Κρίσιμες ώρες στη Γαλλία: To απόγευμα η ψηφοφορία για την πρόταση δυσπιστίας κυβέρνησης Μπαϊρού

Στη χώρα όπου το χρέος αυξάνεται με ρυθμό 5.000 ευρώ ανά δευτερόλεπτο, ο Μακρόν ξορκίζει το φάντασμα μια ενδεχόμενης χρεοκοπίας και ο Μπαϊρού ρίχνει σήμερα την τελευταία του ζαριά χωρίς ελπίδες.

Εχει ο καιρός γυρίσματα. Οταν κάποτε οι Βρυξέλλες ή η Φρανκφούρτη ανησυχούσαν και εκτόξευαν απειλητικά κηρύγματα για τα άσωτα, αλόγιστα και σπάταλα κράτη που αποσταθεροποιούσαν το κοινό νόμισμα, η αναστατωμένη ευρωπαϊκή κοινή γνώμη έστρεφε μονίμως το βλοσυρό βλέμμα της στο νότιο άκρο της ηπείρου.

Στο στόχαστρό της έμπαιναν χώρες που το χρέος και το έλλειμμά τους εκτοξευόταν σε μη βιώσιμα επίπεδα. Συνήθως κατευθυνόταν αγριωπό προς τα «μαύρα πρόβατα» σαν την Ελλάδα ή την Πορτογαλία. Ποτέ, μα ποτέ δεν θα της περνούσε από το νου να κοιτάξει προς τη Γαλλία. Ελάτε τώρα; Ηταν πότε δυνατόν το ακρογωνιαίο θεμέλιο της Ε.Ε., η δεύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, να κινδυνεύει από το χάος μιας δημοσιονομικής κρίσης;

Κι όμως. Οι δαίμονες της οικονομίας έχουν πολλά ποδάρια. Επαρκή σε αριθμό για να υποβάλλουν μια υπεράνω υποψίας χώρα σε αφόρητη ταλαιπωρία. Πόσο μάλλον να δοκιμάσουν την πατρίδα της ορθολογικής σκέψης και γενέτειρα των θησαυρών του Διαφωτισμού, της οποίας το χρέος αυξάνεται με ρυθμό «5.000 ευρώ ανά δευτερόλεπτο». Πράγμα που όπως διέγνωσε ο μόλις 10 μήνες πρωθυπουργός της χώρας συνιστά «την τελευταία στάση της πριν από την άβυσσο».

Ατυχώς η δυσοίωνη προειδοποίησή του φαίνεται να συναντά την αποστροφή του συμπατριώτη του συγγραφέα και χιουμορίστα Πιερ Ντανινός που σε ανύποπτο χρόνο στο παρελθόν έγραφε: «Ημασταν στο χείλος του γκρεμού, αλλά μετά κάναμε ένα βήμα μπροστά». Δυστυχώς αυτό το πρόσω ολοταχώς δρομολόγιο δείχνει αναπόφευκτο.

Η αλαζονεία Μακρόν
Προφανώς η «μοίρα» της Γαλλίας κρέμεται από μια κλωστή στα πρόθυρα μιας οδυνηρής κατακρήμνισης. Οι αμείλικτοι αριθμοί είναι καταδικαστικοί. Στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2025 το συσσωρευμένο δημόσιο χρέος της ανερχόταν σε 3,3 τρισ.ευρώ ή 114% του ΑΕΠ. Το αταγραμμένο έλλειμμα στον κρατικό προϋπολογισμό ισοδυναμεί με το 5,80% του ΑΕΠ. Η χώρα δανείζεται από τις χρηματοπιστωτικές αγορές με δυσμενέστερο 10ετές επιτόκιο απ’ ό,τι η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ελλάδα για παράδειγμα.

Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης που την υποβάθμισαν στο τέλος του περασμένου χρόνου προετοιμάζουν βαρύτερο πλήγμα στη χώρα, ωθώντας την σε χαμηλότερη κατηγορία με αρνητικές προοπτικές. Το διαβόητο ΔΝΤ μοιάζει να καραδοκεί σαν αποτρόπαιος εφιάλτης για να της προσφέρει βραχυπρόθεσμο πακέτο διάσωσης – απίστευτο για την άλλοτε κραταιή οικονομικά Γαλλία. Αδιανόητο για το γεωγραφικό μέγεθος, το πολιτικό εκτόπισμα, το διπλωματικό κύρος και την παγκόσμια επιρροή μιας μεγάλης χώρας και πυρηνικής δύναμης.

