Ο εκπαιδευτής της ελληνικής ομάδας διάσωσης εξηγεί πώς συνέβη η τραγωδία στα Βαρδούσια

Στην τραγωδία που στοίχησε τη ζωή σε τέσσερις ορειβάτες στα Βαρδούσια, αναφέρθηκε ο Ζαφείρης Τρόμπακας, Διευθυντής Εκπαίδευσης της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης, μιλώντας στο ΕΡΤnews και την εκπομπή Live Now (Γ. Κακούσης, Ν. Κρητικού).

Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά: «Καταρχήν να μιλήσουμε για τη γενεσιουργό αιτία της χιονοστιβάδας που είναι πολύ σημαντικό, ο αέρας. Έτσι λοιπόν, όταν έρχεται ένα χαμηλό βαρομετρικό και αδειάζει χιόνι σε κάποιες περιοχές, σε κάποιες άλλες περιοχές όταν φεύγει το χαμηλό βαρομετρικό έρχεται ο βοριάς.

Και εκεί λοιπόν ο βοριάς έχει την τάση να διπλασιάζει και να τριπλασιάζει τη χιονόπτωση σε κάποιες συγκεκριμένες πλαγιές, οπότε σε κάποιες συγκεκριμένες περιοχές το ξύνει το χιόνι ο αέρας και στα υπήνεμα το πολλαπλασιάζει 2 και 3 και 4 φορές παραπάνω.

Οπότε όταν έχει μια διαφορά συνοχής, το ένα χιόνι, το παλιό, με το καινούργιο – και ιδιαίτερα δε το χιόνι που έπεσε πάνω στα Βαρδούσια, ήταν χιόνι υγρό αρχικά, για τον λόγο ότι έπεσε με όχι πολύ χαμηλή θερμοκρασία γιατί έβρεχε στην πόλη και έριχνε χιόνι στο βουνό και αυτό καθορίζει ένα υγρό χιόνι. Έχει σαν αποτέλεσμα ένα γρήγορο βαρύ χιόνι με το τελικό αποτέλεσμα να είναι έτοιμο για να πέσει χιονοστιβάδα».

Πολύ γρήγορα το παρασύρει από τις μεριές που χτυπάει ο αέρας με δύναμη και το ρίχνει στις υπήνεμες, εκεί που δεν φυσάει αέρας κάνει ρότορες και εκεί το διπλασιάζει και τριπλασιάζει. Μπορείτε να φανταστείτε όταν μια πλαγιά από χιόνι έχει αδειάσει στο βουνό, μέσα σε τρείς ώρες, ο αέρας μπορεί να φορτώσει τόσο πολύ χιόνι για να ξαναπέσει χιονοστιβάδα, όταν έχουμε ισχυρούς βοριάδες, συνήθως».

Συνέχισε λέγοντας ότι: «Είναι πολύ σημαντική η πρόληψη. Άρα λοιπόν, πριν πάμε σε μεγάλα υψόμετρα εκεί πέρα που έχουν πέσει αλλεπάλληλα στρώματα χιονιού ή εκεί που θα πρέπει να γνωρίζουμε και καταγράφουμε εμείς τα σημεία που πέφτουν οι χιονοστιβάδες.

Ειδικά για τον Όλυμπο έχουμε μία προϊστορία τουλάχιστον 60 ετών που έχουμε καταγράψει όλες τις πιθανές χιονοστιβάδες, τα επικίνδυνα σημεία και θα πρέπει να προσέχουμε πάρα πολύ τα υπήνεμα σημεία, πάντα με σκεπτικό ότι όταν θα έρθει ο βοριάς θα διπλασιάσει και τριπλασιάσει τη χιονόπτωση.

Το 2013 έπεσε χιονοστιβάδα, η οποία στον Όλυμπο, η οποία δημιουργήθηκε μέσα σε δύο ώρες από τον αέρα με πλήρη λιακάδα, δεν χιόνιζε, αλλά ο αέρας παρέσερνε το χιόνι από την συγκεκριμένη πλαγιά και το φόρτωνε σε κάποια άλλη, όπως είπατε προηγουμένως και 80 πόντους θα ρίξει και η άλλη μεριά θα είναι χωρίς χιόνι.

Το Δεκέμβρη του 76 όταν είχαμε τον μέγιστο ορειβατικό ατύχημα με τους έξι νεκρούς στον Όλυμπο, είχε ξέχιονα σημεία σε πάρα πολλά σημεία ο Όλυμπος, αλλά μπροστά το στεφάνι που λέμε, ο θρόνος του Δία, είχε τόσο ικανό χιόνι να σκοτώσει έξι ορειβάτες».

