Μικροπλαστικά παντού: Στο αίμα, στον εγκέφαλο, στα έντερα – Πώς μπορούν να επηρεάσουν το ανθρώπινο σώμα και μυαλό

Τα μικροπλαστικά έχουν εντοπιστεί σχεδόν παντού στον ανθρώπινο οργανισμό: στο αίμα, στον πλακούντα, στους πνεύμονες – ακόμη και στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Μια μελέτη εκτίμησε ότι μόνο τα εγκεφαλικά μας όργανα μπορεί να περιέχουν 5 γραμμάρια αυτού του υλικού. Αν αυτό ισχύει, τα πλαστικά δεν τυλίγουν απλώς το φαγητό μας ή υφαίνουν τα ρούχα μας: βρίσκονται σφηνωμένα βαθιά μέσα μας.

Τώρα, οι ερευνητές υποψιάζονται ότι αυτά τα σωματίδια μπορεί επίσης να επηρεάζουν τα μικρόβια του εντέρου μας. Όταν ο Δρ. Κρίστιαν Πάτσερ-Ντόιτς στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς στην Αυστρία εξέθεσε βακτήρια του εντέρου από πέντε υγιείς εθελοντές σε πέντε κοινά μικροπλαστικά, οι βακτηριακοί πληθυσμοί μετατοπίστηκαν μαζί με τις χημικές ουσίες που παρήγαγαν. Ορισμένες από αυτές τις αλλαγές αντικατόπτριζαν πρότυπα που συνδέονται με την κατάθλιψη και τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

«Ενώ είναι πολύ νωρίς για να διατυπωθούν οριστικοί ισχυρισμοί υγείας, το μικροβίωμα παίζει κεντρικό ρόλο σε πολλές πτυχές της ευεξίας, από την πέψη έως την ψυχική υγεία», λέει ο Πάτσερ-Ντόιτς, ο οποίος παρουσίασε την εργασία του στο πρόσφατο συνέδριο United European Gastroenterology στο Βερολίνο. «Η μείωση της έκθεσης σε μικροπλαστικά, όπου είναι δυνατόν, είναι επομένως μια σοφή και σημαντική προφύλαξη».

Τέτοιες έρευνες εγείρουν ανησυχητικά ερωτήματα: πόσο πλαστικό κουβαλάει ο καθένας μας, έχει όντως σημασία και μπορούμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό;

Τα μικροπλαστικά αποβάλλονται από συσκευασίες, ρούχα, χρώματα, καλλυντικά, ελαστικά αυτοκινήτων και πολλά άλλα αντικείμενα. Μερικά από αυτά είναι αρκετά μικροσκοπικά ώστε να γλιστρούν μέσα από τα τοιχώματα των πνευμόνων και των εντέρων στο αίμα και στα εσωτερικά όργανα – ακόμη και στα κύτταρα. Τι συμβαίνει στη συνέχεια είναι ακόμη σε μεγάλο βαθμό άγνωστο.

«Ο σχεδιασμός ενός οριστικού πειράματος είναι δύσκολος, επειδή βρισκόμαστε εκτεθειμένοι διαρκώς σε αυτά τα σωματίδια», λέει ο Δρ. Χάιμε Ρος, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Ρόουντ Άιλαντ στις ΗΠΑ. «Γνωρίζουμε όμως ότι τα μικροπλαστικά υπάρχουν σχεδόν σε κάθε ιστό που έχει εξεταστεί και πρόσφατες μελέτες υποδηλώνουν ότι συσσωρεύουμε πολύ περισσότερο πλαστικό τώρα από ό,τι πριν από 20 χρόνια».

Εδώ και πολλά χρόνια, ο Ρος μελετά τι μπορεί να κάνουν τα μικροπλαστικά στον εγκέφαλο των θηλαστικών. Σε μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε το 2023, αναφέρει ότι ποντίκια που έπιναν νερό εμπλουτισμένο με μικροπλαστικά σωματίδια άρχισαν να συμπεριφέρονται διαφορετικά.

Όταν τα ποντίκια εξετάστηκαν, βρέθηκε πλαστικό σε κάθε όργανο, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, όπου μια βασική πρωτεΐνη που συνδέεται με την υγεία του εγκεφάλου, η GFAP, είχε εξαντληθεί, αντικατοπτρίζοντας ένα μοτίβο που παρατηρείται στην κατάθλιψη και την άνοια.

Επιδείνωση της ανησυχίας

Έκτοτε, μελέτες σε ανθρώπους έχουν επιδεινώσει την ανησυχία. Μικροπλαστικά έχουν ανιχνευθεί στον εγκέφαλο ασθενών με άνοια και σε αρτηριακές πλάκες ατόμων με καρδιακές παθήσεις. Όσοι βρέθηκαν με πλαστικό στις πλάκες, είχαν σχεδόν πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να υποστούν εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιακή προσβολή ή θάνατο εντός τριών ετών.