Από το Μέγαρο των Ηλυσίων ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ξορκίζει το φάντασμα μιας ενδεχόμενης χρεοκοπίας. Συνομιλώντας με τους υπουργούς του εύθραυστου κεντρώου συνασπισμού που συγκροτεί τη σημερινή κυβέρνηση, υποβαθμίζει σχεδόν αλαζονικά τους επερχόμενους κινδύνους. Με τον ίδιο περίπου τρόπο που προσπέρασε το «χαστούκι» που άστραψε στο πρόσωπο του αρχηγού του γαλλικού κράτους η σύζυγός του Μπριζίτ.

Διασκεδάζοντας τους γενικευμένους φόβους και υποτιμώντας τις διαδεδομένες ανησυχίες, τον αβαντάρει διακριτικά η συμπατριώτισσά του Κριστίν Λαγκάρντ ως επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ωστόσο αμφότεροι γνωρίζουν ότι η κρίση χρέους και υπερβολικού ελλείμματος -που δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3% σύμφωνα με την ευθυγράμμιση στους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε.- εγκυμονεί ολέθριους κινδύνους. Δεν πρόκειται για μια απλή παρασπονδία που σύντομα θα επανέλθει στην τάξη και τον ίσιο δρόμο.

Δεν μοιάζει με άδειο πιάτο σε παριζιάνικο γκουρμέ δείπνο σε ρεστοράν με έναν γαλαξία από αστέρια Μισελέν. Δεν έχει το ξεθυμασμένο άρωμα παλιού κρασιού από την κοιλάδα του Λίγηρα. Δεν είναι μια κενή βιτρίνα σε μπουτίκ υψηλής μόδας στην οδό Φομπούρ Σεντ Ονορέ. Είναι δεσμά, ποινή και πληγή για τους πιο ευάλωτους του κοινωνικού σώματος. Αλλά είναι πια αργά για την αναζήτηση του χαμένου χρόνου.

Μπροστά στο δυσμενές σκηνικό που διαμορφώνεται βασανιστικά ο 74χρονος Φρανσουά Μπαϊρού -ο πιο αντιδημοφιλής πρωθυπουργός στην Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία- τρέμει στην ιδέα να προβεί δραματικά σε εξαγγελία δημοσιονομικής πειθαρχίας από κάποια κοραλλιογενή ατόλη στη Γαλλική Πολυνησία. Το μοντέλο διαγγέλματος αλά Γιώργος Παπανδρέου στο Καστελόριζο το 2010 είναι παράδειγμα προς αποφυγήν. Γνήσιο τέκνο της αγροτιάς και της κτηνοτροφίας, ο κεντρώος -τρεις φορές υποψήφιος πρόεδρος- Μπαϊρού, μεγαλωμένος στο οικογενειακό αγρόκτημα το οποίο και διατηρεί στους πρόποδες των Πυρηναίων της νοτιοδυτικής Γαλλίας, έχει κληρονομήσει τις αξίες της γεωργικής παράδοσης.

Ζυμωμένος με το χώμα, έμαθε νωρίς πως δεν σφυρηλατείς τον χαρακτήρα σου σε μια κρίση, τον δείχνεις. Ασπάζεται τη ρήση του Φρανσουά Μιτεράν «στις μεγάλες δοκιμασίες δεν υπάρχει άλλος τρόπος να προσπεράσεις αποτελεσματικά ένα εμπόδιο παρά μόνο κατά μέτωπο». Στη σημερινή κρίσιμη περίσταση αναλαμβάνει σαν πάνω σε τρακτέρ τον ρόλο του καμικάζι και ορκίζεται να «πολεμήσει σαν σκυλί». Στα έντονα δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας προτείνει, κάθε άλλο παρά γαβγίζοντας, σενάρια εξοικονόμησης 44 δισ. ευρώ στον προϋπολογισμό του επόμενου έτους.

Προβλέπει μέτρα αύξησης των ωρών εργασίας στη χώρα με μέσο όρο 35 ώρες την εβδομάδα. Καταστρώνει πλάνο περικοπής 3.000 θέσεων εργασίας στον δημόσιο τομέα που απασχολεί περίπου 5,8 εκατομμύρια υπαλλήλους. Προτείνει ακόμη τη μείωση ή το πάγωμα των ετήσιων αυξήσεων στις συντάξεις και την κοινωνική πρόνοια. Προτίθεται να ελαττώσει τις δαπάνες σε τοπικό επίπεδο και την υγειονομική περίθαλψη. Το χειρότερο, θέλει να ακυρώσει τις επίσημες αργίες της Δευτέρας του Πάσχα και της 8ης Μαΐου για την Ημέρα της Νίκης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αδιέξοδο

