρευνες και τις σημαντικές συνεργασίες που ανέπτυξε. Το 2014, η ομάδα του συνεργάστηκε με το Google Quantum AI Lab, με στόχο την κατασκευή κβαντικών υπολογιστών βασισμένων σε υπεραγώγιμα qubits. Η συνεργασία αυτή οδήγησε το 2019 στην επίτευξη ενός ιστορικού ορόσημου, της λεγόμενης «κβαντικής υπεροχής», όταν ένας υπολογιστής της ομάδας ολοκλήρωσε σε μόλις 200 δευτερόλεπτα μια εργασία που ένας κλασικός υπερυπολογιστής θα χρειαζόταν χιλιάδες χρόνια για να φέρει εις πέρας.
Μετά την αποχώρησή του από την Google το 2020, ο Martinis συνέχισε το έργο του στην αυστραλιανή Silicon Quantum Computing (SQC), εστιάζοντας στην ανάπτυξη εμπορικά αξιοποιήσιμων κβαντικών υπολογιστών. Εκεί, εντυπωσιάστηκε από τις ατομικές τεχνικές κατασκευής της ομάδας, τις οποίες χαρακτήρισε μοναδικές σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η συμβολή του στην επιστήμη έχει αναγνωριστεί διεθνώς με σημαντικά βραβεία. Το 2014 τιμήθηκε με το Βραβείο Fritz London, ενώ το 2021 απέσπασε το Βραβείο John Stewart Bell. Το 2025, η απονομή του Νόμπελ Φυσικής αναγνώρισε το τεράστιο έργο του στον χώρο της κβαντικής μηχανικής.
Σήμερα, ο John M. Martinis παραμένει ενεργός στην έρευνα και την ανάπτυξη κβαντικών τεχνολογιών, μοιράζοντας τη γνώση και την εμπειρία του σε διεθνές επίπεδο και συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση της επόμενης γενιάς τεχνολογίας.
