Ανάλυση BBC: Υποχρεωτικό το τεστ επιβεβαίωσης φύλου για συμμετοχή στις διοργανώσεις γυναικών

Τίθενται σε ισχύ αυτή την εβδομάδα οι κανονισμοί που απαιτούν από όλες τις αθλήτριες στην κατηγορία γυναικών να υποβληθούν σε μονοδιάστατο γενετικό τεστ, για τις διοργανώσεις με βαθμολογικό σύστημα της World Athletics.

Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Στίβου (World Athletics) αναφέρει πως ο έλεγχος φύλου, ο οποίος εντοπίζει την παρουσία του χρωμοσώματος Υ, αποσκοπεί στην προστασία της ακεραιότητας του γυναικείου ανταγωνισμού.

Αλλά πώς λειτουργεί αυτό το μέτρο, πώς φτάσαμε σε αυτή την απόφαση, ποιες είναι οι ανησυχίες και ποιες οι επιπτώσεις στη συζήτηση για το φύλο στον αθλητισμό; Το BBC Sport απαντά στα βασικά ερωτήματα:

Το τεστ ανιχνεύει το γονίδιο SRY – γνωστό και ως “sex-determining region Y gene”, το οποίο είναι μέρος του χρωμοσώματος Υ και είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη ανδρικών χαρακτηριστικών.

Εάν ένα ανθρώπινο έμβρυο έχει χρωμοσώματα XY, τότε το γονίδιο SRY οδηγεί στη δημιουργία όρχεων, οι οποίοι με τη σειρά τους παράγουν ορμόνες – όπως η τεστοστερόνη – που προκαλούν αρσενική σωματική ανάπτυξη, όπως αυξημένη μυϊκή μάζα και δύναμη.

Τι ανιχνεύει το τεστ;

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι αθλητές που γεννήθηκαν βιολογικά άνδρες και πέρασαν ανδρική εφηβεία, έχουν φυσιολογικά πλεονεκτήματα έναντι όσων γεννήθηκαν βιολογικά γυναίκες (με χρωμοσώματα XX και χωρίς SRY γονίδιο).

Το τεστ έχει σχεδιαστεί κυρίως για να προσδιορίζει το βιολογικό φύλο σε περιπτώσεις αθλητριών με DSD (Διαφορές στην Ανάπτυξη Φύλου) – μια ομάδα σπάνιων παθήσεων όπου τα γονίδια, οι ορμόνες ή/και τα αναπαραγωγικά όργανα ενός ατόμου μπορεί να έχουν στοιχεία και των δύο φύλων. Μερικά άτομα μπορεί να έχουν εξωτερικά γυναικεία χαρακτηριστικά αλλά λειτουργικούς όρχεις, και συχνά καταγράφονται και ανατρέφονται ως γυναίκες.

Το τεστ γίνεται μία φορά στη ζωή κάθε αθλητή/αθλήτριας, είτε με δείγμα σάλιου (από το εσωτερικό του μάγουλου) είτε με αιματολογική εξέταση, από κάθε εθνική ομοσπονδία.

Αν δεν ανιχνευθεί χρωμόσωμα Υ, η αθλήτρια δικαιούται να αγωνιστεί στην κατηγορία γυναικών.

Η World Athletics αναφέρει ότι πάνω από το 90% των αθλητριών που θα λάβουν μέρος στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα αργότερα αυτόν τον μήνα έχουν ήδη υποβληθεί στο τεστ, και τα υπόλοιπα θα ολοκληρωθούν στο Τόκιο.

Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας, Λόρδος Κόου, δήλωσε ότι το χρονοδιάγραμμα ήταν “πιεστικό”, ενώ υπήρξε επιπλέον πολυπλοκότητα λόγω του ότι σε ορισμένες χώρες – όπως η Γαλλία και η Νορβηγία – απαγορεύονται γενετικά τεστ για μη ιατρικούς λόγους, οπότε κάποιες αθλήτριες χρειάστηκε να υποβληθούν σε έλεγχο στο εξωτερικό.

Τι ισχύει σε άλλα αθλήματα;

Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Πυγμαχίας (World Boxing) εισήγαγε επίσης φέτος υποχρεωτικό τεστ φύλου, με τους/τις πυγμάχους που επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στην κατηγορία γυναικών στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στο Λίβερπουλ αυτή την εβδομάδα να υποχρεούνται να περάσουν από σχετικό έλεγχο.

Η ομοσπονδία δήλωσε τον Μάιο:

«Αθλητές που θεωρούνται ότι είναι γενετικά άνδρες – όπως αποδεικνύεται από την παρουσία γενετικού υλικού χρωμοσώματος Υ (γονίδιο SRY) ή που έχουν διαφοροποίηση στην ανάπτυξη φύλου (DSD) με ανδρική ανδρογένεση – θα είναι επιλέξιμοι να αγωνιστούν στην ανδρική κατηγορία».

