Γιατί οι αναταράξεις στα αεροπλάνα γίνονται συχνότερες και πιο έντονες

Ο Andrew Davies βρισκόταν καθ’ οδόν προς τη Νέα Ζηλανδία. Το πρώτο σκέλος της πτήσης του από το Λονδίνο στη Σιγκαπούρη ήταν σχετικά ομαλό, όταν ξαφνικά, το αεροπλάνο έπεσε σε έντονη αναταραχή.

«Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι ήταν σαν να βρισκόμουν σε τρενάκι λούνα παρκ», θυμάται. «Αφού με έσπρωξε με δύναμη στο κάθισμά μου, ξαφνικά πέσαμε. Το iPad μου με χτύπησε στο κεφάλι, ο καφές χύθηκε πάνω μου. Η καμπίνα ήταν σε κατάσταση καταστροφής, με ανθρώπους και συντρίμμια παντού. Οι άνθρωποι έκλαιγαν και δεν μπορούσαν να πιστέψουν αυτό που είχε συμβεί».

Ο Davies ήταν, όπως λέει, «ένας από τους τυχερούς». Άλλοι επιβάτες έμειναν με πληγές και σπασμένα κόκαλα. Ο Geoff Kitchen, 73 ετών, πέθανε από καρδιακή προσβολή. Ο θάνατος ως συνέπεια αναταράξεων είναι εξαιρετικά σπάνιος. Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, αλλά εκτιμάται ότι από το 1981 έχουν σημειωθεί περίπου τέσσερις θάνατοι. Οι τραυματισμοί, ωστόσο, είναι μια άλλη ιστορία.

Μόνο στις ΗΠΑ, από το 2009 έχουν σημειωθεί 207 σοβαροί τραυματισμοί, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Εθνικής Επιτροπής Ασφάλειας Μεταφορών, με τους 166 από αυτούς ήταν μέλη του πληρώματος που ενδέχεται να μην κάθονταν στις θέσεις τους.

Πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τις πτήσεις

Καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τις ατμοσφαιρικές συνθήκες, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι οι αεροπορικές μετακινήσεις ενδέχεται να γίνουν πιο ταραχώδεις: οι μεταβολές της θερμοκρασίας και των ανέμων στην ανώτερη ατμόσφαιρα αναμένεται να αυξήσουν τη συχνότητα και την ένταση των αναταραχών.

«Περιμένουμε διπλασιασμό ή τριπλασιασμό της έντασης των σοβαρών αναταράξεων τις επόμενες δεκαετίες», σημειώνει ο καθηγητής Paul Williams. «Για κάθε 10 λεπτά σοβαρών αναταράξεων σήμερα, ο χρόνος αυτός μπορεί να αυξηθεί σε 20 ή 30 λεπτά». Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι κάθε χρόνο στις 35 εκατομμύρια πτήσεις που πραγματοποιούνται παγκοσμίως, συμβαίνουν περίπου 5.000 περιστατικά σοβαρών αναταράξεων. Από τους τραυματισμούς που υπέστησαν επιβάτες το 2023, σχεδόν το 40% προκλήθηκε από αναταράξεις, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Πολιτικής Αεροπορίας.

Από τότε που οι δορυφόροι άρχισαν να παρατηρούν την ατμόσφαιρα, έχει σημειωθεί αύξηση 55% στις σοβαρές αναταράξεις πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό, οι οποίες σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη αναμένονται να αυξηθούν και σε άλλες περιοχές.

Η κλιματική αλλαγή είναι ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην αύξηση τόσο της μεταφορικής όσο και της διαυγούς ατμοσφαιρικής αναταραχής. Μια θερμότερη ατμόσφαιρα μπορεί να συγκρατήσει περισσότερη υγρασία, και αυτή η επιπλέον θερμότητα και υγρασία συνδυάζονται για να δημιουργήσουν πιο έντονες καταιγίδες.

Μια μελέτη στις ΗΠΑ το 2014 έδειξε ότι για κάθε αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1 °C, οι κεραυνοί αυξάνονται κατά 12%. Ο καπετάνιος Nathan Davies λέει: «Τα τελευταία χρόνια έχω παρατηρήσει περισσότερες καταιγίδες με διάμετρο άνω των 80 μιλίων, κάτι που θα περίμενε κανείς να είναι σπάνιο». Προσθέτει όμως: «Τα μεγάλα σωρειτομεταλλικά σύννεφα εντοπίζονται εύκολα οπτικά, εκτός αν είναι ενσωματωμένα σε άλλα σύννεφα. Τότε μπορούμε να τα παρακάμψουμε».

