Η παχυσαρκία και το «χρηματιστήριο» με τις τιμές για τις ενέσεις απώλειας βάρους

Πριν τρία χρόνια, το Ozempic, ένα ενέσιμο φάρμακο για διαβήτη τύπου 2, χρησιμοποιούνταν κρυφά και εκτός ένδειξης για απώλεια βάρους σε συγκεκριμένους κύκλους, όπως η μόδα.

Σήμερα, η χρήση του έχει γίνει ευρέως γνωστή, με διάσημους όπως η Σερίνα Ουίλιαμς (Serena Williams), ο Έλον Μασκ (Elon Musk) και η Ούπι Γκόλντμπεργκ (Whoopi Goldberg) να μιλούν δημόσια γι’ αυτό. Νέα φάρμακα όπως το Wegovy και το Mounjaro συνταγογραφούνται πλέον και από το NHS (National Health Service – Εθνικό Σύστημα Υγείας), δίνοντας τη δυνατότητα σε όσους αντιμετωπίζουν παχυσαρκία να διαχειριστούν το βάρος τους χωρίς ιδιωτική δαπάνη.

Μόνο που η εικόνα δεν είναι πλήρης.

Χιλιάδες ασθενείς του NHS πιστεύεται ότι μένουν εκτός. Και με το NHS να περιορίζει αυστηρά την πρόσβαση, κάποιοι στον χώρο προειδοποιούν ότι αναπτύσσεται ένα σύστημα δύο ταχυτήτων γύρω από τα φάρμακα απώλειας βάρους, ένα σύστημα που ευνοεί τους πιο εύπορους.

Η άνιση πρόσβαση στα νέα φάρμακα

Ο Μάρτιν Φίντοκ (Martin Fidock), διευθύνων σύμβουλος της Ovivia στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία παρέχει το Wegovy και υποστήριξη τρόπου ζωής σε ασθενείς του NHS, ισχυρίζεται ότι λόγω των διαφορετικών κριτηρίων επιλεξιμότητας ανά περιοχή, οι συνταγές του NHS είναι μια «λοταρία ταχυδρομικού κώδικα».

Υπολογίζεται ότι 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιούν αυτά τα φάρμακα, αλλά πάνω από εννέα στους δέκα πιστεύεται ότι πληρώνουν ιδιωτικά. Οι τιμές διαφέρουν, αλλά συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 100 και 350 λιρών (περίπου 114–399 ευρώ) τον μήνα, ανάλογα με τη δόση και την υποστήριξη στον τρόπο ζωής.

Τον περασμένο μήνα, αναφέρθηκε ότι ο φαρμακευτικός γίγαντας Eli Lilly αναμενόταν να αυξήσει την τιμή καταλόγου του Mounjaro έως και κατά 170%.

Έκτοτε, έκαναν συμφωνία με τους διανομείς στο Ηνωμένο Βασίλειο, πράγμα που σημαίνει ότι οι αυξήσεις πιθανόν να είναι μικρότερες, ενώ η συμφωνία δεν επηρεάζει το κόστος για το NHS, όμως έχει προκαλέσει ανησυχία σε ορισμένους κύκλους.

Ο Μπραντ, εργαζόμενος τεχνολογίας, παίρνει το Mounjaro για ένα χρόνο και έχασε 20 κιλά αλλά ανησυχεί για το υψηλό κόστος. Διατροφολόγοι και γιατροί εκφράζουν ανησυχία ότι η πρόσβαση στα φάρμακα απώλειας βάρους ενδέχεται να εντείνει τις ανισότητες στην υγεία, με την Κάθριν Τζένερ να τονίζει ότι η καλή υγεία δεν πρέπει να γίνει πολυτέλεια για τους πλουσιότερους.

