Της Μαριαλένας Χαραλαμποπούλου
Σύµφωνα µε τους ιστορικούς, οι άνθρωποι τρώνε αυγά για περίπου 6 εκατοµµύρια χρόνια, τα οποία κατανάλωναν ωµά από τις φωλιές των άγριων πτηνών.
Οι όρνιθες εξηµερώθηκαν στην νοτιοανατολική Ασία και την Ινδία περίπου το 7500 π.Χ.
Στην Ελλάδα εισήχθησαν το 800 π.Χ., κυρίως για τα αυγά τους ενώ οι Ρωµαίοι τα λάτρεψαν στην κουζίνα τους.
Τα αυγά συµβολίζουν την αναγέννηση, την ανανέωση και την άφιξη της άνοιξης.
Πολλοί λαοί από την αρχαιότητα θεωρούσαν το αυγό ιερό και το παρουσίαζαν ως σύµβολο της γέννησης, του αέναου κύκλου της ζωής και της δηµιουργίας του κόσµου.
Το σχήµα του αυγού, τόσο κοντινό στον τέλειο κύκλο, του προσδίδει µια µυστηριακή διάσταση που συµβολίζει τον κόσµο και την ύπαρξη της ζωής.
Στα αρχαία ελληνικά, το Ωόν, µας συναρπάζει µε την βαθιά έννοια του µικρού και φευγαλέου κύκλου της ζωής (ο-µικρόν) µέσα στο απέραντο και άπειρο (Ω-µέγα).
Το αυγό υιοθετήθηκε από όλους τους πολιτισµούς και τις θρησκείες και την θέση του ως σύµβολο την οφείλει στο σχήµα του και στο γεγονός ότι από το αυγό βγαίνει ένα ζωντανό πλάσµα.
Στην κινεζική µυθολογία, ο κόσµος δηµιουργήθηκε από ένα «κοσµικό αυγό» το οποίο άνοιξε και από τα δύο µισά σχηµατίστηκαν ο ουρανός και η γη. Ο ουρανός είναι ο κρόκος και η γη το ασπράδι.
Οι αρχαίοι Πέρσες και οι Κέλτες γιόρταζαν την Εαρινή Ισηµερία δωρίζοντας κόκκινα αυγά. Ήταν ένα έθιµο για να αποχαιρετίσουν τον χειµώνα και να υποδεχτούν την άνοιξη.
Οι Ορφιστές στην Ελλάδα, είχαν διατυπώσει την θεωρία περί «κοσµικού αυγού», που σχετιζόταν µε την δηµιουργία του σύµπαντος και την αρχή της ζωής.
Κατά την ελληνική µυθολογία, η Λήδα, από την ένωσή της µε τον κύκνο – Δία, γέννησε ένα αυγό από το οποίο ξεπήδησαν οι Διόσκουροι. Επίσης, έχουν βρεθεί αγάλµατα του Διονύσου όπου κρατάει αυγά, ως σύµβολα αναγέννησης.
Το αυγό παραµένει η απόλυτη τροφή µετά από τόσους αιώνες, οι συµβολισµοί του αµέτρητοι και η δύναµή του αξεπέραστη.
Ο συµβολισµός της ζωής που βγαίνει µέσα από το αυγό, βρίσκεται και στο έθιµο της Χριστιανικής Εκκλησίας που γιορτάζει την Ανάσταση του Χριστού µε αυγά, τα οποία οι πιστοί τσουγκρίζουν µεταξύ τους, λέγοντας «Χριστός Ανέστη».
Τα αυγά ως σύµβολα συνδέθηκαν µε την αναγέννηση, την νέα ζωή, το ξύπνηµα της φύσης και µέσα από εορταστικές τελετουργίες της άνοιξης κατέλαβαν µια θέση στις λαϊκές παραδόσεις πολλών κοινωνιών.
Τα κόκκινα αυγά
Την Μεγάλη Πέµπτη για να τιµήσουµε την Σταύρωση και τα Πάθη του Χριστού, βάφουµε τα αυγά κόκκινα.
Παλαιότερα τα έβαφαν αργά την νύχτα και ήταν πάντα κόκκινα, συµβολίζοντας το αίµα Του, γι’ αυτό και η Μεγάλη Πέµπτη λεγόταν και «Κοκκινοπέφτη».
