Σε αυτό το βιβλίο, το τελευταίο μου, θέλω να ξεφύγω από τη συγκίνηση και τη μόνιμη ηθική κρίση που μας τυλίγουν και προσφέρω μια απαθή ανάλυση της γεωπολιτικής κατάστασης. Προσοχή, διανοούμενος που πλησιάζει: Στο βιβλίο μου ενδιαφέρομαι για τις βαθύτερες και μακροπρόθεσμες αιτίες του ουκρανικού πολέμου, θρηνώ για την εξαφάνιση του πνευματικού μου πατέρα στην ιστορία, Emmanuel Le Roy Ladurie, και ομολογώ τα πάντα: Δεν είμαι πράκτορας του Κρεμλίνου, είμαι ο τελευταίος εκπρόσωπος της γαλλικής ιστορικής σχολής των Annales!», λέει ο Τοντ.
Κέρδισε πράγματι η Ρωσία;
Ο Τοντ προβλέπει πως «οι Αμερικανοί θα επιδιώξουν πράγματι ένα status quo που θα τους επέτρεπε να κρύψουν την ήττα τους. Οι Ρώσοι δεν θα το δεχτούν. Έχουν επίγνωση όχι μόνο της βιομηχανικής και στρατιωτικής τους υπεροχής σήμερα, αλλά και της μελλοντικής δημογραφικής τους αδυναμίας».
Ο Γάλλος στοχαστής τονίζει πως «ο Πούτιν σίγουρα θέλει να επιτύχει τους πολεμικούς του στόχους σώζοντας άνδρες και παίρνει το χρόνο του. Θέλει να διατηρήσει τα επιτεύγματα της σταθεροποίησης της ρωσικής κοινωνίας. Δεν θέλει να επαναστρατιωτικοποιήσει τη Ρωσία και θέλει να συνεχίσει την οικονομική της ανάπτυξη. Ξέρει όμως επίσης ότι έρχονται δημογραφικά κενές ηλικίες και ότι η στρατολόγηση θα είναι πιο δύσκολη σε λίγα χρόνια (τρία, τέσσερα, πέντε;). Επομένως, οι Ρώσοι πρέπει να νικήσουν την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ τώρα, χωρίς να τους δώσουν καμία ανάπαυλα. Ας μην έχουμε αυταπάτες. Η ρωσική προσπάθεια θα ενταθεί».
Παρατηρεί ακόμα πως «η άρνηση της Δύσης να σκεφτεί τη ρωσική στρατηγική στη λογική της, με τους λόγους, τις δυνάμεις της, τα όριά της, έχει ως αποτέλεσμα τη γενική τύφλωση. Οι λέξεις επιπλέουν στην ομίχλη».
«Σε στρατιωτικό επίπεδο», συνεχίζει, «τα χειρότερα έρχονται για τους Ουκρανούς και τη Δύση. Η Ρωσία θέλει αναμφίβολα να ανακτήσει το 40% του ουκρανικού εδάφους και ένα ουδέτερο καθεστώς στο Κίεβο. Και στις τηλεοράσεις μας, ακριβώς τη στιγμή που ο Πούτιν επιβεβαιώνει ότι η Οδησσός είναι ρωσική πόλη, εξακολουθούμε να λέμε ότι το μέτωπο σταθεροποιείται».
Αυταρχική δημοκρατία η Ρωσία
Ο Γάλλος στοχαστής αναγνωρίζει πως «η Ρωσία είναι σίγουρα μια αυταρχική δημοκρατία (που δεν προστατεύει τις μειονότητες της) με συντηρητική ιδεολογία, αλλά η κοινωνία της κινείται, γίνεται πολύ τεχνολογική με όλο και περισσότερα στοιχεία που λειτουργούν τέλεια».
«Περιγράφοντας αυτή την πραγματικότητα ορίζομαι ως σοβαρός ιστορικός και όχι ως πουτινόφιλος. Κάθε υπεύθυνος πουτινόφοβος θα έπρεπε να έχει μετρήσει τον αντίπαλό του. Τονίζω επίσης συνεχώς ότι η Ρωσία, όπως ακριβώς αυτή τη Δύση που πίστευε ότι ήταν παρακμιακή, έχει δημογραφικό πρόβλημα. Η ρωσική νομοθεσία κατά των LGBT, αν και μάλλον γοητεύει τον υπόλοιπο κόσμο, δεν οδηγεί τους Ρώσους να γεννούν περισσότερα παιδιά από εμάς. Η Ρωσία δεν είναι απρόσβλητη από τη γενική κρίση της νεωτερικότητας. Δεν υπάρχει ρωσικό αντιμοντέλο», αναφέρει ο Τοντ.
