Σόμπολος για την Κρήτη: Σε κάθε σπίτι δεν υπάρχει ένα, αλλά πολλά όπλα – Η βεντέτα των 110 νεκρών και η ροναντικοποίηση του εγκλήματος

Το πρόσφατο αιματοκύλισμα στα Βορίζια Κρήτης με τους δυο νεκρούς και οι εικόνες που ακολούθησαν με τις περιφρουρούμενες κηδείες ζωντάνεψαν, κατά έναν τρόπο, μνήμες από το μακρινό παρελθόν. Τότε που κάποιες οικογένειες πίστευαν πως η τιμή γράφεται με αίμα, τροφοδοτώντας έτσι έναν μακροχρόνιο κύκλο μίσους και ανταποδοτικής βίας. Στη χώρα μας, οι βεντέτες, που στηρίχθηκαν στον άγραφο νόμο του αίματος, ξεκλήρισαν γενιές και γενιές, ερήμωσαν ακόμη και χωριά, ιδίως σε Κρήτη και Μάνη.

Στην περίπτωση της Μάνης, ο γδικιωμός (κατά τους Μανιάτες η βεντέτα) σε πολύ μεγάλο βαθμό έχει ατονήσει, στη Μεγαλόνησο, ωστόσο, η παράλογη αυτή παράδοση δεν λέει να εκλείψει, όπως απέδειξε και το φονικό στα ορεινά Βορίζια, αντιθέτως συντηρείται από μια μικρή ομολογουμένως μερίδα ανθρώπων που… μιλάνε με όπλα ως ένδειξη ανδρείας και μέσο επίλυσης προσωπικών διαφορών. Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα, με την κυβέρνηση και τις τοπικές αρχές σήμερα να ενεργοποιούνται για την επίλυσή του.

«Εν έτει 2025 δεν μπορούμε και δεν πρέπει να μιλάμε για βεντέτα», τονίζει στον «Ε.Τ.» ο γνωστός δικηγόρος, εγκληματολόγος και επίκουρος καθηγητής στο Philips University κ. Φώτης Σπυρόπουλος.

Αναλύοντας την αιματηρή υπόθεση των Βοριζίων, σημειώνει ότι «έχει κατ’ επίφαση χαρακτηριστικά βεντέτας σε ό,τι αφορά την όποια αντεκδίκηση. Ομως, υπάρχουν και στοιχεία τα οποία δεν συνάδουν με τους κώδικές της, όπως τους γνωρίζαμε στο παρελθόν καθ’ όσον στις περιπτώσεις βεντέτας δεν ετίθετο σε κίνδυνο ζωές αθώων πολιτών, περαστικών κ.λπ. και βεβαίως δεν ετίθετο σε κίνδυνο γυναίκες».

Η βεντέτα, εξηγεί, αποτελεί χαρακτηριστικό παλαιότερης εποχής: «Περιοχές, συνήθως γεωγραφικά απομονωμένες από την επιβολή του νόμου, που παράγουν, κατά μια έννοια, δικό τους δίκαιο και επιλύουν μόνες τους τις διαφορές τους. Σήμερα αυτό δεν πρέπει και δεν μπορεί να ισχύει σε μια ευνομούμενη πολιτεία και σε ένα κράτος δικαίου. Μιλώντας, σήμερα, για βεντέτα περισσότερο θεωρώ ότι ρομαντικοποιούμε ζητήματα που ενδεχομένως να εδράζονται στο κοινό ποινικό δίκαιο. Εγώ βλέπω παραβάσεις ποινικών νόμων, τελεία και παύλα».

Η μεγάλη σφαγή του 1955

Συμπτωματικά, στο βιβλίο του κ. Σόμπολου, στο οποίο περιλαμβάνονται πάνω από τριάντα βεντέτες, η πρώτη υπόθεση αφορά σε φονική βεντέτα που είχε σημειωθεί πάλι στα Βορίζια, το 1955, για ασήμαντο λόγο, μια δασική παράβαση κοπής δέντρων.

Τότε ένας χωριανός έκοψε από το δάσος παράνομα δέντρα. Κάποιος τον είδε και τον μαρτύρησε στον δασάρχη με αποτέλεσμα να ανάψουν τα αίματα.