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά ποιο μπορεί να είναι ένα «ασφαλές» επίπεδο μικροπλαστικών στο σώμα. Ο ερευνητικός τομέας είναι εξαιρετικά νέος και οι δοκιμές σε καταναλωτές είναι πολύ πρόωρες, λέει η καθηγήτρια Στέφανι Ράιτ, ερευνήτρια μικροπλαστικών στο Imperial College London: «Τα αποτελέσματα των δοκιμών σας υποδηλώνουν ότι έχετε 40 σωματίδια ανά ml αίματος – αλλά δεν ξέρουμε αν αυτό είναι κακό ή καλό, τι είδους πλαστικό, από πού προέρχονται, τι κάνουν ή πού πηγαίνουν», λέει.

Οι επιστημονικές μελέτες μέχρι τώρα έχουν χρησιμοποιήσει μια ποικιλία μεθόδων, καθιστώντας δύσκολες τις συγκρίσεις μεταξύ τους. Ορισμένες τεχνικές -συμπεριλαμβανομένης αυτής που χρησιμοποιείται για την ποσοτικοποίηση των μικροπλαστικών σε μελέτες σε ανθρώπους για την άνοια και τις καρδιακές παθήσεις- μπορεί να επηρεάζονται από την παρεμβολή βιολογικών ιστών. Εξαιτίας αυτού, τα αποτελέσματά τους δεν είναι καθόλου οριστικά και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με επιφύλαξη, λέει η Ράιτ.

Ακόμα κι αν είναι δυνατόν να ποσοτικοποιηθούν με ακρίβεια τα σωματίδια στο αίμα ή σε άλλους ιστούς, είναι αβέβαιο αν όλα τα μικροπλαστικά παρουσιάζουν το ίδιο επίπεδο κινδύνου.

«Τα πλαστικά είναι αρκετά ετερογενή. Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι, αλλά έχουν και διαφορετικά σχήματα, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν τις βλαβερές τους επιπτώσεις», λέει η Δρ. Βαχίθα Αμπντούλ Σαλάμ, του πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου. Το μέγεθος των σωματιδίων έχει επίσης σημασία. Όσο μικρότερα είναι, τόσο πιο πιθανό είναι να διαπεράσουν βιολογικά εμπόδια σε όργανα ή κύτταρα.

Υπάρχουν όμως και περαιτέρω προκλήσεις προτού πούμε με βεβαιότητα ότι τα μικροπλαστικά είναι βλαβερά για την ανθρώπινη υγεία: οι μελέτες σε τρωκτικά δεν σημαίνει ότι μεταφέρονται αυτούσιες στους ανθρώπους. Επειδή τα τρωκτικά είναι πολύ μικρότερα, τα σωματίδια πλαστικού ίδιου μεγέθους μπορεί να απορροφώνται και να υποβάλλονται σε επεξεργασία με πολύ διαφορετικό τρόπο, λέει η Σαλάμ.

«Είμαστε συνεχώς εκτεθειμένοι σε αυτά τα σωματίδια και ιστορικά γνωρίζουμε ότι η έκθεση σε πάρα πολλά σωματίδια είναι κακή», λέει η Ράιτ, που όμως προσθέτει ότι «πρέπει να καταλάβουμε αν υπάρχει κάτι σε αυτά τα σωματίδια που τα καθιστά δυσανάλογα επιβλαβή».

Ένα άλλο πιεστικό ερώτημα είναι το κατά πόσον ορισμένα άτομα μπορεί να είναι πιο ευάλωτα από άλλα. Μια πρόσφατη μελέτη παρακολούθησης από τον Ρος έδειξε ότι τα ποντίκια που έφεραν το γονίδιο APOE4, που σχετίζεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ, παρουσίασαν πιο σοβαρή γνωστική εξασθένηση ως απόκριση στην έκθεση σε μικροπλαστικά σε σχέση με εκείνα με λιγότερο επικίνδυνα γονίδια.

Αν υπάρχει κάτι θετικό, αυτό είναι ότι, παρόλο που η έρευνα δείχνει ότι τα επίπεδα μικροπλαστικών στο σώμα μας φαίνεται να έχουν αυξηθεί απότομα τα τελευταία χρόνια, οι ηλικιωμένοι δεν φαίνεται να περιέχουν περισσότερα από τους νεότερους. «Θεωρώ ότι είναι θετικό, γιατί ίσως λέει ότι μπορέσουμε να τα απομακρύνουμε από το σώμα μας», είπε ο Ρος.

Πηγή: The Guardian