Αιτίες θανάτου στις χιονοστιβάδες

Ως προς το ότι τα θύματα είχαν εμπειρία, ο κ. Τρόμπακας δήλωσε: «Σε αυτές τις περιπτώσεις, προληπτικά όταν μπαίνουμε σε πλαγιές από 18 έως 50 μοίρες και όταν έχουμε αυτές τις χιονοπτώσεις προληπτικά τι κάνουμε;

Κάνουμε μια τομή στο χιόνι, ένα τρίγωνο δημιουργούμε και προσπαθούμε με το χέρι μας να δούμε αν η πλάκα του χιονιού η πρόσφατη ή αυτή που έχει πέσει τελευταία τελοσπάντων, γλιστράει πάνω στην άλλη που είναι ακριβώς από κάτω.
Αυτή πιθανόν, όπως έγινε και σε πολλές περιπτώσεις πατήσανε αρκετά χαμηλά.

Μετά είναι σαν να πατάς ένα κουμπί κάτω χαμηλά στην πλαγιά ταξιδεύει η πληροφορία και φτάνει και κόβει την πλαγιά από την πάνω τη μεριά, όταν την κόψη την πλαγιά από πάνω, οι τόνοι χιονιού που θα έρθουν πάνω σου και έχω στείλει και μια παρουσίαση που έχει να κάνει με τις αιτίες θανάτου.

Δηλαδή υπάρχει ο πνιγμός που είναι πολύ σοβαρό, υπάρχουν οι κακώσεις που μπορεί να δημιουργηθούν. Το χειρότερο όμως απ’ όλα μπορεί να πάθει κάποιος είναι να είναι ζωντανός.

Το 2022 δύο γιατροί οι οποίοι χτυπήθηκαν από χιονοστιβάδα στον Όλυμπο, ο ένας εκ των δύο ήταν μιάμιση ώρα ζωντανός, θαμμένος στο χιόνι. Αυτό είναι ακόμα πιο τραγικό πραγματικά για όλους εμάς τους λάτρεις του βουνού. Αν μας τύχαινε ποτέ κάτι τέτοιο, θα θέλαμε ένα ακαριαίο θάνατο.

Άρα αυτό το πράγμα βιώνεις μιάμιση ώρα σε απόλυτο σκοτάδι, με χιόνι στο στόμα και να μην μπορείς να κάνεις καμία κίνηση συμπυκνωμένος από τόνους χιονιού.

Τώρα φανταστείτε μια εικόνα, σχίζεται η πλαγιά και φεύγεις κάτω την ώρα που σκίζεται η πλαγιά. Τα μάτια μεταφέρουν την πληροφορία του φόβου και του κινδύνου. Κατευθείαν μπαίνεις σε μια στρεσογόνα κατάσταση, ανεβαίνουν οι παλμοί και ενώ έχεις 100 -90 παλμούς την ώρα που περπατάς φτάσει στις 120 και την ώρα που προσπαθείς να επιπλεύσει πάνω σε αυτή την πλάκα χιονιού που φεύγει με 200 χιλιόμετρα, κάνεις τεράστιες προσπάθειες, έχεις φτάσει 150 παλμούς και παραπάνω όσο τερματίζει ο οργανισμός σου.

Εκεί πέρα λοιπόν πλέον δεν σε φτάνει η μύτη, ανοίγεις και το στόμα, τρως χιόνι και στο τέλος καταλήγεις ακίνητος σε ένα συγκεκριμένο σημείο της πλαγιάς. Κι εκεί πέρα έρχονται τόνοι χιονιού και σε συμπιέζουν».

Ο Διευθυντής Εκπαίδευσης της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης, είπε πως: «Το βουνό είναι υπέροχο, είμαστε λάτρεις του βουνού, είμαστε εραστές του βουνού και θέλει ιδιαίτερη προσοχή σε κάποια σημεία. Εκείνα τα σημεία που πήγαν να προωθηθούν, να ανέβουν, ήταν σημεία η πινέζα που είχε συγκεντρωθεί πολύ χιόνι, οπότε είτε ψηλά είτε χαμηλά, υπήρχε κίνδυνος για χιονοστιβάδα.

Αν είσαι πάρα πολύ ψηλά και φεύγει το χαλί και γλιστράει αυτό και εσύ από πάνω από το χαλί και είσαι στα τελευταία μέτρα, τότε υπάρχει μια τεράστια πιθανότητα να μην πάθεις και τίποτα. Αλλά αν είσαι κάτω χαμηλά, φανταστείτε αυτοί οι τόνοι χιονιού που κατεβαίνουν με τεράστια ταχύτητα και τεράστια δύναμη τι μπορούν να σου προκαλέσουν.

