Επιστήμονες μεταμόσχευσαν νεφρό με τροποποιημένη ομάδα αίματος σε εγκεφαλικά νεκρό δέκτη

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας (UBC) στον Καναδά κατάφεραν να μετατρέψουν με επιτυχία την ομάδα αίματος ενός νεφρού προκειμένου να γίνει συμβατό για μεταμόσχευση. Συγκεκριμένα, μετέτρεψαν την ομάδα αίματος Α στη λεγόμενη «καθολική» ομάδα Ο και το εμφύτευσαν σε εγκεφαλικά νεκρό λήπτη. Η διαδικασία αξιοποίησε ειδικά ένζυμα που ανέπτυξαν οι ερευνητές, σχεδιασμένα να μειώνουν τον κίνδυνο ασυμβατότητας και απόρριψης του μοσχεύματος.

Η πρώτη δοκιμή περιλάμβανε τη μεταμόσχευση του νεφρού σε έναν εγκεφαλικά νεκρό λήπτη, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για την ανοσολογική αντίδραση μετά τη μεταμόσχευση.

«Για πρώτη φορά, παρακολουθούμε αυτή τη διαδικασία σε ανθρώπινο μοντέλο. Μας δίνει ανεκτίμητη γνώση για το πώς να βελτιώσουμε τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα», δήλωσε ο καθηγητής Χημείας του UBC, Δρ. Στίβεν Γουίδερς, ο οποίος συν-ηγήθηκε της ανάπτυξης των ενζύμων.

Η ανακάλυψη των ενζύμων

Για περισσότερους από τους μισούς ασθενείς στη λίστα αναμονής για νεφρική μεταμόσχευση με ομάδα αίματος Ο, η αναμονή μπορεί να είναι εξαιρετικά μακρά — συχνά 2 έως 4 χρόνια περισσότερο σε σχέση με άλλες ομάδες αίματος. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ασθενείς με ομάδα Ο μπορούν να λάβουν μόνο όργανα τύπου Ο, ενώ νεφροί τύπου Ο δίνονται συχνά σε άλλες ομάδες λόγω της καθολικής τους συμβατότητας. Προηγούμενη μελέτη έδειξε ότι οι ασθενείς με ομάδα αίματος Ο περιμένουν πολύ περισσότερο (μέσος όρος 85 μήνες έναντι 59 μηνών για τις υπόλοιπες ομάδες αίματος), με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να αποβιώνουν πριν μπορέσουν να λάβουν το μόσχευμα.

Η ανακάλυψη των ενζύμων ήρθε μετά από πάνω από μια δεκαετία έρευνας. Αρχικά, οι ερευνητές επιδίωκαν να δημιουργήσουν μια «καθολική» ομάδα αίματος αφαιρώντας τα σάκχαρα που καθορίζουν την ομάδα αίματος. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι αυτά τα ίδια σάκχαρα (αντιγόνα) καλύπτουν και τα αιμοφόρα αγγεία των οργάνων. Εάν ένα όργανο μεταμοσχευθεί με ασύμβατα αντιγόνα, το ανοσοποιητικό σύστημα του λήπτη τα αναγνωρίζει και προκαλεί σοβαρή και ταχεία απόρριψη. Το 2019, η ομάδα του UBC εντόπισε δύο ένζυμα ικανά να αφαιρούν το σάκχαρο που καθορίζει την ομάδα Α και να το μετατρέπουν σε τύπο Ο.

«Αυτά τα ένζυμα είναι πολύ ενεργά, εξαιρετικά επιλεκτικά και λειτουργούν σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις. Αυτό έκανε την ιδέα εφικτή», εξήγησε ο καθηγητής Παθολογίας και Εργαστηριακής Ιατρικής, Δρ. Τζαγιατσαντράν Κιτζακεντάθου.

Η πρώτη ανθρώπινη δοκιμή δείχνει ενθαρρυντικά αποτελέσματα

Η πρώτη δοκιμή πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 2023. Με τη συγκατάθεση της οικογένειας του λήπτη, η ομάδα προχώρησε σε μεταμόσχευση ενός νεφρού που είχε υποστεί ενζυματική μετατροπή. Το όργανο λειτούργησε κανονικά για δύο ημέρες, χωρίς σημάδια απόρριψης. Μέχρι την τρίτη μέρα εμφανίστηκαν ορισμένοι δείκτες ομάδας αίματος, προκαλώντας ήπια αντίδραση, αλλά η ζημιά ήταν σημαντικά μικρότερη από ό,τι συνήθως παρατηρείται σε μια απόρριψη μοσχεύματος.

Επιπλέον, οι ερευνητές παρατήρησαν ενθαρρυντικά σημάδια ότι το σώμα άρχιζε να «ανέχεται το όργανο». Τα ένζυμα λειτουργούν σαν «μοριακά ψαλίδια», αφαιρώντας το αντιγόνο της ομάδας Α, το οποίο λειτουργεί σαν «ταυτότητα» στα κύτταρα του οργάνου. Αποκόπτοντας αυτό το αντιγόνο, τα ένζυμα αποκαλύπτουν τον καθολικό τύπο Ο που κρύβεται από κάτω.

«Είναι σαν να αφαιρείς το κόκκινο χρώμα από ένα αυτοκίνητο και να αποκαλύπτεις το ουδέτερο αστάρι. Μόλις γίνει αυτό, το ανοσοποιητικό σύστημα δεν θεωρεί πλέον το όργανο ξένο», εξηγεί ο Δρ. Γουίδερς.

Το επόμενο βήμα είναι η έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές για τη διεξαγωγή κλινικών δοκιμών. Η Avivo Biomedical, εταιρεία που ίδρυσαν οι ερευνητές του UBC, θα ηγηθεί της ανάπτυξης αυτών των ενζύμων για μεταμοσχεύσεις, αλλά και για τη δημιουργία μιας «καθολικής» ομάδας αίματος που θα προορίζεται για μεταγγίσεις.

Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature Biomedical Engineering.