Εν τω μεταξύ, ο Γάλλος πρωθυπουργός ελπίζει να αποδειχτεί ειλικρινής και ρεαλιστής παρά Κασσάνδρα που προφήτευε ολέθριες αλήθειες αλλά δεν γινόταν πιστευτός. Προβάρει την αύρα του αξιόπιστου πολιτικού που δεν φοβάται τις κοινωνικές αντιδράσεις και αντιμετωπίζει την πραγματικότητα κατάματα. Το σχέδιό του για επίλυση της επείγουσας κρίσης χρέους και αποτελεσματικής, όπως υπόσχεται, εξόδου από αυτή την ακρωτηριαστική αιμορραγία μοιάζει με επίπονη αναρρίχηση στα Ιμαλάια.

Δεν έχει πολλές πιθανότητες να γίνει αποδεκτό. Πόσο μάλλον δεν διαθέτει τις ανάσες που απαιτούνται για να κερδίσει ψήφο εμπιστοσύνης στην αυριανή έκτακτη σύνοδο της Εθνοσυνέλευσης. Δεν βγαίνουν τα κουκιά για την κυβέρνηση μειοψηφίας στην όποια ηγείται. Την περασμένη εβδομάδα οι πυρετώδεις συνομιλίες του στην πρωθυπουργική κατοικία του Μεγάρου Ματινιόν με τους αρχηγούς του εγχώριου πολιτικού φάσματος πήγαν στράφι.

Η στάση των κομμάτων
Η Ακροδεξιά της Εθνικής Συσπείρωσης πριν προσεγγίσει καν το πρωθυπουργικό γραφείο κατήγγειλε δημοσίως την κυβέρνηση ως ετοιμόρροπο πλοίο που βυθίζεται. Παρότι το συγκεκριμένο κόμμα είχε προσφέρει στην κυβέρνηση Μπαϊρού οκτώ ψήφους εμπιστοσύνης κατά τη σύστασή της, αρνείται πλέον κατηγορηματικά να το ξανακάνει. Επιμένει ρητορικά στη μισαλλόδοξη αφήγησή του. Κατηγορεί ως αποδιοπομπαίους τράγους τους μετανάστες, οι οποίοι τάχα ευθύνονται για την πίεση στις κοινωνικές υπηρεσίες και τους δημόσιους πόρους που γιγαντώνουν το εθνικό χρέος.

Παρότι ο ίδιος ο πρόεδρος Μακρόν μέσα από τους επιχρυσωμένους τοίχους του Ελιζέ κάλεσε τον πρωθυπουργό να βρει τρόπο να εντάξει τους κεντροαριστερούς Σοσιαλιστές στην κυβέρνηση, αυτοί φάνηκαν ανυποχώρητοι καθώς είναι οργισμένοι από τις μεταρρυθμίσεις του στο συνταξιοδοτικό σύστημα. Πού ακούστηκε σύνταξη γήρατος στα 64 χρόνια; Ως εκ τούτου δήλωσαν ότι θα τον δουν μόνο για να τον αποχαιρετήσουν. Τα λοιπά κόμματα της Αριστεράς, συμπεριλαμβανομένων των Πρασίνων και της Ανυπότακτης Γαλλίας, αρνήθηκαν να συναντηθούν με τον Μπαϊρού δηλώνοντας περιφρονητικά πως θα ήταν άσκοπο.

Τόσο όμως η Ακροδεξιά της Μαρίν Λεπέν, υπό την ηγεσία του Ζορντάν Μπαρντελά, όσο και η Ριζοσπαστική Αριστερά υπό τον Ζαν-Λυκ Μελανσόν ζητούν άμεση προσφυγή στις κάλπες. Για την εκλογή νέας Εθνοσυνέλευσης η πρώτη, για την εκλογή νέου προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας η δεύτερη.

Και οι δύο πατούν στα ευνοϊκά αποτελέσματα των πρόσφατων δημοσκοπήσεων, ενόσω η Ανυπότακτη Γαλλία προαναγγέλλει κιόλας μομφή κατά της κυβέρνησης. Ο Μπαϊρού την πρόλαβε θέτοντας θέμα εμπιστοσύνης στην Εθνοσυνέλευση, ποντάροντας σε ένα στοίχημα που απευθύνεται στην κοινωνία πέρα από τις κομματικές γραμμές. Αμφίβολο αν θα το κερδίσει.