«Ωστόσο, είναι δυνατό η γενική εχθρότητα της Δύσης να δομεί και να δίνει όπλα στο ρωσικό σύστημα, προκαλώντας μαζικό πατριωτισμό. Οι κυρώσεις επέτρεψαν στο ρωσικό καθεστώς να ξεκινήσει μια πολιτική προστατευτικής υποκατάστασης σε τεράστια κλίμακα, την οποία δεν θα μπορούσε ποτέ να επιβάλει στους Ρώσους, και η οποία θα δώσει στην οικονομία τους ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι αυτής της ΕΕ. Ο πόλεμος ενίσχυσε την κοινωνική τους σταθερότητα, αλλά έχουν και αυτοί ατομικιστική κρίση, με τα υπολείμματα της «πατριαρχικής» οικογενειακής δομής να είναι απλώς κατευναστικά. Ο ατομικισμός που μεταλλαγμένος πλήρως σε ναρκισσισμό αναπτύσσεται μόνο σε χώρες όπου βασιλεύει η πυρηνική οικογένεια, ειδικά στον αγγλοαμερικανικό κόσμο. Ας τολμήσουμε έναν νεολογισμό: η Ρωσία είναι μια κοινωνία ελεγχόμενου ατομικισμού, όπως η Ιαπωνία ή η Γερμανία», εξήγησε στη συνέχεια.
«Το βιβλίο μου παρουσιάζει μια περιγραφή της ρωσικής σταθερότητας, στη συνέχεια, κινούμενο προς τα δυτικά, αναλύει το αίνιγμα μιας ουκρανικής κοινωνίας σε αποσύνθεση που βρήκε στον πόλεμο ένα νόημα για τη ζωή της, στη συνέχεια προχωρά στον παράδοξο χαρακτήρα της νέας ρωσοφοβίας των πρώην λαϊκών δημοκρατιών, μετά στην κρίση της ΕΕ και τέλος στην κρίση των αγγλοσαξονικών και σκανδιναβικών χωρών. Αυτή η πορεία προς τα δυτικά μας οδηγεί βήμα-βήμα προς την καρδιά της αστάθειας του κόσμου. Είναι μια βουτιά σε μια μαύρη τρύπα. Ο αγγλοαμερικανικός προτεσταντισμός έχει φτάσει σε μηδενικό στάδιο της θρησκείας, πέρα από το στάδιο των ζόμπι, και δημιούργησε αυτή τη μαύρη τρύπα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, στις αρχές της τρίτης χιλιετίας, ο φόβος του κενού μεταλλάσσεται σε θεοποίηση του τίποτα, σε μηδενισμό», ανέφερε ακόμα ο Τοντ.
Απαντώντας σε ερώτημα αν μιλώντας για αυταρχική δημοκρατία «κολακεύει» τη Ρωσία ο Τοντ σχολίασε:
«Πρέπει να απομακρυνθούμε από την αντίθεση της φιλελεύθερης δημοκρατίας εναντίον της τρελής απολυταρχίας. Οι πρώτες είναι πιο φιλελεύθερες ολιγαρχίες, με μια ελίτ αποκομμένη από τον πληθυσμό – κανένας εκτός των μέσων ενημέρωσης δεν ενδιαφέρεται για τον ανασχηματισμό της κυβέρνησης. Για την άλλη πλευρά, πρέπει επίσης να χρησιμοποιήσουμε μια άλλη έννοια για να αντικαταστήσουμε αυτές του αυταρχισμού ή του νεοσταλινισμού.
Στη Ρωσία, η πλειοψηφία του πληθυσμού υποστηρίζει το καθεστώς, αλλά οι μειονότητες -είτε ομοφυλόφιλοι, είτε εθνοτικοί ή ολιγάρχες- δεν προστατεύονται: είναι μια αυταρχική δημοκρατία, που τρέφεται από τα υπολείμματα της ρωσικής κοινοτικής ιδιοσυγκρασίας που δημιούργησε τον κομμουνισμό. Ο όρος «αυταρχικός» έχει για μένα τόση βαρύτητα όση ο όρος «δημοκρατία»».
