Ισπανία: 50 χρόνια μετά τον θάνατο του Φράνκο, η ακροδεξιά επιστρέφει

Η διαρκής αύξηση της υποστήριξης προς την ακροδεξιά στην Ισπανία φέρνει στη μνήμη τις ημέρες της 40χρονης σχεδόν διακυβέρνησης της χώρας της Ιβηρικής από τον εκλιπόντα δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο, που πέθανε πριν από ακριβώς 50 χρόνια (20 Νοεμβρίου 1975) σε ηλικία 82 ετών, ενώ η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ επιδιώκει την ίδια ώρα να εξαλείψει τα σύμβολα του φασιστικού παρελθόντος.

Οπτικοακουστικό υλικό που δημιουργείται από τεχνητή νοημοσύνη και απεικονίζει τον Φράνκο να κατακεραυνώνει τα σύγχρονα δεινά πολλαπλασιάζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μαζί με αναθεωρήσεις σημαντικών γεγονότων της ισπανικής ιστορίας και νυχτερινά κέντρα που παίζουν techno-remix του ισπανικού ύμνου της φασιστικής εποχής.

Μια έρευνα της κρατικής εταιρείας δημοσκοπήσεων CIS τον περασμένο μήνα έδειξε ότι περισσότεροι από ένας στους πέντε (21,3%) των Ισπανών θεωρούν την εποχή του Φράνκο «καλή» ή «πολύ καλή» για τη χώρα, σε σύγκριση με το 11,2% που είχε λάβει παρόμοιο ερώτημα το 2000.

Σε μια άλλη δημοσκόπηση της CIS τον Ιούλιο, το 17,3% των Ισπανών ηλικίας 18-24 ετών δήλωσαν ότι προτιμούν μια αυταρχική κυβέρνηση από μια δημοκρατική, μια αύξηση 10 μονάδων από το 2009.

Οι Ισπανοί σήμερα είναι σε μεγάλο βαθμό διχασμένοι στο δίπολο Δεξιάς – Αριστεράς σχετικά με το πώς να διαχειριστούν την κληρονομιά της δικτατορίας που ακολούθησε τον εμφύλιο πόλεμο του 1936-39, η οποία δεν έληξε παρά μόνο με τον θάνατο του Φράνκο.

Μέχρι στιγμής, η δημοκρατική Ισπανία έχει κάνει ελάχιστη ενδοσκόπηση σε σχέση με άλλα έθνη με παρελθόν δικτατορικής διακυβέρνησης, όπως η Νότια Αφρική, με την Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης, ή η Χιλή, με τη φυλάκιση αξιωματικών από το προηγούμενο στρατιωτικό καθεστώς του Αουγκούστο Πινοτσέτ.

Από την ανάληψη των καθηκόντων της το 2018, η κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ έχει εντείνει τις σχετικές προσπάθειες. Έχει κάνει έρευνες για τάφους και λείψανα των θυμάτων του φρανκικού καθεστώτος, έχει χαρακτηρίσει χώρους καταστολής ως «χώρους δημοκρατικής μνήμης», έχει αφαιρέσει από δημόσιους χώρους σύμβολα της εποχής του Φράνκο και έχει διεξάγει διαφημιστικές καμπάνιες για τα οφέλη της δημοκρατίας.

Στον αντίποδα, το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (PP) και το ακροδεξιό Vox αμφισβητούν αυτές τις πρωτοβουλίες, τις χαρακτηρίζουν διχαστικές και πολιτικά υποκινούμενες, καθώς εστιάζουν στα θύματα μόνο της μίας πλευράς, όπως ισχυρίζονται.

Η άνοδος της ακροδεξιάς

Καβαλώντας ένα κύμα οργής που έχει απλωθεί στην ισπανική κοινωνία για τις παραχωρήσεις σε αυτονομιστικά κινήματα και την αυξημένη μετανάστευση, το ακροδεξιό κόμμα Vox έχει σχεδόν διπλασιάσει το ποσοστό του στην πρόθεση ψήφου από το 2023, φτάνοντας τον Ιούλιο στο 18,9%. Οι δημοσκοπήσεις της CIS δείχνουν επίσης ότι η υποστήριξη του Vox μεταξύ των νέων αυξάνεται από χαμηλά μονοψήφια ποσοστά το 2019 σε διψήφια ποσοστά, ιδίως μεταξύ των ανδρών.

Ο βουλευτής του Vox, Μανουέλ Μαρισκάλ, δήλωσε ότι χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, «πολλοί νέοι ανακαλύπτουν ότι τα χρόνια μετά τον εμφύλιο πόλεμο δεν ήταν μια σκοτεινή περίοδος, αλλά μάλλον μια περίοδος ανοικοδόμησης, προόδου και συμφιλίωσης για την επίτευξη εθνικής ενότητας». Οι υπερασπιστές του δικτάτορα απαριθμούν τα δημόσια έργα που έγιναν την περίοδο της δικτατορίας, όπως φράγματα, νοσοκομεία και κατοικίες, ενώ επαναλαμβάνουν συνεχώς ότι η ζωή ήταν πιο εύκολη την εποχή του Φράνκο σε σύγκριση με την τρέχουσα κρίση στέγασης και κόστους ζωής.

Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι όλοι οι οικονομικοί δείκτες έχουν βελτιωθεί σημαντικά από τότε που πέθανε ο Φράνκο. Οι ιστορικοί λένε ότι το αυταρχικό καθεστώς εκτέλεσε δεκάδες χιλιάδες αντιφρονούντες, λειτούργησε ένα τεράστιο δίκτυο φυλακών και στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας και βασάνισε κρατούμενους.

Τα πολιτικά κόμματα, τα συνδικάτα και τα περιφερειακά αυτονομιστικά κινήματα είχαν απαγορευτεί, η λογοκρισία και η μυστική αστυνομία επέβαλαν ένα μείγμα ισπανικού εθνικισμού και υπερ-καθολικισμού και εκατομμύρια άνθρωποι έφυγαν στην εξορία για να ξεφύγουν από την καταστολή και την πείνα.

Πολλές οργανώσεις που έχουν δημιουργηθεί σε όλη την ισπανική επικράτεια για τα θύματα του φρανκικού καθεστώτος διαβεβαιώνουν ότι «ο Φράνκο δεν έχει φύγει ποτέ πραγματικά».

Η Καρμίνα Γκούστραν, ιστορικός που ηγείται των επετειακών εκδηλώσεων «Ισπανία: 50 Χρόνια Ελευθερίας», θεωρεί ότι η κυβέρνηση πρέπει να αντιμετωπίσει την παραπληροφόρηση και τις αναθεωρητικές αφηγήσεις για τη δικτατορία με ενισχυμένα εκπαιδευτικά και ενημερωτικά προγράμματα. «Η Ισπανία πρέπει να εγκαταλείψει την ιδέα ότι η ταφή του παρελθόντος μπορεί να γεννήσει μια υγιή δημοκρατία», τονίζει.

Πηγή: Reuters