Η πρώτη σφαγή σημειώθηκε όταν ο δασοφύλακας που καθόταν έξω από ένα καφενείο, δέχτηκε δολοφονική επίθεση με απανωτές μαχαιριές. Στο φονικό απάντησε η οικογένεια του θύματος. Βγήκαν τα όπλα και επικράτησε πανικός. Ο τραγικός απολογισμός: έξι νεκροί και 14 τραυματίες, εκ των οποίων πολλοί διαμελισμένοι, καθώς και τότε συμπωματικά υπήρξε έκρηξη από χειροβομβίδα.

Ο Πάνος Σόμπολος θυμάται τα ρεπορτάζ του για τις βεντέτες. Οικογένειες που μετανάστευαν από τον τόπο τους για να γλιτώσουν από την εκδίκηση της αντίπαλης οικογένειας και τελικά έπεφταν νεκροί. «Στα Γιάννενα, όπου βρέθηκα πρόσφατα, συναντήθηκα με έναν άνθρωπο ο οποίος μου είπε ότι κατάγεται απ’ την Κρήτη, αναγκάστηκε, ωστόσο, να την εγκαταλείψει καθώς ο πατέρας του είχε εμπλακεί σε βεντέτα. Η βεντέτα δεν είναι ένα έγκλημα που έγινε. Εχει συνέχεια, υπάρχουν πολλές βεντέτες που κράτησαν δεκάδες χρόνια».

Ο ίδιος έχει βρεθεί σε τόπους που πλέον έχουν ερημώσει εξαιτίας της ανταποδοτικής βίας. «Οταν βρέθηκα στη Μάνη, αυτό που μου είχε κάνει εντύπωση ήταν τα ερημωμένα χωριά και τα νεκροταφεία. Στους σταυρούς δεν διάβαζες απεβίωσε, αλλά εδολοφονήθη, εφονεύθη».

ΠΑΝΟΣ ΣΟΜΠΟΛΟΣ

Οι πολιτικοί να κηρύξουν σταυροφορία για την Κρήτη

Κάλυψε δημοσιογραφικά δεκάδες εγκλήματα, βεντέτες που συγκλόνισαν το πανελλήνιο. Οχι μόνο σε Κρήτη και Μάνη, αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας και από την πολύχρονη εμπειρία του στο αστυνομικό ρεπορτάζ θεωρεί ότι ευθύνονται για τη διαιώνιση του κύκλου της βίας και του μίσους μεταξύ οικογενειών η οπλοκατοχή και η έλλειψη παιδείας.

Ο παλαίμαχος δημοσιογράφος Πάνος Σόμπολος, μιλώντας στον «Ε.Τ.», αναφέρει πως αν και τα περιστατικά βεντέτας έχουν μειωθεί σε σχέση με παλαιότερα, δυστυχώς δεν έχουν εκλείψει. «Οι βεντέτες άνθισαν περισσότερο σε Κρήτη και Μάνη. Στη Μάνη σταμάτησαν, στην Κρήτη όχι. Δεν είμαστε 200 χρόνια πίσω να έχουμε αυτά τα βάρβαρα έθιμα», λέει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου «Εγκλήματα – βεντέτες στην Ελλάδα».

Και στέκεται ιδιαίτερα στην ανάγκη υπερκομματικής συνεργασίας για την εξάλειψη του φαινομένου. «Να καθίσουν κάτω και να συζητήσουν το πρόβλημα οι πολιτικοί. Να κηρύξουν μια σταυροφορία στην Κρήτη με τη συμμετοχή βεβαίως της Εκκλησίας και να ζητήσουν από τους Κρητικούς που έχουν όπλα, να τα παραδώσουν. Οσοι δεν τα παραδώσουν να ξέρουν πολύ καλά ότι θα τιμωρηθούν αυστηρά. Είναι ανάγκη να παραδώσουν τα όπλα. Γιατί σε κάθε σπίτι δεν υπάρχει ένα, αλλά πολλά όπλα και φυσικά, άμα έχεις όπλο, το χρησιμοποιείς. Μόνον έτσι θα σταματήσουν οι βεντέτες».