Διχασμένο Κοινοβούλιο

Σε κάθε περίπτωση, η Γαλλία βρίσκεται αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο να αποκτήσει πέμπτο πρωθυπουργό μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια, μια οικονομική κρίση και την απειλή περαιτέρω κοινωνικών αναταραχών, εάν το κοινοβουλευτικό αδιέξοδο δεν επιλυθεί τις επόμενες ημέρες. Οι Γάλλοι βουλευτές θα συζητήσουν σήμερα, Δευτέρα το απόγευμα μια πρόταση δυσπιστίας κατά του Μπαϊρού.

Το ζήτημα των πολιτικών εξελίξεων στη Γαλλία επικεντρώνεται στην απλή αριθμητική ενός διχασμένου Κοινοβουλίου που αντανακλά και τη διαίρεση στο έθνος. Από τους 577 βουλευτές της Εθνοσυνέλευσης, υπάρχει πλειοψηφία από 264 για την ανατροπή της κυβέρνησης, ενώ υπέρ της αναμένονται, τουλάχιστον στα χαρτιά, 210 ψήφοι. Αποφασιστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας αποτελεί το βουλευτικό σώμα των 66 Σοσιαλιστών. Για να επιβιώσει η τρέχουσα κυβέρνηση θα χρειαστούν ως έσχατη σανίδα σωτηρίας 20 έως 50 Σοσιαλιστές βουλευτές.

Προκειμένου όμως να αποφευχθεί η ακυβερνησία χρειάζεται να διακηρύξουν έμπρακτα την εμπιστοσύνη τους στο αμφιλεγόμενο σχέδιο του προϋπολογισμού της για το 2026. Η αποχή τους δεν θα είναι αρκετή. Από τη μεριά του, το Σοσιαλιστικό Κόμμα δεν έχει απορρίψει το ενδεχόμενο συμμετοχής του στην κυβέρνηση. Θέτει ωστόσο ως προαπαιτούμενα να αναλάβει την πρωθυπουργία και να εφαρμοστεί το εναλλακτικό σχέδιο κρατικού προϋπολογισμού που πρότεινε στις 30 Αυγούστου, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται η εξοντωτικά βαριά φορολόγηση όσων διαθέτουν περιουσία άνω των 100 εκατ. ευρώ.

Παρ’ όλα αυτά, ο πρώτος γραμματέας των Σοσιαλιστών Ολιβιέ Φορ έχει χαρακτηρίσει «αμετάκλητη» την απόφασή του να καταψηφίσει την πρόταση εμπιστοσύνης. Με τέτοια αδάμαστη στάση τα περιθώρια μετριοπαθούς υπαναχώρησης στενεύουν. Η όλη αφόρητη φάση σε στραβό κλίμα δείχνει να χειροτερεύει αποπνικτικά.

Οπως και να ’χει, αν -το πιθανότερο- καταψηφιστεί ο Μπαϊρού, θα αναγκαστεί σε παραίτηση. Η χώρα θα χάσει τον τρίτο πρωθυπουργό της σε λίγο περισσότερο από έναν χρόνο, όπως συνέβη με την κατάρρευση της βραχύβιας κυβέρνησης του προκατόχου του Μισέλ Μπαρνιέ. Και άντε πάλι μία από τα ίδια, που θα προσθέσει στην οικονομική αβεβαιότητα και τεταμένη πολιτική εκκρεμότητα, δεδομένου ότι ο πρόεδρος Μακρόν δεν φαίνεται πρόθυμος να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση και να προκηρύξει νέες εκλογές. Ούτε συζητά σενάριο παραίτησής του, διαβεβαιώνοντας ότι θα ολοκληρώσει τη θητεία του το 2027.

Και καθώς είναι ολοφάνερη η απουσία κοινώς αποδεκτού πρωθυπουργού, τα περιθώρια της τακτοποίησης των λογιστικών βιβλίων της χώρας για την εξυπηρέτηση του χρέους γίνονται ασφυκτικά. Συμβάλλει δε και η δηλωμένη καχυποψία μερίδας της ακτιβιστικής αντιπολίτευσης απέναντι σε ενδεχόμενη κυβέρνηση τεχνοκρατών και εμπειρογνωμόνων.

Εκτιμά ότι η απόπειρα δεν φτούρησε στην Ιταλία με τον Μόντι και στην Ελλάδα με τον Παπαδήμο. Γι’ αυτήν, εξάλλου, οι λέξεις «αναδιάρθρωση», «σταθερότητα» και η επίκληση να «ηρεμήσουμε τις αγορές» ανήκουν στο λεξικό των ανυπόφορα παρακμιακών υποταγμένων. Στο δικό της εξεγερσιακό λεξιλόγιο κυριαρχεί η γαλλική παροιμία «Qui ne dit mot, consent» (Οποιος δεν λέει κουβέντα, συναινεί).