Η «λοταρία ταχυδρομικού κώδικα» του NHS

Τα φάρμακα απώλειας βάρους είναι διαθέσιμα στο NHS εδώ και κάποιο καιρό, αλλά το τοπίο άλλαξε σημαντικά με την εισαγωγή ορισμένων νεότερων σκευασμάτων, ανάμεσά τους η σεμαγλουτίδη, που κυκλοφορεί με το εμπορικό όνομα Wegovy, και η τιρζεπατίδη, που πωλείται ως Mounjaro.

Το Wegovy συνταγογραφήθηκε για πρώτη φορά από το NHS για την παχυσαρκία το 2023, ενώ το Mounjaro ακολούθησε νωρίτερα φέτος. Λειτουργούν εν μέρει ως κατασταλτικά της όρεξης, μιμούμενα μια ορμόνη που κάνει τον άνθρωπο να αισθάνεται πιο χορτάτος.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς μπορούν να χάσουν έως και το ένα πέμπτο του σωματικού τους βάρους.

Τα φάρμακα έχουν άδεια για άτομα με ΔΜΣ ≥27 αν υπάρχει πρόβλημα υγείας ή ≥30 χωρίς πρόβλημα, αλλά το NHS στην Αγγλία και την Ουαλία εφαρμόζει αυστηρότερα κριτήρια περιορίζοντας το κυρίως σε όσους έχουν ΔΜΣ πάνω από 35.

Και υπάρχουν ακόμα περισσότερες περιοριστικές προϋποθέσεις. Για το Wegovy, οι τοπικές αρχές αποφασίζουν μόνες τους σχετικά με την πρόσβαση.

Ο Μάρτιν Φίντοκ (Martin Fidock) επισημαίνει ότι πολλοί τοπικοί φορείς υγείας έχουν αυξήσει το όριο ΔΜΣ για τα φάρμακα απώλειας βάρους, περιορίζοντας έτσι την πρόσβαση για πολλούς ασθενείς. Η Novo Nordisk εκφράζει ανησυχία για τη διευρυνόμενη ανισότητα, καθώς πολλοί αναγκάζονται να πληρώνουν ιδιωτικά, κάτι που είναι δύσκολο σε περιοχές με υψηλή παχυσαρκία, ενώ το NHS England τονίζει ότι οι τοπικές αρχές αποφασίζουν για τα κονδύλια και τη διάθεση.

Για το Mounjaro, η διάθεση μέσω NHS ξεκίνησε τον Ιούνιο για άτομα με ΔΜΣ >40 και ορισμένες παθήσεις, αλλά μόνο 18 από τα 42 διοικητικά συμβούλια το προσφέρουν ακόμα. Ο Φίντοκ χαρακτηρίζει την κατάσταση «λοταρία ταχυδρομικού κώδικα», καθώς η δυνατότητα πρόσβασης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα οικονομικά μέσα των ασθενών.

Το πρόβλημα επιδεινώνεται καθώς οι πιο φτωχές περιοχές πλήττονται περισσότερο από την παχυσαρκία, με πάνω από το ένα τρίτο των κατοίκων να είναι παχύσαρκοι. Εκτός από τους σοβαρούς σωματικούς και ψυχικούς κινδύνους, υπάρχουν και κοινωνικές συνέπειες.

Οι ιδιωτικοί ασθενείς εκτός προϋπολογισμού

Στο μεταξύ, έχει αναπτυχθεί μια ανθηρή ιδιωτική αγορά.

Ο Τζέιμς Ο’Λόαν (James O’Loan) επικεφαλής του διαδικτυακού φαρμακείου Chemist 4 U παρατηρεί ότι κάποιοι αναγκάζονται να πιέσουν τα οικονομικά τους για να αποκτήσουν φάρμακα απώλειας βάρους.

Υπάρχουν επίσης ανησυχίες για μαύρη αγορά ή υπηρεσίες που δεν παρέχουν σωστή ιατρική αξιολόγηση. Ο καθηγητής Ρίτσαρντ Ντόνελι (Richard Donnelly) τονίζει ότι τα φάρμακα αυτά δεν είναι «γρήγορη λύση» και δεν προορίζονται για απώλεια λίπους μόνο γύρω από την κοιλιά.

