COP30: Αδιέξοδο για τα ορυκτά καύσιμα, πιέσεις για χρηματοδότηση και ένα μέλλον γεμάτο εκκρεμότητες

Η Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP 30) στην πόλη Μπελέμ ολοκληρώθηκε χθες, Σάββατο 22 Νοεμβρίου, με αποφάσεις που αντανακλούν τόσο τη διάθεση για παγκόσμια δράση όσο και τα ολοένα και πιο πολωμένα συμφέροντα.

Οι διαφωνίες γύρω από τη χρηματοδότηση, τα εμπορικά μέτρα και κυρίως την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα μπλόκαραν την πρόοδο μέχρι τις τελευταίες ώρες. Το αποτέλεσμα απογοήτευσε τους εκπροσώπους περισσότερων από 80 χωρών, οι οποίοι ζητούσαν να ενταχθεί στο τελικό κείμενο ένας ξεκάθαρος οδικός χάρτης για την έξοδο από τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Αντίστοιχη απογοήτευση επικράτησε και μεταξύ των χωρών που περίμεναν σαφέστερη ενίσχυση της κλιματικής χρηματοδότησης.

Παρόλα αυτά, η διάσκεψη δεν θεωρείται αποτυχημένη, καθώς ανέδειξε ξεκάθαρα τη βούληση πολλών κρατών να συνεχίσουν την πορεία προς μια μετάβαση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα.

«Οι βαθιές διαφορές ήταν εμφανείς, αλλά είδαμε και ισχυρή φιλοδοξία. Αυτή η δουλειά θα συνεχιστεί και πέρα από την COP30» δήλωσε η πρόεδρος του Διεθνούς Ινστιτούτου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (IISD), Πατρίσια Φούλερ.

Η χρηματοδότηση στο προσκήνιο

Παρότι δεν βρισκόταν στην επίσημη ατζέντα, η χρηματοδότηση κυριάρχησε στις συζητήσεις. Ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα ήταν η απόφαση Global Mutirão, η οποία αναγνωρίζει τον επείγοντα χαρακτήρα του ζητήματος, θεσπίζοντας ένα διετές πρόγραμμα εργασίας για τη χρηματοδότηση της κλιματικής αλλαγής, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι χώρες θα συνεχίσουν να συζητούν την εφαρμογή της δέσμευσης του Μπακού, δηλαδή, την αύξηση της κλιματικής χρηματοδότησης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες σε τουλάχιστον 1,3 τρισ. δολάρια ετησίως έως το 2035.

«Η απόφαση Mutirão ουσιαστικά διατηρεί τη χρηματοδότηση της προσαρμογής στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και σηματοδοτεί την πολιτική βούληση για την υποστήριξη των χωρών που επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή», εξήγησε η Ανν Χάμιλ, Αναπληρώτρια Αντιπρόεδρος Ανθεκτικότητας στο IISD.

Η απόφαση επαναφέρει επίσης τη δέσμευση για τριπλασιασμό της χρηματοδότησης για την προσαρμογή- μια θετική εξέλιξη, αλλά λιγότερο φιλόδοξη από την αρχική πρόταση που στόχευε στο 2030. Οι αναπτυσσόμενες χώρες υποστηρίζουν ότι αυτός ο χρονικός ορίζοντας δεν ανταποκρίνεται στην κλίμακα των σημερινών αναγκών.

Οι δείκτες προσαρμογής που δίχασαν

Η COP30 υποτίθεται ότι θα έκλεινε με συμφωνία για ένα ολοκληρωμένο σύνολο δεικτών για τον Παγκόσμιο Στόχο Προσαρμογής. Αντί γι’ αυτό, οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε έναν εγκεκριμένο κατάλογο 60 δεικτών, που περιλαμβάνει βασικά εργαλεία για την αξιολόγηση της παγκόσμιας προόδου στην κλιματική προσαρμογή: δείκτες για την παρακολούθηση των μέσων εφαρμογής (χρηματοδότηση, μεταφορά τεχνολογίας, ανάπτυξη ικανοτήτων), έναν ειδικό δείκτη για πολιτικές προσαρμογής με έμφυλη διάσταση, καθώς και προτάσεις για μελέτες ανά φύλο, ηλικία, γεωγραφική περιοχή και τύπο οικοσυστήματος. Ωστόσο, αυτός ο κατάλογος τροποποιήθηκε την τελευταία στιγμή- γεγονός που έθεσε υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία και τη χρησιμότητά του. Πολλά κράτη φοβούνται ότι η ευκαιρία για πραγματική τεχνική καθοδήγηση χάθηκε, με πιθανές επιπτώσεις στις επόμενες αξιολογήσεις και στις διαφανείς εκθέσεις προόδου.