Η απόφαση αυτή ήρθε μετά από μεγάλη διαμάχη στην πυγμαχία γυναικών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού 2024, όταν οι Imane Khelif και Lin Yu-ting κατέκτησαν χρυσά μετάλλια, παρά το γεγονός ότι είχαν αποκλειστεί από το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του προηγούμενου έτους, επειδή φέρονταν να απέτυχαν στους ελέγχους επιλεξιμότητας φύλου της τότε διοργανώτριας αρχής IBA.

Η IBA τέθηκε στη συνέχεια σε αναστολή, και έτσι η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) ανέλαβε τη διοργάνωση της πυγμαχίας στο Παρίσι και επέτρεψε στις δύο αθλήτριες να αγωνιστούν, επιμένοντας ότι πληρούσαν τα κριτήρια επιλεξιμότητας.

Αυτό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και αμφισβήτηση, σχετικά με το αν η ΔΟΕ έδωσε προτεραιότητα στη συμπερίληψη εις βάρος της δικαιοσύνης και της ασφάλειας, καθώς και για την αξιοπιστία των αρχικών τεστ της IBA.

Οι αντιδράσεις

Ο πρόεδρος της World Athletics, Λόρδος Κόου, δηλώνει πως οι αθλητές και οι αθλήτριες έχουν δείξει «συντριπτικά θετική στήριξη» προς τα νέα τεστ. Η οργάνωση Sex Matters, που δραστηριοποιείται σε θέματα φύλου και πολιτικής, χαρακτήρισε την επανεισαγωγή των ελέγχων «καλοδεχούμενη και αργοπορημένη», προσθέτοντας:

«Κάθε άθλημα πρέπει να ακολουθήσει το παράδειγμα της World Athletics και της World Boxing».

Ωστόσο, η Αμερικανίδα δρομέας Nikki Hiltz – η οποία είναι τρανς και non-binary – χαρακτήρισε τα τεστ «απογοητευτικά», σχολιάζοντας: «Δεν μου αρέσει όλο αυτό που δημιουργείται».

Η Hiltz – η οποία γεννήθηκε βιολογικά γυναίκα και από το 2021 έχει δηλώσει πως είναι τρανς και non-binary – έχει προκριθεί στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα και έχει ήδη υποβληθεί στο τεστ.

Εκφράζει ανησυχίες πως αυτή η διαδικασία ίσως οδηγήσει σε πιο παρεμβατικές πρακτικές στο μέλλον, ενώ θεωρεί πως τα 100 δολάρια που κοστίζει το τεστ θα μπορούσαν να επενδυθούν πιο αποτελεσματικά στην καταπολέμηση του ντόπινγκ ή της κακοποίησης από προπονητές.

Ακόμα και στην επιστημονική κοινότητα υπάρχουν επιφυλάξεις. Ο Καθηγητής Andrew Sinclair, ειδικός στη μεταφραστική γονιδιωματική στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης – και ο άνθρωπος που ανακάλυψε το γονίδιο SRY το 1990 – χαρακτήρισε τους υποχρεωτικούς ελέγχους «παραπλανητικούς».\Όπως αναφέρει:

«Η χρήση του SRY για να καθορίσει το βιολογικό φύλο είναι λανθασμένη, επειδή το μόνο που δείχνει είναι αν υπάρχει ή όχι το γονίδιο. Η επιστήμη δεν υποστηρίζει αυτή την υπεραπλουστευμένη προσέγγιση».

Επιπλέον, προειδοποιεί για κινδύνους από πιθανή μόλυνση των δειγμάτων ή ψευδώς θετικά αποτελέσματα.

Τι λέει η World Athletics;

Η World Athletics υποστηρίζει ότι σε κάθε θετικό αποτέλεσμα, θα ακολουθείται περαιτέρω ιατρική αξιολόγηση, προκειμένου να γίνει ακριβής διάγνωση πριν ληφθεί απόφαση σχετικά με την επιλεξιμότητα.

Επίσης, ένας εξειδικευμένος γιατρός θα συζητά τα αποτελέσματα με την αθλήτρια, εξηγώντας πιθανά ιατρικά, ψυχολογικά ή κοινωνικά ζητήματα που προκύπτουν.

Όσον αφορά την προστασία προσωπικών δεδομένων, οι αθλήτριες θα ανεβάζουν το αποτέλεσμα της εξέτασης σε ασφαλή και κρυπτογραφημένη πλατφόρμα, ενώ έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν επανέλεγχο ή να αμφισβητήσουν το αποτέλεσμα μέσω του Διαιτητικού Δικαστηρίου του Αθλητισμού (CAS).

Υποστηρικτές των τεστ αναφέρουν ότι αυτή η μέθοδος είναι πιο ανθρώπινη από την υποχρέωση καταστολής των φυσικών επιπέδων τεστοστερόνης που ίσχυε για αθλήτριες με DSD στο παρελθόν, και θα αποφύγει τη δημόσια έκθεση και πίεση που έχουν υποστεί κάποιες από αυτές.