Τι αποκαλύπτει μακροχρόνια έρευνα για τους SuperAgers

Εδώ και δύο δεκαετίες, ερευνητές του Πανεπιστημίου Northwestern στις Ηνωμένες Πολιτείες μελετούν μια ξεχωριστή ομάδα ηλικιωμένων- τους λεγόμενους «SuperAgers»– άτομα άνω των 80 ετών που διατηρούν εξαιρετικά επίπεδα μνήμης, συγκρίσιμα με ανθρώπους δεκαετίες νεότερους. Η μελέτη τους προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για τη γήρανση του εγκεφάλου και θέτει υπό αμφισβήτηση τη διαδεδομένη πεποίθηση ότι η γνωστική φθορά είναι αναπόφευκτη με την ηλικία.

Κατά τη διάρκεια της 25ετούς μελέτης, οι επιστήμονες εντόπισαν διαφορές στον τρόπο ζωής και την προσωπικότητα, όπως η έντονη κοινωνικότητα, αλλά, όπως σημειώνει η Δρ. Σάντρα Γουάιντρομπ, καθηγήτρια Ψυχιατρικής, Νευρολογίας και Συμπεριφορικών Επιστημών στο Northwestern, «αυτό που πραγματικά μας συγκλόνισε ήταν αυτό που ανακαλύψαμε στους εγκεφάλους τους».

Η αναγνώριση βιολογικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών που συνδέονται με τη συγκεκριμένη ομάδα ηλικιωμένων μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για την ανάπτυξη στρατηγικών ενίσχυσης της γνωστικής ανθεκτικότητας και πρόληψης της άνοιας.

«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η εξαιρετική μνήμη στην τρίτη ηλικία είναι όχι μόνο δυνατή, αλλά συνδέεται με ένα ξεχωριστό νευροβιολογικό προφίλ», λέει η Γουάιντρομπ.

Ανθεκτικοί και προσαρμοστικοί εγκέφαλοι

Ο όρος «SuperAger» καθιερώθηκε από τον Δρ. Μαρσέλ Μεσουλάμ, ιδρυτή του Κέντρου Γνωστικής Νευρολογίας και Νόσου Αλτσχάιμερ στο Πανεπιστήμιο Northwestern.Από το 2000 μέχρι σήμερα, 290 άτομα έχουν συμμετάσχει στο ερευνητικό πρόγραμμα του Κέντρου Mesulam. Οι επιστήμονες εκεί, έχουν μελετήσει 77 εγκεφάλους SuperAgers που δωρήθηκαν μετά τον θάνατό τους. Σε κάποιους εντοπίστηκαν αμυλοειδείς πλάκες και πρωτεΐνες ταυ- τα βασικά «σημάδια» της νόσου Αλτσχάιμερ-ενώ άλλοι εγκέφαλοι δεν εμφάνισαν καμία απολύτως παθολογία, αφήνοντας τους επιστήμονες με περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις.

«Η έρευνά μας έδειξε ότι υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι που βοηθούν κάποιον να γίνει SuperAger», εξηγεί η ερευνήτρια. «Ο πρώτος είναι η αντίσταση- κάποιοι δεν αναπτύσσουν ποτέ τις παθολογικές αλλοιώσεις που σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ. Ο δεύτερος είναι η ανθεκτικότητα- ακόμα κι αν αυτές οι βλάβες υπάρχουν, ο εγκέφαλός τους καταφέρνει να τις αγνοεί και να λειτουργεί κανονικά».

Σημαντικά ευρήματα

• Εξαιρετικές επιδόσεις μνήμης: Οι SuperAgers σκοράρουν τουλάχιστον 9/15 σε τεστ καθυστερημένης ανάκλησης λέξεων — επίδοση συγκρίσιμη με άτομα 50–60 ετών.
• Νεανική εγκεφαλική δομή: Δεν εμφανίζουν λέπτυνση του εγκεφαλικού φλοιού, όπως οι περισσότεροι ηλικιωμένοι. Ο πρόσθιος προσαγωγιαίος φλοιός τους είναι παχύτερος και από αυτόν νεότερων ατόμων — περιοχή σημαντική για την απόφαση, το συναίσθημα και τα κίνητρα.
• Μοναδικά κυτταρικά χαρακτηριστικά: Έχουν περισσότερους νευρώνες von Economo, που σχετίζονται με κοινωνική συμπεριφορά, και μεγαλύτερους νευρώνες ενδορινικού φλοιού, κρίσιμους για τη μνήμη.
• Κοινωνικότητα: Παρά τις διαφορές στον τρόπο ζωής και τη σωματική τους δραστηριότητα, οι περισσότεροι από αυτούς διακρίνονται για την έντονη κοινωνικότητά τους και τις ισχυρές διαπροσωπικές τους σχέσεις.

«Η δωρεά εγκεφάλου προσφέρει επιστημονική αθανασία»

Στο Κέντρο Mesulam, οι SuperAgers αξιολογούνται κάθε χρόνο και μπορούν να επιλέξουν να δωρίσουν τον εγκέφαλό τους μετά θάνατον.

«Πολλά από τα ευρήματα αυτής της μελέτης προέρχονται από τη μελέτη εγκεφάλων που δωρίστηκαν από αφοσιωμένους SuperAgers», αναφέρει η Δρ. Ταμάρ Γκέφεν, συν-συγγραφέας της μελέτης.

«Η δωρεά εγκεφάλου επιτρέπει την ανακάλυψη ακόμα και μετά τον θάνατο — προσφέροντας μια μορφή επιστημονικής αθανασίας» τονίζει η επιστήμονας.

Η σχετική μελέτη θα δημοσιευθεί στο περιοδικό Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association, σε ειδικό τεύχος για τα 40 χρόνια του Εθνικού Ινστιτούτου Νόσου Αλτσχάιμερ και τα 25 χρόνια του Εθνικού Κέντρου Συντονισμού για το Αλτσχάιμερ.