Τα αυγά ενώθηκαν µε την σηµειολογία του κόκκινου χρώµατος από το αίµα της θυσίας του Χριστού και αποτελούν κοµµάτι του εθιµοτυπικού των ηµερών του Πάσχα.
Υπάρχουν διάφοροι θρύλοι σχετικά µε το πώς συνδέθηκε το βάψιµο των αυγών µε την χριστιανική παράδοση.
Σύµφωνα µε µια εκδοχή, η Μαρία Μαγδαληνή, µετά την Ανάσταση του Χριστού, επισκέφτηκε τον αυτοκράτορα της Ρώµης, τον οποίο χαιρέτισε λέγοντας «Χριστός Ανέστη».
Ο αυτοκράτορας απάντησε, δείχνοντας ένα άσπρο αυγό πάνω στο τραπέζι «ο Χριστός Ανέστη, όπως αυτό το αυγό» κι εκείνη την στιγµή, προς µεγάλη έκπληξη όλων, το αυγό µεταµορφώθηκε κι έγινε κατακόκκινο!
Επίσης, το τσούγκρισµα των αυγών συµβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου, αφού, όπως σπάει το τσόφλι, έτσι έσπασε και ο τάφος από τον οποίο βγήκε ο Χριστός.
Με το κόκκινο αυγό ορίζεται και το τέλος της νηστείας και θεωρείται πως «ανοίγει» το στόµα των πιστών το οποίο είχε «κλείσει» την Κυριακή της Τυρινής.
Παλιά, που δεν υπήρχαν οι χηµικές βαφές, χρησιµοποιούσαν για κόκκινη µπογιά κοµµατάκια από ένα είδος κόκκινου ξύλου (αιµατόξυλο) ή «ριζάρι, κιννάβαρι και όξος».
Ιδιαίτερη αξία έχει το πρώτο αυγό που θα βαφτεί, το οποίο ονοµάζεται «αυγό της Παναγίας» και φυλάσσεται στο εικονοστάσι για έναν χρόνο.
Τα αυγά ως δώρα
Ο Πέτερ Καρλ Φαµπερζέ ήταν ένας από τους µεγαλύτερους Ρώσους χρυσοχόους, κοσµηµατοποιούς και σχεδιαστές διακοσµητικών µικροτεχνηµάτων.
Από το 1882 µέχρι το 1917, ο Οίκος Φαµπερζέ, µε έδρα την Αγία Πετρούπολη διατηρούσε εργαστήρια στην Μόσχα, στην Οδησσό, στο Κίεβο και στο Λονδίνο.
Στα εργαστήριά του, πρόσβαση είχαν µόνο εστεµµένοι, µαχαραγιάδες, πρίγκιπες και πολυεκατοµµυριούχοι επιχειρηµατίες.
Τα έργα του Φαµπερζέ ήταν αριστουργήµατα φιλοτεχνηµένα µε πολύτιµα µέταλλα και λίθους.
Κάθε αντικείµενο ήταν µοναδικό και κανένα δεν κατασκευαζόταν δεύτερη φορά.
Οι πρωτότυπες δηµιουργίες του περιελάµβαναν ανθρώπινες φιγούρες, κορνίζες, άνθη, κοµψοτεχνήµατα µε ζώα και κυρίως τα περίφηµα αυτοκρατορικά Πασχαλινά Αυγά, που γοήτευσαν την ρωσική και τις άλλες βασιλικές Αυλές και κατέκτησαν τις αγορές της Ευρώπης.
Η παράδοση της ανταλλαγής στολισµένων αυγών υπήρχε στην Ρωσία για αιώνες και οι τσάροι της Ρωσίας έδειξαν την µεγάλη τους αγάπη για αυτά, σε συνεργασία µε τον Οίκο Φαµπερζέ.
Η ιστορία ξεκίνησε το 1884 όταν ο τσάρος Αλέξανδρος Γ’ παρήγγειλε ένα στολισµένο αυγό για την σύζυγό του, από τον χρυσοχόο Πετρ Καρλ Φαµπερζέ.
