Της Μαριαλένας Χαραλαµποπούλου
Στις έντεκα, στις δώδεκα,
στις δεκατρείς του Μάη
Οι Τούρκοι ξεκινήσανε
να πάνε στο Βαλτέτσι.
Κολοκοτρώνης φώναξε
από το Ρεζενίκο:
– Γυρίστε πίσω Μπέηδες,
Βαλτέτσι δεν πατιέται.
Έχει ταµπούρια δυνατά,
έχει και παλικάρια
Έχει τον Μητροπέτροβα,
τους Κολοκοτρωναίους
Έχει και το συγκρότηµα,
τους Μαυροµιχαλαίους
Στο ορεινό χωριό Βαλτέτσι Αρκαδίας, το οποίο βρίσκεται 12 χιλιόµετρα δυτικά της Τριπολιτσάς (σηµερινή Τρίπολη), έγινε µία από τις σηµαντικότερες µάχες της Ελληνικής Επανάστασης.
Στις 12-13 Μαΐου 1821, οι Έλληνες, υπό την ηγεσία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, νίκησαν µετά από σκληρό αγώνα, τον τακτικό στρατό των Τούρκων, ανοίγοντας τον δρόµο για την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς, στις 23 Σεπτεµβρίου 1821.
Στις 14 Απριλίου 1821, µετά από την νικηφόρα µάχη στο Λεβίδι, δηµιουργήθηκαν ελληνικά στρατόπεδα στα χωριά Βαλτέτσι, Χρυσοβίτσι και Πιάνα, κατόπιν υποδείξεως του Κολοκοτρώνη.
Βασικός στόχος ήταν η άλωση της Τριπολιτσάς, που αποτελούσε το σηµαντικότερο τουρκικό διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της Πελοποννήσου.
Η εφορεία της Καρύταινας, υπό την προεδρία του Κανέλλου Δεληγιάννη, φρόντιζε για την τροφοδοσία και συντήρηση του στρατεύµατος, ενώ ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης, καθηµερινά, πηγαινοερχόταν σε όλα τα στρατόπεδα για να επιλύει τυχόν προβλήµατα και για να εµψυχώνει τους πολεµιστές.
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασµα από τα Αποµνηµονεύµατά του «Εκοιµόµουν εις το Βαλτέτσι, εγευµάτιζα στην Πιάνα και εδείπναγα εις το Χρυσοβίτσι».
Η πρώτη επίθεση στο Βαλτέτσι
Η παρουσία των Ελλήνων στην περιοχή δεν πέρασε απαρατήρητη από τους Τούρκους.
Παρά το γεγονός ότι η τουρκική πλευρά, κατά το έτος 1821, είχε διάφορα ανοιχτά µέτωπα, αποστέλλεται ο Κεχαγιάµπεης στην Πελοπόννησο µε σκοπό να καταστείλει τόσο τις απόπειρες κατάληψης της Ακροκορίνθου από τα ελληνικά τµήµατα, όσο και για να ενισχύσουν την άµυνα της Τριπολιτσάς, µε σκοπό να βάλουν τέλος στις βλέψεις των επαναστατηµένων Ελλήνων.
Η κάθοδος του Κεχαγιάµπεη Μουσταφά από την Ήπειρο, έγινε χωρίς να συναντήσει εµπόδια. Με την κατάλυση της εξέγερσης της Ακροκορίνθου, στρατοπεδεύει στην Τριπολιτσά, στις 23 Απριλίου 1821.
Την εποµένη, 24 Απριλίου, ο Κεχαγιάµπεης επιχειρεί έφοδο στο Βαλτέτσι το οποίο υπερασπιζόταν ο Κυριακούλης Μαυροµιχάλης.
Οι Τούρκοι αρχικά αιφνιδιάζουν τις ολιγάριθµες ελληνικές δυνάµεις, πυρπολούν το χωριό αλλά οι ταµπουρωµένοι Έλληνες, µαχόµενοι µε απαράµιλλο θάρρος δεν παραδίδουν την τοποθεσία στον Κεχαγιάµπεη.
Καταλυτική είναι η άµεση ανταπόκριση του Πλαπούτα καθώς και το έφιππο τµήµα µε επικεφαλής τον Κολοκοτρώνη, ο οποίος τους καταδιώκει και τους εξαναγκάζει να αποσυρθούν.
Η ανασυγκρότηση
Ο Κολοκοτρώνης αναδιοργανώνει την άµυνα του Βαλτετσίου µε σκοπό να είναι σε θέση να δεχτεί νέα αναµενόµενη τουρκική επίθεση.
Κατασκευάζει προµαχώνες (ταµπούρια) στους γύρω λόφους και οχυρώνεται µε πολεµιστές στην εκκλησία και στα λιγοστά εναποµείναντα σπίτια του χωριού.
Στον ανατολικό προµαχώνα (Χωµατοβούνι) εγκαθίστανται οι Κυριακούλης και Ηλίας Μαυροµιχάλης µε τους σκληροτράχηλους Μανιάτες, στα δυτικά ο Μητροπέτροβας, που θεωρείτο το καλύτερο τουφέκι της Πελοποννήσου, ο Δηµήτριος Παπατσώνης, ο Ιωάννης Μαυροµιχάλης, ο Παναγιώτης Κεφαλάς και άλλοι αγωνιστές από την Μεσσηνία.