Μετά από δύο χρόνια διαπραγματεύσεων, εγκρίθηκε τελικά η απόφαση για την αξιολόγηση του Εθνικού Σχεδίου Προσαρμογής (ΕΣΠ). Το αποτέλεσμα της αξιολόγησης του ΕΣΠ αναγνώρισε την πρόοδο του σχεδιασμού και της εφαρμογής προσαρμοστικών μέτρων στις αναπτυσσόμενες χώρες, επισημαίνοντας παράλληλα τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσον αφορά την πρόσβαση στους απαραίτητους πόρους.

Η αξιολόγηση τονίζει επίσης τη σημασία της ενσωμάτωσης της γνώσης των αυτόχθονων και παραδοσιακών κοινωνιών και μιας προσέγγισης που να λαμβάνει υπόψη τη διάσταση του φύλου, καθώς και τις δυνατότητες των λύσεων που βασίζονται στη φύση και της προσαρμογής που βασίζεται στο οικοσύστημα. Ωστόσο, η απόφαση δεν παρέχει καμία ουσιαστική καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο κλιμάκωσης της υποστήριξης του ΕΣΠ στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οδικός χάρτης για την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα

Το ερώτημα που κυριάρχησε στους διαδρόμους της διάσκεψης ήταν ένα: πού θα βρεθεί χώρος για την οικοδόμηση μιας πραγματικής δέσμευσης απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα; Μέχρι το τέλος της εβδομάδας, 88 χώρες είχαν στηρίξει την ιδέα ενός οδικού χάρτη. Ωστόσο, η τελική απόφαση Mutirão δεν περιέχει ούτε λέξη για ένα τέτοιο σχέδιο. Το ίδιο συνέβη και με την αναφορά στις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων.

Στην τελική απόφαση συμφωνήθηκε η ανάπτυξη ενός μηχανισμού δίκαιης μετάβασης, με στόχο την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας, της τεχνικής βοήθειας, της ανάπτυξης ικανοτήτων και της ανταλλαγής γνώσεων, κάτι που αποτελούσε βασικό αίτημα των ομάδων της κοινωνίας των πολιτών.

Εμπόριο και κλίμα: Η νέα γραμμή σύγκρουσης

Το εμπόριο αναδείχθηκε ως ένα από τα πιο καυτά ζητήματα σε αυτές τις συνομιλίες για το κλίμα. Το σημείο ανάφλεξης ήταν τα λεγόμενα μονομερή εμπορικά μέτρα, τα οποία περιλαμβάνουν προσαρμογές άνθρακα στα σύνορα και κανονισμούς εισαγωγών που σχετίζονται με την αποψίλωση των δασών.

Ορισμένοι θεωρούν ότι αυτά τα μέτρα θέτουν σε μειονεκτική θέση τις αναπτυσσόμενες οικονομίες και δημιουργούν ανισορροπίες στην απαλλαγή της παγκόσμιας οικονομίας από τον άνθρακα. Τελικά, η πολιτική συναίνεση σε αυτό το σημείο τριβής ήταν η διεξαγωγή τριών διαλόγων στα επικουρικά όργανα σχετικά με την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας σε αυτόν τον τομέα.

Πρόοδος στο ζήτημα του φύλου

Η ολοκλήρωση του νέου Σχεδίου Δράσης για το Φύλο αποτελεί από τα πιο θετικά αποτελέσματα της COP30. Το εν λόγω σχέδιο περιλαμβάνει πολλά βασικά στοιχεία, όπως τη χρήση αναλυτικών δεδομένων και ανάλυσης φύλου για τη λήψη αποφάσεων, την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις εθνικές πολιτικές και την αναγνώριση του ρόλου παραγόντων όπως η φυλή, η αναπηρία και η ηλικία στη δυνατότητα συμμετοχής στην κλιματική δράση.

Με το βλέμμα στην Τουρκία και την Αιθιοπία

Η COP31 θα διεξαχθεί στην Τουρκία, με την Αυστραλία να προεδρεύει των διαπραγματεύσεων- μια πρωτοφανής συμφωνία ύστερα από μήνες αδιεξόδων. Η COP32, στην Αιθιοπία, θα είναι η πρώτη υπό την ηγεσία μιας αναπτυσσόμενης χώρας. Η Βραζιλία θέλει να διατηρήσει τη δυναμική και υποσχέθηκε να παρουσιάσει οδικούς χάρτες για την αποψίλωση των δασών και μια δίκαιη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα το επόμενο έτος.

ΠΗΓΗ: IISD