Το αυγό, γνωστό ως «To Αυγό της Κότας» (Hen’s Egg) του 1885, ήταν κατασκευασµένο από χρυσό.
Το αδιαφανές λευκό εµαγιέ κέλυφός του άνοιγε για να αποκαλύψει έναν µατ κίτρινο χρυσό κρόκο, ο οποίος µε την σειρά του άνοιγε για να αποκαλύψει µια υπέροχη χρυσή κότα.
Το αυγό ήταν τόσο ωραίο που έγινε θρύλος!
Ο τσάρος έδωσε στον Φαµπερζέ παραγγελία να κατασκευάζει κάθε χρόνο για την τσαρίνα ένα αυγό, για τα επόµενα 11 χρόνια. Όταν ο τσάρος πέθανε, η παράδοση συνεχίστηκε από τον γιο του, Νικόλαο Β’.
Οι καλύτεροι τεχνίτες δούλευαν για κάθε δηµιουργία περίπου έναν χρόνο και µεταξύ του 1885 και του 1917 κατασκευάστηκαν συνολικά 56 αυγά.
Μέσα στα αυγά υπήρχαν ντελικάτοι µηχανισµοί. Το θέµα κάθε αυγού ήταν ξεχωριστό και είχε σχέση µε την ιστορία της οικογένειας και της Ρωσίας. Ούτε ο ίδιος ο τσάρος δεν γνώριζε το θέµα, το οποίο ήταν απολύτως µυστικό.
Σήµερα, τα πολύτιµα δηµιουργήµατα του Οίκου Φαµπερζέ θεωρούνται σπανιότατες αντίκες και πολλά από αυτά βρίσκονται σε µουσεία και ιδιωτικές συλλογές.
Κάποια έχουν δηµοπρατηθεί σε «αστρονοµικά» ποσά, άλλα έχουν επιστρέψει στην Ρωσία, ενώ πολλά κοσµήµατα και αυγά έχουν χαθεί.
Αυγά στρουθοκαµήλου
Η προσφορά αυγών ως δώρο δεν ξεκινά όµως από τα χρυσοποίκιλτα αυγά Φαµπερζέ.
Στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου εκτίθενται διακοσµηµένα αυγά στρουθοκαµήλου ηλικίας 5000 ετών, τα οποία είναι ζωγραφισµένα, διακοσµηµένα µε ελεφαντόδοντο ή πολύτιµα µέταλλα, καλυµµένα µε µικρά τζαµάκια και µε άλλα υλικά.
Τα αυγά βρέθηκαν στην Ιταλία αλλά η προέλευσή τους αποτελούσε µυστήριο καθώς οι στρουθοκάµηλοι δεν έζησαν ποτέ στην Ευρώπη.
Πλέον, όµως, µια νέα έρευνα του µουσείου αποκαλύπτει στοιχεία σχετικά µε την προέλευσή τους.
Οι άνθρωποι σε ολόκληρη την Ευρώπη, την Μεσόγειο και την Βόρεια Αφρική έκαναν συχνά συναλλαγές µε τα εν λόγω αυγά, ειδικά την Εποχή του Χαλκού και του Σιδήρου.
Επίσης, αποτελούσαν διπλωµατικά δώρα τα οποία αντάλλασσαν οι ηγεµόνες των λαών της Μεσογείου.
Σοκολατένια Πασχαλινά αυγά
Από τα αυγά στρουθοκαµήλου και τα Φαµπερζέ, φτάσαµε και στα σοκολατένια αυγά του Πάσχα!
Το πρώτο σοκολατένιο πασχαλινό αυγό δηµιουργήθηκε στην Γαλλία τον 19ο αιώνα.
Το κακάο δεν ήταν εύχρηστο σαν πρώτη ύλη κι έτσι τα πρώτα πασχαλινά αυγά κατασκευάστηκαν από συµπαγή µαύρη σοκολάτα, η οποία ήταν κοκκώδης και πικρή.
Επειδή οι ζαχαροπλάστες χρησιµοποιούσαν αρκετές στρώσεις πάστας σοκολάτας, τα αυγά ήταν συµπαγή, βαριά και δύσκολο να καταναλωθούν.
