Από τα κάλαντα στο φλουρί: Η ελληνική παράδοση της Πρωτοχρονιάς μέσα από τα μάτια της λαογράφου Ζωής Μάργαρη

Η Ζωή Μάργαρη, λαογράφος, μίλησε στην εκπομπή “Newsroom” του ΕΡΤnews και στον Αντώνη Φουρλή για την αξία των παραδοσιακών εθίμων και συνηθειών που αναδεικνύονται αυτές τις ημέρες. Τα έθιμα αυτά, που βρίσκονται σχεδόν στο DNA μας, αντικατοπτρίζουν τη χαρά της γιορτής και την προσδοκία για μια καλή χρονιά.

«Συνηθίζουμε να κάνουμε υπερβολές μέσα από πράξεις, να θεωρούμε πως μπορούμε να παρέμβουμε ώστε το μέλλον να είναι φωτεινό και η καινούργια περίοδος να είναι καλή», είπε.

Η παραδοσιακή πρακτική των εορτών περιλαμβάνει υπερβολές στις εορταστικές στιγμές, όπως η κατανάλωση φαγητού και ποτού και το γλέντι, με στόχο να δημιουργηθεί μια αίσθηση χαράς και ευημερίας για το μέλλον. Παράλληλα, αυτά τα έθιμα αναδεικνύουν τον κοινό πολιτισμικό πυρήνα που συνδέει τις διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας, παρά τις τοπικές διαφορές.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα κάλαντα, που ενώ διαφέρουν ανά περιοχή, έχουν κοινό στόχο να μεταφέρουν το χαρμόσυνο άγγελμα στα σπίτια της κοινότητας, όπως εξήγησε η λαογράφος.

«Και έχει μεγάλο ενδιαφέρον, διότι παρότι γνωρίζουμε αυτές τις διαφορές και παρότι όλες αυτές οι διαφορές αναδεικνύουν και την ιδιαιτερότητα κάθε τόπου, κάθε κοινότητας, τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μέσα από τις δράσεις που γίνονται σε πολιτιστικούς συλλόγους, τα μουσικά σχολεία, αυτή η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά ανανοηματοδοτείται», τόνισε.

Άλλα έθιμα περιλαμβάνουν το σπάσιμο του ροδιού και τη βασιλόπιτα. Το ρόδι, σύμβολο ευημερίας και καλοτυχίας, παραδοσιακά σπάζει μέσα στο σπίτι ώστε τα σπόρια και η τύχη να διαχυθούν παντού. Σε άλλες περιοχές το ρόδι παρέμενε ολόκληρο, για να μη φύγει η δύναμή του, εξηγεί η κ. Μάργαρη.

Η παρασκευή της βασιλόπιτας επηρεάζεται από τον τρόπο ζωής, τη γεωγραφική περιοχή και τα διαθέσιμα τοπικά προϊόντα. Η πιο διαδεδομένη μορφή της σήμερα προέρχεται από την αστική κουζίνα. «Είναι δηλαδή ένας γλυκός άρτος», ανέφερε.

Στη συνέχεια τόνισε πως η βασιλόπιτα, κυνηγά την τύχη. Παλιότερα, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές, ήταν αλμυρή ή τυρόπιτα και περιείχε διάφορα σύμβολα, όπως νόμισμα, στάχυ ή κομμάτι από αμπέλι, για να καθορίσει με τρόπο παιχνιδιάρικο τη διανομή των υποχρεώσεων ή την καλή τύχη μέσα στη χρονιά.

Επίσης, η Ζωή Μάργαρη υπογραμμίζει ότι τα τυχερά παιχνίδια και η αναζήτηση της τύχης αποτελούσαν πάντα μέρος της Πρωτοχρονιάς, καθώς οι άνθρωποι «κυνηγάμε την τύχη με την ελπίδα πως θα την έχουμε για όλο τον επόμενο χρόνο».