Σύντομα ενδέχεται να αυξηθεί και η αναταραχή του καθαρού αέρα. «Ο αέρας στο νότο του ρεύματος αέρα θερμαίνεται περισσότερο από τον αέρα στο βορρά, με αποτέλεσμα την αύξηση της διαφορά θερμοκρασίας», εξηγεί ο καθηγητής Williams. «Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε ένα ισχυρότερο ρεύμα αέρα».

Αύξηση των αναταράξεων

Η αύξηση των σοβαρών αναταράξεων θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει περισσότερα περιστατικά τραυματισμών ή, στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, θανάτους. Και ορισμένοι επιβάτες ανησυχούν. Περισσότερο από το ένα πέμπτο των ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο δηλώνουν ότι φοβούνται να πετάξουν, σύμφωνα με έρευνα της YouGov. Η επιδείνωση των αναταράξεων θα μπορούσε να κάνει τα ταξίδια ακόμα πιο εφιαλτικά για αυτούς.

Για τον Davies, η προοπτική περισσότερων αναταράξεων είναι ανησυχητική. «Όχι μόνο για μένα, αλλά και για τα παιδιά μου», εξηγεί. «Είμαι ευτυχής που δεν έχει συμβεί κάποιο τόσο σοβαρό περιστατικό, αλλά νομίζω ότι πρέπει να ανησυχούμε όλοι».

Ωστόσο, τα φτερά των αεροσκαφών είναι σχεδιασμένα για να πετούν σε αναταραγμένο αέρα. Όπως λέει ο Chris Keane, πρώην πιλότος: «δεν θα πιστέψετε πόσο ευέλικτο είναι ένα φτερό. Σε ένα επιβατικό αεροσκάφος 747, τα φτερά κάμπτονται προς τα πάνω κατά περίπου 25 μοίρες πριν σπάσουν, κάτι που είναι πραγματικά ακραίο και δεν θα συμβεί ποτέ, ακόμη και στις πιο σοβαρές αναταράξεις».

Για τις αεροπορικές εταιρείες, ωστόσο, υπάρχει μια κρυφή ανησυχία: το οικονομικό κόστος των περισσότερων αναταράξεων.

Το κρυφό κόστος των αναταράξεων

Η AVTECH, μια τεχνολογική εταιρεία, εκτιμά ότι το κόστος μπορεί να κυμαίνεται από 180.000 έως 1,5 εκατομμύρια λίρες ετησίως ανά αεροπορική εταιρεία. Αυτό περιλαμβάνει το κόστος ελέγχου και συντήρησης των αεροσκαφών μετά από σοβαρές αναταράξεις, το κόστος αποζημίωσης σε περίπτωση εκτροπής ή καθυστέρησης της πτήσης, καθώς και το κόστος που συνδέεται με την παραμονή σε λάθος τοποθεσία.

Η Eurocontrol, μια πολιτικοστρατιωτική οργάνωση, αναφέρει ότι η παράκαμψη καταιγίδων που προκαλούν αναταράξεις μπορεί να έχει ευρύτερες επιπτώσεις. Για παράδειγμα, εάν πολλά αεροσκάφη αναγκάζονται να αλλάξουν πορεία πτήσης, ο εναέριος χώρος μπορεί να γίνει πιο πολυσύχναστος σε ορισμένες περιοχές. «[Αυτό] αυξάνει σημαντικά το φόρτο εργασίας των πιλότων και των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας», αναφέρει εκπρόσωπος της Eurocontrol. Η ανάγκη να πετάξουν γύρω από τις καταιγίδες σημαίνει επίσης επιπλέον καύσιμα και χρόνο.

Με την πρόβλεψη για αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων, αναμένεται ότι μέχρι το 2050 οι πτήσεις θα πρέπει να εκτρέπονται ακόμη περισσότερο για να αποφύγουν τις καταιγίδες και τις αναταράξεις, αυξάνοντας περαιτέρω το κόστος για τις αεροπορικές εταιρείες και τους επιβάτες καθώς και το ανθρακικό τους αποτύπωμα.