Το 1828, ο Ολλανδός εφευρέτης Βαν Χούτεν µπόρεσε να διαχωρίσει το βούτυρο κακάο από τον καρπό του κακάο και το 1866, η βρετανική βιοµηχανία Cadbury εισήγαγε µια πρέσα σοκολάτας, η οποία κατάφερε να µειώσει το λίπος και να δηµιουργήσει µια εύγευστη µαύρη σοκολάτα.
Το 1873 ήταν µια χρονιά-ορόσηµο για την ιστορία του σοκολατένιου αυγού. Η αγγλική εταιρεία Js Fry δηµιούργησε σε µαζική παραγωγή, το πρώτο σοκολατένιο αυγό σε καλούπι, µε µια λεπτή πλάκα σοκολάτας και άδειο το εσωτερικό του.
Το αγγλικό κοινό ενθουσιάστηκε και άρχισε η µαζική παραγωγή σοκολατένιων αυγών σε πολλές εταιρείες στην Αγγλία και σε άλλες χώρες.
Τα πρώτα πασχαλινά αυγά ήταν ένα πολυτελές δώρο και απευθυνόταν στην υψηλή κοινωνία της Βρετανίας.
Το 1950, οι εξελίξεις στην παραγωγή και την συσκευασία µείωσαν το κόστος κι έτσι δόθηκε η ευκαιρία στο ευρύ κοινό να απολαύσει τις σοκολατένιες πασχαλινές λιχουδιές.
Από τον 19ο αιώνα και µετά, οι εταιρείες παραγωγής, σε µία προσπάθεια να πρωτοτυπήσουν, στόλισαν το εξωτερικό κέλυφος των αυγών µε περίτεχνα, διαφορετικά µοτίβα.
Μάλιστα, µε την παραγωγή σοκολάτας να εξελίσσεται συνεχώς, εµφανίστηκαν και άλλες πασχαλινές σοκολατένιες λιχουδιές, όπως τα γνωστά σοκολατένια λαγουδάκια.
Στην Ελλάδα τα σοκολατένια αυγά ήρθαν στο τέλος του 19ου αιώνα!
Η σοκολάτα γάλακτος θα µπει στην παραγωγή το 1905 και θα κάνει πιο νόστιµη την ζωή των παιδιών.
Τα µικρά σοκολατένια παιδικά αυγά εµφανίστηκαν για πρώτη φορά την δεκαετία του 1960, ενώ το 1970 απέκτησαν ελκυστική και φιλική συσκευασία που αύξησε την δηµοτικότητά τους.
Ακόµη και στις αρχές του 20ού αιώνα, τα σοκολατένια αυγά θεωρούνταν ένα ιδιαίτερο δώρο και πολλοί άνθρωποι τα θεωρούσαν τόσο πολύτιµα που δεν τα έτρωγαν ποτέ.
Το µουσείο στο Ντόρµπεϊ αγόρασε προσφάτως ένα αυγό που είχε φυλαχτεί από το 1924 και µια γυναίκα στην Ουαλία φύλαγε ένα αυγό από το 1951 µέχρι σήµερα.
Αν θέλαµε λοιπόν να προσφέρουµε σε κάποιον ένα όµορφο και ακριβό δώρο, πριν από 5000 χρόνια, η ιδανική λύση θα ήταν ένα διακοσµηµένο αυγό στρουθοκαµήλου!
Αν βρισκόµασταν στην τσαρική Ρωσία, ίσως ένα εµβληµατικό αυγό Φαµπερζέ!
Στις µέρες µας, αφού δεν υπάρχουν όλα αυτά, ας προσφέρουµε το χαµόγελό µας, την αγάπη µας, τον καλό µας λόγο κι ένα σοκολατένιο αυγό!
Καλή Ανάσταση!
Πηγές:
• Britannica Editorial Staff. (2024, Sep 24). Easter egg. Britannica. [britannica.com]
• Britannica Editorial Staff. (2025, Feb 25). Fabergé egg. Britannica. [britannica.com]
• Στοΐλη M. (2015). «Και διηγώντας τα… να τρως», Εκδόσεις Κίχλη
* Γεωπόνος,
Τεχνολόγος Τροφίµων Γ.Π.Α
