Βαδίζοντας μέσα στο νερό μέχρι τα γόνατα, ο Χασάν Κάργκμπο δείχνει τον απέραντο ωκεανό μπροστά του, ο οποίος διαβρώνει τη γη και θέτει σε κίνδυνο την επιβίωση των κατοίκων στο νησί του, ανοιχτά της Σιέρα Λεόνε.
«Εκεί που βρισκόμαστε τώρα, ήταν το σπίτι μου και υπήρχε ένα μεγάλο ποδοσφαιρικό γήπεδο», λέει ο Κάργκμπο. «Το νερό τα κατέστρεψε όλα».
Τα τελευταία πέντε χρόνια, ο 35χρονος ψαράς έχει δει τις απώλειες να συσσωρεύονται καθώς τα νερά του Ατλαντικού ανεβαίνουν. Απειλούν εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρη τη δυτική Αφρική και «καταπίνουν» μεγάλα τμήματα του νησιού του.
Οι κάτοικοι του Νιανγκάι, που βρίσκεται στα Νησιά των Χελωνών στα νότια της Σιέρα Λεόνε, έχουν συμβάλει ελάχιστα ή καθόλου στην υπερθέρμανση του πλανήτη η οποία οφείλεται κυρίως στην καύση ορυκτών καυσίμων από τον άνθρωπο.
Κι όμως, θεωρούνται ευρέως ως οι πρώτοι άνθρωποι της χώρας που έχουν εκτοπιστεί λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οι συνεχώς αυξανόμενες θερμοκρασίες λιώνουν τους παγετώνες και αυξάνουν τη στάθμη των θαλασσών γύρω από το αρχιπέλαγος.
Η πλειονότητα των εξαντλημένων κατοίκων του Νιανγκάι έχουν χάσει τα υπάρχοντα και τα σπίτια τους πολλές φορές. Καταφεύγουν όλο και πιο βαθιά στο εσωτερικό του νησιού.
Μια αποστολή του AFP κατάφερε να επισκεφθεί αρκετά από τα Νησιά των Χελωνών. Ταξίδεψαν επτά ώρες με κανό σε ταραγμένη θάλασσα από την πρωτεύουσα, Φριτάουν.
Πηγή: X
Κατά την άφιξη στο Νιανγκάι, αποικίες πελεκάνων, λευκές αμμουδιές και φοίνικες δημιουργούν την εντύπωση ενός παραδείσου.
Ωστόσο, η καταστροφή γίνεται γρήγορα εμφανής: φοίνικες ξεριζωμένοι από τον άνεμο και τα κύματα, παραλίες γεμάτες κλαδιά και συντρίμμια, σακιά με άμμο που χρησιμεύουν ως ανεπαρκή αναχώματα, εγκαταλελειμμένα έπιπλα από κατοίκους που έχουν ήδη φύγει.
Μέσα σε λιγότερα από δέκα χρόνια, το νησί έχει χάσει τα δύο τρίτα της επιφάνειάς του. Πλέον έχει μέγεθος περίπου 200 μέτρα μήκος και 100 μέτρα πλάτος.
Από ψηλά, φαίνεται μόνο μια μικρή νησίδα, περικυκλωμένη από ψαρόβαρκες, με καλύβες με στέγες από άχυρο συγκεντρωμένες στο κέντρο.
Το νερό «δεν σταματά»
Δέκα χρόνια πριν, το Νιανγκάι είχε περίπου χίλιους κατοίκους. Παρότι δεν υπάρχει επίσημη απογραφή, οι τοπικοί ηγέτες εκτιμούν ότι πλέον έχουν απομείνει λιγότεροι από 300.
Κατσίκες και κότες περιφέρονται ανάμεσα σε σπίτια φτιαγμένα από λευκούς μουσαμάδες τεντωμένους πάνω σε ξύλινα πλαίσια. Ψαράδες επιδιορθώνουν τα δίχτυα τους, γυναίκες καπνίζουν και αποξηραίνουν ψάρια στην άμμο, ενώ παιδιά παίζουν στην παραλία.
Ο περιορισμένος χώρος έχει οδηγήσει σε υπερπληθυσμό. Δεν υπάρχει πόσιμο νερό λόγω της αλμυρότητας του εδάφους, ούτε τουαλέτες, ηλεκτρισμός ή ιατρικές εγκαταστάσεις. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούν την παραλία ως υπαίθρια τουαλέτα.
Η φτωχή Σιέρα Λεόνε είναι μία από τις χώρες που απειλούνται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή.
Πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι κατά μήκος των ακτών της απειλούνται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, σύμφωνα με μελέτη του Ιουνίου 2024 από την Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστροφών (NDMA) και το Κέντρο Παρακολούθησης Εσωτερικών Μετακινήσεων (IDMC).
Η μελέτη αναφέρει ότι η χώρα είναι «ιδιαίτερα ευάλωτη στην αυξανόμενη συχνότητα και σοβαρότητα της παράκτιας διάβρωσης και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, λόγω της κλιματικής αλλαγής και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων».
Πηγή: X
Ο ψαράς και κοινοτικός αρχηγός Αμιντού Μπουρέ στέκεται στην παραλία κοιτώντας μακριά, εκεί όπου κάποτε υπήρχε γη.
«Είχαμε πολλά δέντρα εδώ, μάνγκο, καρύδες και άλλα, αλλά με τα χρόνια το νερό τα κατέστρεψε όλα», λέει ο 60χρονος.
Ξεσπώντας σε μια κραυγή απελπισίας, προσθέτει: «Το νερό πάντα έρχεται, ξανά και ξανά, και μας καταστρέφει, μαζί με την περιουσία μας. Το μόνο που χρειάζονται οι άνθρωποι είναι βοήθεια, και ζητάμε περισσότερη βοήθεια».
Ακόμη ανέφερε πως οι αρχές και οι διεθνείς οργανισμοί δεν έχουν προσφέρει καμία ουσιαστική βοήθεια πέρα από τη σύσταση για μετεγκατάσταση.
Ο Κάργκμπο δηλώνει ότι η οικογένειά του έχει ήδη χάσει τα υπάρχοντά της και έχει ξαναχτίσει το σπίτι της στο Νιανγκάι δύο φορές. Αλλά η θάλασσα πλησιάζει και πάλι.
«Δεν έχω καμία εμπιστοσύνη ότι το Νιανγκάι θα συνεχίσει να υπάρχει», λέει, εξηγώντας ότι πήρε τη δύσκολη απόφαση να προετοιμαστεί για μετακόμιση στο νησί Σέι, όπου το έδαφος είναι λιγότερο επίπεδο.
«Μου κοστίζει πολλά χρήματα να αγοράζω ξύλα, τσίγκο, κάθε φορά που θέλω να χτίσω καινούργιο σπίτι μετά τη μετακόμιση», προσθέτει, εκφράζοντας την απογοήτευσή του για τους πενιχρούς μισθούς του ως ψαράς.
«Η ζωή σε αυτό το νησί είναι πραγματικά αγχωτική», λέει. «Δεν θέλω να συνεχίσω έτσι».
Πέρα από Έκτακτη Ανάγκη
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής της Σιέρα Λεόνε, Τζίγουο Αμπντουλάι, δήλωσε στο AFP ότι αυτό που συμβαίνει στα νησιά έχει ξεπεράσει το στάδιο της έκτακτης ανάγκης.
«Είναι σπαρακτικό να βλέπεις πόσο καταστροφική είναι η επίδραση στη ζωή των ανθρώπων», είπε.
Το πρώτο πρωινό της αποστολής του AFP στο Νιανγκάι, τμήματα του νησιού είχαν παρασυρθεί από μια νυχτερινή καταιγίδα.
Ο 19χρονος πατέρας Μοχάμεντ Καμάρα επιθεωρούσε τις ζημιές που υπέστη η περιουσία του μετά τους δυνατούς ανέμους και τις βροχές.
Άλλες παρακείμενες καλύβες ήταν κατεστραμμένες, με μουσαμάδες και σανίδες να καλύπτουν τρύπες που άνοιξε η θύελλα.
Στη μικρή οικογενειακή αυλή του, αρκετές γυναίκες ήταν απασχολημένες ταξινομώντας αντικείμενα που είχαν παρασυρθεί πάνω στην μουσκεμένη αμμουδιά: πλαστικές λεκάνες, βρεγμένα ρούχα, κομμάτια από αλιευτικά δίχτυα
Ο Καμάρα λέει ότι η οικογένειά του υποφέρει από παρόμοιο καιρό από το 2018. Ειδικότερα τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν ένα ξεριζωμένο δέντρο κατέστρεψε σοβαρά το σπίτι τους.
Αισθανόμενοι εξαντλημένοι και ηττημένοι, σχεδιάζουν να φύγουν από το νησί για την πρωτεύουσα ή κάποια άλλη μεγάλη πόλη μέσα στη χρονιά.
Τα νησιά «θα χαθούν»
Λίγες ώρες μακριά από το Νιανγκάι με κανό, στο νησί Πλάντεϊν, περίπου 355 μαθητές παρακολουθούν μαθήματα σε ένα κτίριο που βρίσκεται επισφαλώς τοποθετημένο σε μια κατεστραμμένη όχθη.