Αν και γενικά γίνονται ανεκτά, υπάρχουν κίνδυνοι για παρενέργειες, όπως ναυτία, δυσκοιλιότητα και διάρροια. Έχει ξεκινήσει και μελέτη για πιθανές σοβαρές παρενέργειες των ενέσεων απώλειας βάρους, καθώς εκατοντάδες άτομα ανέφεραν προβλήματα με το πάγκρεας.

Το NHS συμβουλεύει τους πολίτες να μην παίρνουν ποτέ φάρμακα για τον έλεγχο βάρους αν δεν τους έχουν συνταγογραφηθεί.

«Όχι μαγική λύση»

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η λύση είναι η διεύρυνση της πρόσβασης μέσω του NHS, αν και το κόστος παραμένει πρόκληση. Ο Μάικλ Σα (Michael Shah), ανώτερος αναλυτής στη Bloomberg Intelligence, προβλέπει ότι η κυκλοφορία πάνω από 160 νέων φαρμάκων σε κλινικές δοκιμές θα αυξήσει τον ανταγωνισμό και θα μειώσει τις τιμές, ενώ το NHS θα έχει μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη.

Το Ινστιτούτο Τόνι Μπλου προτείνει τα φάρμακα για όλους με ΔΜΣ >27 και σύστημα χρηματοδότησης βάσει εισοδήματος, καθώς η παχυσαρκία κοστίζει στην οικονομία 98 δισ. λίρες (περίπου 112 δισ. ευρώ) ετησίως. Το NHS εξετάζει τρόπους να επεκτείνει τη διάθεση, αλλά τονίζει ότι τα φάρμακα δεν είναι «μαγική σφαίρα».

Ιατρικοποιούμε ένα κοινωνικό ζήτημα;

Όλα αυτά θέτουν ένα ευρύτερο ερώτημα, ότι με το να ιατρικοποιούμε τη συζήτηση γύρω από την παχυσαρκία, κινδυνεύουμε να παραβλέψουμε την κοινωνική της διάσταση.

Ο Γκρεγκ Φελ (Greg Fell), πρόεδρος της Ένωσης Διευθυντών Δημόσιας Υγείας, προειδοποιεί ότι η εστίαση σε φάρμακα για την παχυσαρκία μπορεί να μας αποσπά από τα βαθύτερα προβλήματα της βιομηχανίας τροφίμων και της ρύθμισης, που αποτελούν τη ρίζα του ζητήματος. Παρά τις ανησυχίες για την ισότητα πρόσβασης, πιστεύει ότι το NHS έχει μελετήσει προσεκτικά το θέμα και κινείται, περίπου, στη σωστή κατεύθυνση.

Από τη δεκαετία του 1980, η παχυσαρκία αυξάνεται σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, με τις φτωχότερες περιοχές να πλήττονται περισσότερο λόγω «σπασμένου συστήματος τροφίμων», διαφήμισης πρόχειρου φαγητού και εμποδίων στην αγορά υγιεινών τροφών. Χωρίς επενδύσεις στην πρόληψη, η υγεία θα χειροτερεύει, οι ανισότητες θα μεγαλώνουν και το κόστος θα επιβαρύνει όλους.

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος της παχυσαρκίας παραμένει το μεγαλύτερο ερώτημα, καθώς είναι βαθύτερο από το κόστος μιας ένεσης.

Ο Κρις Ρότζεκ (Chris Rojek), καθηγητής κοινωνιολογίας στο City St George’s, University of London, υπογραμμίζει ότι ζούμε σε μια κοινωνία που εκτιμά την ελευθερία, τον υλικό πλούτο και ανέχεται ανισότητες, με αποτέλεσμα τα «θύματα» να είναι αναπόφευκτα, και ότι η λύση είναι περίπλοκη και αγγίζει τον ίδιο τον ιστό της κοινωνίας.

Πηγή: BBC