Αναμενόμενα, ως μοναδική εκδοχή λύσης στο τοπίο του κυβερνητικού αδιεξόδου απομένει ο διορισμός νέου πρωθυπουργού από τον πρόεδρο Μακρόν. Προαλείφονται ως διάδοχοι του Μπαϊρού ο Σεμπαστιάν Λεκορνί, ο 39χρονος νεότερος υπουργός Αμυνας στην ιστορία της Γαλλίας, ο 42χρονος Ζεράλντ Νταρμανάν, πρώην υπουργός Εσωτερικών και νυν Δικαιοσύνης, και η 65χρονη Κατρίν Βοτρέν, μία έμπειρη κεντροδεξιά πολιτικός που υπηρετεί ως υπουργός Εργασίας.

Αλλά και εδώ προκύπτουν δύσκολα εμπόδια για τους συγκεκριμένους πολιτικούς καριέρας. Δεν δείχνουν πρόθυμοι να αυτοκτονήσουν θυσιαζόμενοι σαν την Ιωάννα της Λωραίνης στην πυρά του πόστου που θα αναλάβουν. Εκτός πια κι αν φαντασιώνονται ότι η αυτοπυρπόλησή τους στο καθήκον θα τους προετοιμάσει μια πολιτική ανάσταση, κάπως σαν του μυθικού Φοίνικα.

Εκρηκτικό φθινόπωρο
Το μόνο προσεχώς σίγουρο είναι ένα εκτεταμένο εμπρηστικό κίνημα διαμαρτυρίας εναντίον της σχεδιαζόμενης δημοσιονομικής προσαρμογής – στην πραγματικότητα της εφαρμογής λιτότητας. Προμηνύεται ένα εκρηκτικό πολιτικό φθινόπωρο με αφετηρία τις κινητοποιήσεις της Bloquons Tout (Ας τα μπλοκάρουμε όλα) στις 10 Σεπτεμβρίου.

Ενα κίνημα από τη βάση, ανεξαιρέτως υποκινητών, που παρομοιάζεται με τη δράση των Gilets Jaunes (Κίτρινα Γιλέκα) που αναστάτωσαν την πρώτη προεδρική θητεία του Μακρόν. Τίποτε όμως το παράδοξο. Οι καθημερινές διαδηλώσεις και η αναταραχή στους δρόμους είναι ιστορικά αποδεκτό μέρος της γαλλικής πολιτικής κουλτούρας. Μόνο που η παραδοσιακή συγκρουσιακή αντιπαράθεση αλλάζει πλέον χαρακτήρα.

Η συνεκτικότητα της πλούσιας και καλομαθημένης -με τη γαλαντόμα αρωγή του κράτους- γαλλικής κοινωνίας ραγίζει κάτω από το βάρος του δυσθεώρητου χρέους της. Η πρωτοφανής ρωγμή επιβεβαιώνει τον διχασμό της χώρας και πιστοποιεί τη δυσαρέσκεια των πολιτών της. Εύστοχα ο Σαρλ ντε Γκολ έλεγε πριν από 60 τόσα χρονιά: «Δεν μπορούμε να έχουμε ανεξάρτητη πολιτική και ανεξάρτητη άμυνα αν δεν έχουμε ανεξάρτητη και υγιή οικονομία. Αυτή είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την εθνική ανεξαρτησία».

Από την εποχή του το χρέος έχει οκταπλασιαστεί και η ισχυρή παραγωγική ικανότητα της χώρας έχει αισθητά αποδυναμωθεί. Η σημερινή Γαλλία βρίσκεται κάτω από μια δαμόκλειο σπάθη, η οποία δοκιμάζει τις κοινωνικές αντοχές και αθόρυβα σκίζει τον συλλογικό χάρτη της πατρίδας της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης.

Ξεχωρίζει εκείνους που ζουν υπερκαταναλωτικά και πλουσιοπάροχα και εκείνους που μετρούν κέρματα στο βαζάκι της κουζίνας. Αλλοτε τα προόριζαν για φιλοδωρήματα. Τώρα, όπως πάνε τα πράγματα, θα τα μαζεύουν για τις έκτακτες πρώτες ανάγκες στη χώρα των μεγάλων διαστημικών και εξοπλιστικών προγραμμάτων.

πηγη Πρώτο Θέμα