Τον Ιούλιο του 2023, αποφεύχθηκε μια τραγωδία όταν τα νερά παρέσυραν ένα άδειο τμήμα του κτιρίου. Τα παιδιά είχαν κάνει μάθημα εκεί μόλις την προηγούμενη μέρα.
Ο Ουσμάνε Καμάρα, διευθυντής του σχολείου και ιμάμης του νησιού, δήλωσε ότι δεν υπάρχει άλλος χώρος για μάθημα.
Στον ωκεανό μπροστά του, προβάλει ο μιναρές ενός τζαμιού που πλέον έχει βυθιστεί.
Πιο πέρα, διακρίνεται ένα νησάκι που κάποτε αποτελούσε μέρος του Πλάντεϊν, αλλά τώρα είναι ξεχωριστή λωρίδα γης. Σύμφωνα με μέλη της κοινότητας, στα γύρω νερά υπήρχαν εκατοντάδες σπίτια.
Το νέο τζαμί του νησιού έχει ενισχυθεί με πέτρες και ξύλα, σε μια προσπάθεια να εμποδιστεί η είσοδος του νερού στο εσωτερικό.
Η προσπάθεια αυτή είχε μόνο μερική επιτυχία.
«Φοβόμαστε ότι ίσως μια μέρα, ενώ θα είμαστε μέσα στο τζαμί, τα κύματα θα έρθουν και θα τα καταστρέψουν όλα», λέει ο Καμάρα.
Το Πλάντεϊν, του οποίου ο πληθυσμός κάποτε αριθμούσε χιλιάδες, χάνει έδαφος και πληθυσμό εδώ και δεκαετίες εξαιτίας της ανόδου της στάθμης του νερού.
Το νησί παραδοσιακά υπήρξε κόμβος εμπορίου, γεωργίας, αλιείας και θαλάσσιων μεταφορών, αλλά και τουριστικός προορισμός λόγω των ερειπίων από την εποχή του δουλεμπορίου.
Όμως τα κτίριά του βυθίζονται σταδιακά.
Όσοι δεν μπορούσαν να φύγουν λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων αναγκάστηκαν να μεταφερθούν προς το εσωτερικό του νησιού, όπου απειλούνται ξανά.
Ο Τζόζεφ Ραχάλ, περιβαλλοντολόγος από τη Σιέρα Λεόνε, εκτιμά ότι τα Νησιά των Χελωνών έχουν ακόμη 10 έως 15 χρόνια ζωής πριν εξαφανιστούν
«Ολόκληρο το αρχιπέλαγος θα χαθεί, είναι θέμα χρόνου», λέει.
«Εδώ είναι το σπίτι μας»
Η κρίση απειλεί επίσης την κοινωνική και πολιτιστική ταυτότητα των νησιωτών.
«Όταν η θάλασσα καταλαμβάνει τα πάντα, όλα χάνονται, μια ολόκληρη κουλτούρα αλιείας εξαφανίζεται», δήλωσε ο Ραχάλ.
Η κλιματική αλλαγή σβήνει έναν ολόκληρο τρόπο ζωής, είπε, περιλαμβάνοντας «παραδόσεις, κουλτούρα, και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η τοπική οικονομία».
Για τον υπουργό Αμπντουλάι, οι κάτοικοι «χρειάζονται παρεμβάσεις τώρα».
«Πρέπει να τους απομακρύνουμε, προσπαθούμε απλώς να βρούμε τους πόρους για να το κάνουμε», λέει.
Όμως το κόστος αποτελεί πρόβλημα.
«Αυτό που λέμε συνεχώς στον κόσμο είναι ότι η κλιματική αλλαγή δεν πλήττει μόνο τους ανθρώπους μας, αλλά και τον προϋπολογισμό μας», εξηγεί.
Πολλοί κάτοικοι του Νιανγκάι και του Πλάντεϊν δήλωσαν στο AFP ότι νιώθουν εγκαταλελειμμένοι από τις αρχές, καθώς τα σπίτια τους εξαφανίζονται.
Καθώς η φωνή του μουεζίνη αντηχεί για την απογευματινή προσευχή στο μικρό νησί του Νιανγκάι, ο Μπουρέ κοιτάζει τη θάλασσα που καταπίνει τη ζωή του.
«Αυτό που μας ανησυχεί είναι το νερό, ότι το νερό θα μας καταστρέψει», λέει.
Αλλά προσθέτει: «Για μένα, δεν σκοπεύω να πάω πουθενά, γιατί εδώ είναι το σπίτι μας».
Πηγή: AFP