Φανταστείτε είσαι 4 – 5 μέτρα πάνω από την κόψη που έχει, από το σημείο που έχει κοπεί το χιόνι και καθώς πέφτει η πλαγιά προς τα κάτω χιονισμένη 20, 30, 40 πόντους εκείνη την ώρα σπάει σε πολλά κομμάτια. Σαν να λέμε είσαι ανάμεσα από πλυντήρια και ψυγεία, τα οποία κατρακυλάνε σε αυτή τη χιονισμένη πλαγιά.

Άρα στην προκειμένη περίπτωση αυτά έχουν κάποιους ρότορες, κινούνται, οπότε μπορεί να σε βάλουν το πόδι μέσα, να σπάσουν το πόδι, να σου σπάσουν κανένα πλευρό δηλαδή, κινδυνεύεις κι από άλλες κακώσεις μέχρι να τερματίσεις κάτω στο τελείωμα, εκεί που τελειώνει η χιονοστιβάδα. Άρα λοιπόν υπάρχει κίνδυνος κακώσεων πριν τελικά φτάσει στο τελικό σημείο που θα σε θάψει.

Το 2020 ο ένας από τους δύο νεκρούς είχε πεθάνει από υποθερμία. Δηλαδή είχε συμπτώματα υποθερμίας μετά από μιάμιση ώρα, ουσιαστικά ο άνθρωπος είχε δημιουργήσει θρομβώσεις μέσα στο αγγειακό σύστημα. Αυτό δείχνει ότι ακόμη ήταν ζωντανός εκεί πέρα. Φαίνεται ότι δεν πέθανε ακαριαία. Δηλαδή στην περίπτωση του 2020 των γιατρών στον Όλυμπο, ο ένας είχε πεθάνει από τον πνιγμό άμεσα σε 5 λεπτά, αλλά ο δεύτερος έζησε αρκετά.

Και αυτό είναι σοκαριστικό για όλους εμάς που ερευνούμε τις αιτίες και ουσιαστικά το τελείωμα όπως καταλήγει χιονοστιβάδα. Είσαι ζωντανός επί μιάμιση ώρα. Δεν ξέρουμε αν αυτός ο άνθρωπος είχε αισθήσεις, αλλά αυτό στο κομμάτι της ιατροδικαστικής φαίνεται πολύ χαρακτηριστικά.

Επίσης είναι σημαντικό να καταγράφουμε αυτά τα γεγονότα γιατί υπάρχει παγκόσμια ομοσπονδία ορεινής διάσωσης, η οποία έχει καθορίσει κάποιες οδηγίες και λέει ότι σε 5 λεπτά αν κάποιος ουσιαστικά τον βγάλεις από τη χιονοστιβάδα, οι πιθανότητες επιβίωσης είναι πάρα πολύ μεγάλες.

Μετά από 18 λεπτά μειώνονται πάρα πολύ οι πιθανότητες επιβίωσης. Αν λοιπόν όλα τα στατιστικά στοιχεία αυτά είναι θεμελιώδους σημασίας που θα μας τα δώσει η ιατροδικαστική υπηρεσία για να κατανοήσουμε ακριβώς ή ακόμα και αν χρειαστεί στο μέλλον από πολλά στατιστικά στοιχεία να αλλάξει κάποιες παραμέτρους επιβίωσης κάτω από το χιόνι».

Τέλος, ο κ. Τρόμπακας σχολίασε πως: «Ένα μελανό σημείο ότι δραστηριοποιούμαστε 45 χρόνια με το κομμάτι της ορεινής διάσωσης και πραγματικά όταν πήγαμε στην τελική φάση της επιχείρησης, ο ένας αξιωματικός του πυροσβεστικού σώματος δεν μας επέτρεψε να ανέβουμε για λόγους που αυτός ήξερε. Δηλαδή μετά από 45 χρόνια επιχειρήσεων τι θα πρέπει να κάνουμε, να αποδείξουμε ποιοι είμαστε;

Ουσιαστικά βλέπουμε ότι υποβαθμίζει το ρόλο του εθελοντή, ότι λίγο πολύ μας έχουν σαν κομπάρσους καμιά φορά και δεν μας αφήνουν να επιχειρήσουμε ή να συνεπιχειρήσουμε. Και αυτό μειώνει και την βιωσιμότητα του εθελοντή, έναν εθελοντή που δεν τον χρησιμοποιείς επιχειρησιακά και έχει πληρώσει ουσιαστικά την ασφάλειά του, που πηγαίνει στο βουνό, τον εξοπλισμό του, την εκπαίδευσή του και εσύ δεν τον αξιοποιείς, στο τέλος τον χάνεις. Είναι ένα κοινωνικά ευαίσθητο σημείο».