Φόβος και ηθικά διλήμματα για Α.Ι. στην Ιατρική – Τι λένε οι Ελληνες για την ευθανασία

Αποκαλυπτική είναι η πρώτη έρευνα της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής (ΕΕΒΤ) αναφορικά με τα ηθικά διλήμματα που επιφέρει η τεχνολογική εξέλιξη, τόσο στην υποστήριξη της υγείας και της ασθένειας όσο και στις αποφάσεις που αφορούν την αρχή και το τέλος της ζωής.

Οι τάσεις είναι μικτές. Υψηλά ποσοστά καχυποψίας και ηθικού σκεπτικισμού συνοδεύουν την τεχνολογική πρόοδο στις αντιλήψεις των Ελλήνων.

Συγκεκριμένα, στην έρευνα που έγινε σε πανελλαδικό δείγμα 1.208 πολιτών, αποκαλύφθηκε πως πάνω από 7 στους 10 Ελληνες δεν θα εμπιστεύονταν ένα ρομπότ για να φροντίσει έναν ηλικιωμένο ή έναν ασθενή στο σπίτι, ενώ οι 8 στους 10 θεωρούν ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα υπονομεύσει τις ανθρώπινες σχέσεις έως το έτος 2040.

Η συνολική εικόνα δείχνει μια κοινωνία επιφυλακτική, ακόμα και φοβική, απέναντι στην τεχνολογική παρέμβαση στο σώμα και την υγεία, ιδιαίτερα όταν αυτή προτείνεται χωρίς σαφές ανθρώπινο έλεγχο. Αναλυτικότερα, καταγράφηκαν τα εξής:

• Μόλις το 8 % των Ελλήνων πιστεύει πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη θα βελτιώσει τις ανθρώπινες σχέσεις.
• Το 86% διαφωνεί/μάλλον διαφωνεί με την ιδέα της αυτόνομης ΤΝ χωρίς ανθρώπινη επίβλεψη.
• Το 62% φοβάται ότι η ΤΝ απειλεί τη δημοκρατία.
• Το 56% ζητά αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο, με καθορισμένο πλαίσιο ευθύνης.

Ο συνδυασμός αυτών των απόψεων αποκαλύπτει βαθιά επιφυλακτικότητα απέναντι σε μια τεχνολογία που αναπτύσσεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, χωρίς να έχει ακόμα υπάρξει ουσιαστική δημόσια συζήτηση για τις ηθικές της συνέπειες.

Η Επιτροπή σημειώνει ότι δεν πρόκειται για μια απλή φοβία της κοινωνίας απέναντι στο άγνωστο. Το φαινόμενο περιγράφεται ως «ηθικός σκεπτικισμός», δηλαδή προβληματισμός για την κατανομή της ευθύνης και την απώλεια του ανθρώπινου ελέγχου.

«Ναι» στην ενεργητική ευθανασία «όχι» στην ευγονική

Η ΕΕΒΤ διερεύνησε και άλλα κρίσιμα θέματα, όπως η ευθανασία, η παρένθετη μητρότητα, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και η ευγονική.

Εκπληξη αποτελούν τα αποτελέσματα της μελέτης που αποδεικνύουν πως η ελληνική κοινωνία φαίνεται να υποστηρίζει το δικαίωμα του ασθενούς να αποφασίζει για την ίδια του τη ζωή, σε στιγμές όπου δεν υπάρχει προοπτική ανακούφισης π.χ. από μια χρόνια εκφυλιστική νόσο.

Ωστόσο, η στάση των πολιτών στα ζητήματα της αναπαραγωγής δείχνει αντιφατικές αντιλήψεις και ηθικές αμφιβολίες. Συγκεκριμένα, εντοπίστηκαν τα εξής ευρήματα:

Ευθανασία:

• 70% υποστηρίζει την ενεργητική ευθανασία, υπό προϋποθέσεις (ο γιατρός να χορηγήσει τις ουσίες για να τερματίσει τη ζωή του, ή/και μετά τη συγκατάθεση από την οικογένειά του)
• 60% τάσσεται υπέρ της παθητικής ευθανασίας, δηλαδή της διακοπής θεραπείας σε τελικούς ασθενείς

Παρένθετη μητρότητα:

• το 29% θεωρεί ότι η παρένθετη μητέρα θα έπρεπε να έχει δικαίωμα να κρατήσει το παιδί, γεγονός που ανοίγει νέους ηθικούς προβληματισμούς
• 45% αποδέχεται την οικονομική αμοιβή της παρένθετης μητέρας ως μορφή εργασίας

Ευγονική:

• πάνω από 70% των ερωτηθέντων απορρίπτει την επιλογή συγκεκριμένων χαρακτηριστικών για το παιδί του μέλλοντος (π.χ. εξυπνάδα, φύλο, εξωτερική εμφάνιση)
• παρότι το 25% δηλώνει ανοιχτό στο να επέμβει γενετικά για να διασφαλίσει ένα «υγιές παιδί», η ιδέα της θετικής ευγονικής -ως σκόπιμης «βελτίωσης»- παραμένει ισχυρά απορριπτέα

Ο αντιπρόεδρος της ΕΕΒΤ, Χαράλαμπος Τσέκερης, σημειώνει πως η συγκεκριμένη μελέτη: «Αποτελεί την πρώτη εμβληματική ερευνητική πρωτοβουλία της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής (ΕΕΒΤ). Αν μη τι άλλο, τα αποτελέσματα αυτά συνιστούν ερεθίσματα για ανοιχτή δημόσια συζήτηση και, μεταξύ άλλων, φαίνεται να επιβεβαιώνουν το επιστημονικό συμπέρασμα ότι η ηθική μας ζωή (α) συχνά μας εκπλήσσει και (β) είναι πολύ πλουσιότερη και πολύ πιο ποικιλόμορφη και αντιφατική από ό,τι νομίζουμε», καταλήγει.