Πώς προστατεύονται οι αεροπορικές εταιρείες

Αν και η πρόβλεψη των αναταράξεων δεν είναι τέλεια, έχει σίγουρα βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Ακόμα, ο Williams υποστηρίζει ότι μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια περίπου το 75% των αναταράξεων σε καθαρό αέρα, ποσοστό που αυξήθηκε κατά 15% τα τελευταία 20 χρόνια.

Τα αεροσκάφη διαθέτουν ραντάρ καιρού που ανιχνεύει τις καταιγίδες μπροστά τους. Όπως εξηγεί ο καπετάνιος Davies, «πριν από μια πτήση, οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες καταρτίζουν ένα σχέδιο πτήσης που περιγράφει λεπτομερώς τις περιοχές με πιθανές αναταράξεις. Δεν είναι 100% ακριβές, αλλά δίνει μια πολύ καλή εικόνα σε συνδυασμό με άλλες αναφορές αεροσκαφών και του ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας».

Η Southwest Airlines στις ΗΠΑ αποφάσισε πρόσφατα να τερματίζει την εξυπηρέτηση στην καμπίνα, στα 18.000 πόδια αντί για τα προηγούμενα 10.000 πόδια. Με το πλήρωμα και τους επιβάτες να κάθονται με τις ζώνες ασφαλείας δεμένες και έτοιμοι για προσγείωση σε αυτό το υψόμετρο, προβλέπεται η μείωση των τραυματισμών κατά 20%. Επίσης, η Korean Airlines αποφάσισε να διακόψει την παροχή ζυμαρικών στην οικονομική θέση, καθώς είχε παρατηρηθεί διπλασιασμός των αναταράξεων από το 2019, γεγονός που αύξανε τον κίνδυνο να υποστούν εγκαύματα οι επιβάτες.

Ακραία μέτρα

Ορισμένες μελέτες έχουν προχωρήσει ακόμη περισσότερο στην ανθεκτικότητα στις αναταράξεις και έχουν εξετάσει εναλλακτικούς τρόπους κατασκευής φτερών.

Κτηνίατροι και μηχανικοί μελέτησαν τον τρόπο με τον οποίο μια κουκουβάγια πετάει τόσο ομαλά σε θυελλώδεις ανέμους και ανακάλυψαν ότι τα φτερά λειτουργούν σαν ανάρτηση και σταθεροποιούν το κεφάλι και τον κορμό κατά την πτήση σε διαταραγμένο αέρα.

Η μελέτη του 2020 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «ένας κατάλληλα ρυθμισμένος σχεδιασμός φτερών με μεντεσέδες θα μπορούσε επίσης να είναι χρήσιμος σε αεροσκάφη μικρής κλίμακας… βοηθώντας στην απόρριψη των ριπών ανέμου και των αναταράξεων». Ξεχωριστά, μια νεοσύστατη εταιρεία στην Αυστρία, η Turbulence Solutions ισχυρίζεται ότι έχει δημιουργήσει τεχνολογία εξουδετέρωσης αναταράξεων για ελαφρά αεροσκάφη, όπου ένας αισθητήρας ανιχνεύει τον αέρα με αναταράξεις και στέλνει ένα σήμα σε ένα πτερύγιο στο φτερό που εξουδετερώνει αυτές τις αναταράξεις. Αυτά μπορούν να μειώσουν τις μέτριες αναταράξεις κατά 80% στα ελαφρά αεροσκάφη.

Υπάρχουν επίσης άτομα που υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να είναι η λύση. Το Fourier Adaptive Learning and Control (FALCON) είναι ένα είδος τεχνολογίας που ερευνάται στο California Institute of Technology και μαθαίνει πώς ρέει ο αέρας σε πραγματικό χρόνο πάνω από ένα φτερό. Προβλέπει επίσης τις αναταράξεις, δίνοντας εντολές σε ένα πτερύγιο του φτερού, το οποίο στη συνέχεια προσαρμόζεται για να τις αντισταθμίσει. Ωστόσο, ο Finlay Asher, αεροδιαστημικός μηχανικός και μέλος της Safe Landing, εξήγησε ότι αυτού του είδους οι τεχνολογίες απέχουν ακόμη πολύ από την εφαρμογή τους.

Αλλά ακόμα και αν οι αναταράξεις γίνουν πιο συχνές και πιο έντονες, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας. «Γενικά, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ενοχλητικό», λέει ο καπετάνιος Davies. Σημαίνει απλά περισσότερο χρόνο καθισμένος, με τη ζώνη ασφαλείας δεμένη.

Πηγή: BBC/ertnews.gr