Στα βορειοανατολικά τοποθετήθηκαν τα αδέλφια Ηλίας και Νικήτας Φλέσσας, ο Αθανάσιος Σώρης και άλλοι Γορτύνιοι οπλαρχηγοί, ενώ στην εκκλησία του χωριού ταµπουρώνονται οι Μπουραίοι, ο Ηλίας Τσαλαφατινός και ο Ιωάννης Κατσανός.
Αρχηγός του ελληνικού στρατοπέδου ορίζεται ο εµπειροπόλεµος Κυριακούλης Μαυροµιχάλης.
Επίσης, στην Επάνω Χρέπα τοποθετείται παρατηρητήριο για την έγκαιρη ειδοποίηση της κατεύθυνσης των εχθρικών στρατευµάτων µε την χρήση καπνού.
Η ιστορική µάχη του Βαλτετσίου
Ο Κεχαγιάµπεης συγκροτεί ένοπλο σώµα 12.000 ανδρών, υπό τις διαταγές εµπειροπόλεµων αξιωµατικών.
Στον αντίποδα, οι επαναστατηµένοι Έλληνες στο Βαλτέτσι ανέρχονται σε 2.800 άνδρες µε ελλιπή οπλισµό.
Ο Κεχαγιάµπεης καθυστερεί για λίγες µέρες την έναρξη των επιχειρήσεων, επειδή πιστεύει ότι οι υπερασπιστές του Βαλτετσίου θα παραδοθούν αµαχητί και δεν θα χρειαστεί να ρίξει ούτε µία τουφεκιά.
Τελικά, την 12η Μαΐου 1821, λαµβάνει χώρα η έναρξη της τουρκικής επίθεσης βόρεια του Βαλτετσίου µε 3.000 άνδρες, υπό την αρχηγεία του Τουρκαλβανού Ρουµπή, µε σκοπό την αποκοπή της επικοινωνίας των στρατοπέδων της Πιάνας και του Χρυσοβιτσίου.
Ακολουθεί η επίθεση έφιππου και πεζού στρατιωτικού σώµατος δυνάµεως 2.000 ανδρών µε κατεύθυνση τους Αραχαµίτες (µικρό χωριό κοντά στην σηµερινή Ασέα) και ενός άλλου σώµατος για την κατάληψη του Φραγκόβρυσου, ώστε να αποκοπεί το Βαλτέτσι από το στρατόπεδο των Βερβαίνων.
Ένα τέταρτο σώµα δρα προς βοήθεια του πρώτου σώµατος από το Καλογεροβούνι, ενώ ένα πέµπτο σώµα Τούρκων στρατιωτών µε 3.000 άνδρες ακολουθεί µε ορειβατικά όπλα και πολεµοφόδια.
Ο Κολοκοτρώνης βλέπει τα σήµατα καπνού από το παρατηρητήριο της Επάνω Χρέπας και αντιλαµβάνεται ότι ο εχθρικός στρατός κατευθύνεται προς το Βαλτέτσι.
Ειδοποιεί τον Δηµήτριο Πλαπούτα στο στρατόπεδο του χωριού Πιάνα και µεταβαίνει στην περιοχή µε 800 πολεµιστές.
Η οργανωµένη επίθεση του Ρουµπή στον ανατολικό και βορειοανατολικό προµαχώνα είναι έντονη και συνεχής.
Ωστόσο, ο Κολοκοτρώνης κατορθώνει να καταλάβει ένα σηµαντικό ύψωµα και βάλλει από εκεί εναντίον των Τούρκων, οι οποίοι πλέον κινδυνεύουν µε εγκλωβισµό χωρίς δυνατότητα διαφυγής.
Η µάχη δυσκολεύει για τις τουρκικές δυνάµεις, ιδιαίτερα µετά την άφιξη του Πλαπούτα, ο οποίος επιτίθεται µε τους άνδρες του το µεσηµέρι της ίδιας ηµέρας.
Ο Κεχαγιάµπεης, βλέποντας την εξέλιξη της ελληνικής αντεπίθεσης, αποφασίζει να αποστείλει δυνάµεις στο Καλογεροβούνι εναντίον του ταµπουριού των Μανιατών αλλά χωρίς επιτυχία.
Αποφασίζει να χτυπήσει µε τα κανόνια του αλλά οι βολές είτε αποτυγχάνουν να βρουν τον στόχο τους είτε βάλλουν τις φίλιες δυνάµεις του Ρουµπή.
Η µάχη υπήρξε κρατερά και διεξαγόταν όλη την ηµέρα µε πείσµα.
Ο Κολοκοτρώνης, στην προσπάθειά του να δώσει κουράγιο στους Έλληνες αγωνιστές, δηλώνει ότι αναµένει ενισχύσεις, «παραδίδοντας µαθήµατα» στρατιωτικής παραπλάνησης:
«Μπάρµπα-Μήτρο, έρχεται ο Κολοκοτρώνης µε 10.000, έρχεται και ο Πετρόµπεης µε όλους τους Μανιάτες»!