Απαιτείται, παράλληλα, προσθέτει ο κ. Σόμπολος, «παιδεία που δεν υπάρχει αυτή που έπρεπε να υπάρχει για να αλλάξει η νοοτροπία που επικρατεί σε χωριά της Κρήτης». Το ερώτημα που, όπως λέει, γεννάται, όμως, είναι αν θα θελήσουν οι πολιτικοί. Δεν είναι εύκολο, απαντά και αναφέρεται σε ένα στοιχείο που ανακάλυψε από την έρευνά του για τη συγγραφή του βιβλίου του. «Στα αρχεία της Χωροφυλακής ανακάλυψα ότι το 1930 ο τότε μητροπολίτης Μάνης, που καθημερινά βρισκόταν αντιμέτωπος με σκοτωμούς, αποφάσισε να κηρύξει εκστρατεία κατά της βεντέτας. Ολοι συμφώνησαν να συμμετάσχουν, δάσκαλοι, δικαστές, ιερείς και η πρωτοβουλία έφερε τελικά αποτέλεσμα. Ενας μόνο δεν πήρε μέρος, που ήταν βουλευτής της Μάνης, με το σκεπτικό ότι αν διαφωνούσε με την οπλοκατοχή, θα έχανε ψήφους».

ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΔΕΣ – ΠΕΝΤΑΡΑΚΗΔΕΣ

Μία βεντέτα που έληξε με την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας

Μάλιστα, ο γνωστός δημοσιογράφος αναφέρεται και σε μία από τις μακροβιότερες περιπτώσεις βεντέτας που γνώρισε ποτέ η Κρήτη, εκείνη των Σαρτζέτηδων ή Σαρτζετάκηδων εναντίον των Πεντάρηδων ή Πενταράκηδων. Ξεκίνησε από άγνωστη αιτία, μάλιστα κάποιοι μιλούν για κτηματικές διαφορές, άλλοι ότι η αφορμή ήταν τα μάτια μίας γυναίκας.

Οπως και να έχει, η βεντέτα κόστισε τη ζωή σε 110 ανθρώπους, ενώ υπάρχουν αναφορές ότι ο πραγματικός αριθμός ξεπερνά τα 140 θύματα, ακόμη και ανήλικα αγόρια. Ο σασμός επήλθε επίσημα το 1985, με την εκλογή του Χρήστου Σαρτζετάκη στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας. Τότε, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Βαγγέλης Πεντάρης υπερψήφισε στη Βουλή τον Σαρτζετάκη, ο οποίος είχε μακρινή συγγένεια με τους Σαρτζετάκηδες της Κρήτης.

Η συμφωνία των Ανωγείων

Η πάταξη της παράνομης οπλοκατοχής στην Κρήτη αποτελεί πλέον το μεγάλο ζητούμενο για την κυβέρνηση και τις τοπικές αρχές. Μάλιστα, όπως δήλωσε πρόσφατα και ο δήμαρχος Ηρακλείου Αλέξης Καλοκαιρινός, είναι ώρα για δράση, τονίζοντας την ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών για τον τερματισμό της βίας.

Ο κ. Καλοκαιρινός θύμισε την ιστορία του αείμνηστου αστροφυσικού και πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιώργου Γραμματικάκη, ο οποίος πριν από χρόνια είχε αναλάβει μια ιδιαίτερα σημαντική πρωτοβουλία κατά της οπλοφορίας και οπλοχρησίας, που το 2005 κατέληξε στο περίφημο πρωτόκολλο τιμής των Ανωγείων.

Η κοινή διακήρυξη κατά της οπλοφορίας υπεγράφη στα Ανώγεια σε ειδική εκδήλωση, παρουσία του τότε υπουργού Δημόσιας Τάξης Γιώργου Βουλγαράκη. Η συμφωνία κράτησε για πολλά χρόνια μέχρι που το 2017 ο 23χρονος Μ.Σ. έπεσε νεκρός από το όπλο συγγενή του για βοσκοτόπια. Ενα χρόνο μετά, οι οικογένειες υπέγραψαν «συμβόλαιο ειρηνικής συνύπαρξης», ενώ το 2020 ένα διπλό φονικό συντάραξε και πάλι την τοπική κοινωνία.