Οι εχθροπραξίες σταµατούν αργά το βράδυ, µε τους αντιµαχόµενους να παραµένουν στις θέσεις τους.
«…στο Βαλτέτσι στο Λεβίδι / πέφτει αλύπητο λεπίδι»
Το ξηµέρωµα της 13ης Μαΐου, ο Κολοκοτρώνης, σπάζοντας τον τουρκικό κλοιό, εφοδιάζει τους ταµπουρωµένους µε πολεµοφόδια και τρόφιµα.
Το βράδυ καταφθάνουν ενισχύσεις 400 ανδρών από τα Βέρβαινα, µε επικεφαλής τους Πέτρο Βαρβιτσιώτη, Δηµήτριο Πουλικάκο, Αντώνη Μαυροµιχάλη, Αναγνώστη Κονδάκη και Παναγιώτη Γιατράκο.
Η µάχη διεξάγεται µε µεγάλη ένταση και σφοδρότητα.
Ο λαϊκός ποιητής Παναγιώτης Κάλλας ή Τσοπανάκος αποτυπώνει µε χαρακτηριστικό τρόπο τα γεγονότα:
«…στο Βαλτέτσι στο Λεβίδι
πέφτει αλύπητο λεπίδι…»
Οι Τούρκοι προσπαθούν µάταια να καταλάβουν κάποιον από τους προµαχώνες των Ελλήνων και τότε ο Κεχαγιάµπεης, διαβλέποντας την επερχόµενη ήττα, διατάζει την άµεση υποχώρηση των δυνάµεων του Ρουµπή, συνυπολογίζοντας τις ενισχύσεις που αναµένουν οι ελληνικές δυνάµεις από τον Ιωάννη Κολοκοτρώνη και τον Νικηταρά.
Το θάρρος και η αισιοδοξία για την θετική έκβαση της µάχης κυριαρχούν στο ελληνικό στρατόπεδο.
Οι Έλληνες βγαίνουν µε ορµή από τα ταµπούρια τους και κυνηγούν τους Τούρκους, οι οποίοι τρέπονται εις άτακτον φυγή, αφήνοντας πίσω ακόµη και τα όπλα τους.
Έπειτα από 23 ώρες µάχης, οι Τούρκοι είχαν 300 νεκρούς και 600 τραυµατίες, ενώ οι Έλληνες 18 νεκρούς και 31 τραυµατίες.
Τόση ήταν η σηµασία της νίκης, που ο Κολοκοτρώνης είπε µεταξύ άλλων, ότι η µέρα αυτή πρέπει να καθαγιασθεί µε νηστεία όλων και να εορτάζεται η επέτειός της εις «αιώνας αιώνων, έως ότου στέκει το Έθνος διότι ήτο η ελευθερία της Πατρίδος».
Ο Κανέλλος Δεληγιάννης περιγράφει την µάχη µε τα παρακάτω λόγια:
«Αυτή η ένδοξος νίκη ήταν η κρίσις της Ελληνικής Επαναστάσεως και εις αυτήν χρεωστείται η ανεξαρτησία της πατρίδος καθότι ενεθάρρυνε και εµψύχωσε τους Έλληνας».
Η µάχη στο Βαλτέτσι υπήρξε η πρώτη µεγάλη νίκη των ελληνικών όπλων στην Πελοπόννησο.
Αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων και έδωσε σηµαντικό στρατηγικό πλεονέκτηµα στην ελληνική πλευρά, γεγονός που οδήγησε και σε άλλες στρατιωτικές επιτυχίες στο µέλλον.
Επιπλέον, το πολεµικό υλικό που περιήλθε στην κατοχή των Ελλήνων, επαρκούσε για τον εξοπλισµό 4.000 µαχητών.
Η άλωση της Τριπολιτσάς που ακολούθησε τον Σεπτέµβριο του ίδιου έτους, ως απόρροια της νίκης στο Βαλτέτσι, αποτελεί το κορυφαίο γεγονός που σηµατοδοτεί την αυγή της εδραίωσης της ελευθερίας των Ελλήνων.
Η µάχη στο Βαλτέτσι παραµένει άσβεστη στη µνήµη και στις καρδιές των Ελλήνων και κάθε χρόνο τον Μάιο, πραγµατοποιούνται εορταστικές εκδηλώσεις στην Τοπική Κοινότητα Βαλτετσίου, για την επέτειο της ιστορικής αυτής µάχης. Έτσι και φέτος, οι εκδηλώσεις θα πραγµατοποιηθούν την Κυριακή 18 Μαΐου.
Βιβλιογραφία:
- Άπαντα Θ. Κολοκοτρώνη, επιµ. Αλεξίου Έλλη, Εκδόσεις Μέρµηγκας, 2018
- Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόµος 7ος & 8ος, Εκδόσεις ΝΙΚΑΣ
- Τουτούνης Η. Π., Η γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα τραγούδια τους, Αµαλιάδα, Εκδόσεις Κοκλάκι, 2009
